 |
| Bù dịch trong điều trị bệnh sốt xuất huyết Dengue có tầm quan trọng rất lớn (ảnh minh họa) |
Tầm quan trọng của việc bù dịch trong sốt xuất huyết
Sốt xuất huyết Dengue là bệnh truyền nhiễm do vi rút Dengue gây nên. Vi rút được truyền từ người bệnh sang người lành do muỗi Aedes aegypti và Aedes albopictus đốt máu. Đặc điểm của sốt xuất huyết Dengue là sốt, xuất huyết và thoát huyết tương, chúng có thể dẫn đến sốc giảm thể tích tuần hoàn, rối loạn đông máu và suy tạng; nếu không được chẩn đoán sớm và xử trí kịp thời sẽ dễ dẫn đến tử vong. Trong điều trị, việc bù dịch có vai trò rất quan trọng cần được lưu ý. Sự cần thiết phải bù dịch Bệnh sốt xuất huyết Dengue có biểu hiện lâm sàng khá đa dạng, diễn biến nhanh chóng từ nhẹ đến nặng. Bệnh thường khởi phát đột ngột và diễn biến qua ba giai đoạn: giai đoạn sốt, giai đoạn nguy hiểm và giai đoạn hồi phục. Phát hiện sớm bệnh và hiểu rõ những vấn đề lâm sàng trong từng giai đoạn của bệnh sẽ giúp chẩn đoán sớm, điều trị đúng và kịp thời nhằm hạn chế tử vong. Trong giai đoạn nguy hiểm xảy ra vào ngày thứ 3 đến ngày thứ 7 của bệnh, người bệnh có thể còn sốt hoặc đã giảm sốt, có biểu hiện thoát huyết tương do tăng tính thấm thành mạch thường kéo dài từ 24 đến 48 giờ với dấu hiệu tràn dịch màng phổi, mô kẽ, màng bụng, phù nề mi mắt, gan to và có thể đau. Nếu thoát huyết tương nhiều sẽ dẫn đến tình trạnh sốc với các triệu chứng vật vã, bứt rứt hoặc li bì, lạnh đầu chi, da lạnh ẩm, mạch nhanh nhỏ, huyết áp kẹt với hiệu số huyết áp tối đa và tối thiểu từ 20 mmHg trở xuống, tụt huyết áp hoặc không đo được huyết áp, đi tiểu ít. Ngoài thoát huyết tương, người bệnh có thể bị xuất huyết dưới da, niêm mạc và nội tạng. Vì vậy phải bù dịch ngay để tránh sự nguy hiểm có thể xảy ra cho người bệnh bằng đường uống và đường tĩnh mạch. 
Hình 1
Bù dịch theo thể bệnh lâm sàng Về lâm sàng, các nhà khoa học đã chia làm 3 thể bệnh từ mức độ nhẹ đến nặng là: sốt xuất huyết Dengue, sốt xuất huyết Dengue có dấu hiệu cảnh báo và sốt xuất huyết Dengue nặng. Trong thể bệnh sốt xuất huyết Dengue là thể nhẹ phải bù dịch sớm bằng đường uống, khuyến khích người bệnh uống nhiều dung dịch oresol hoặc nước sôi để nguội; nước trái cây như nước dừa, nước cam, nước chanh... hoặc nước cháo loãng pha với muối. Đối với thể bệnh sốt xuất huyết Dengue có dấu hiệu cảnh báo nên xem xét truyền dịch ringer lactat, NaCl 0,9% nếu người bệnh không uống được, nôn nhiều, có dấu hiệu mất nước, lừ đừ, henatocrit tăng cao mặc dù huyết áp vẫn ổn định; lưu ý ở bệnh nhân từ 15 tuổi trở lên có thể xem xét ngưng truyền dịch khi hết nôn, ăn uống được. Trường hợp thể bệnh sốt xuất huyết nặng xảy ra khi người bệnh có một trong các biểu hiện thoát huyết tương nặng dẫn đến tình trạng sốc giảm thể tích còn gọi là sốc sốt xuất huyết Dengue, ứ dịch ở khoang màng phổi và ổ bụng nhiều; xuất huyết nặng, suy tạng. Sốc giảm thể tích hay sốc sốt xuất huyết Dengue gồm hai thể bệnh nhẹ và nặng, tùy theo trường hợp để xử trí bù dịch phù hợp; cần chuẩn bị các dịch truyền Ringer lactat, dung dịch mặn đẳng trương NaCl 0,9%, dung dịch cao phân tử dextran 40 hoặc 70, hydroxyethyl starch (HES); phải thay thế nhanh chóng lượng huyết thanh bị mất đi bằng dung dịch Ringer lactat hoặc dung dịch NaCl 0,9% với cách truyền tĩnh mạch nhanh, cần đánh gia lại tình trạng bệnh sau 1 giờ để có hướng xử trí can thiệp tiếp tục tùy theo diễn biến tình hình bệnh; nếu sau 1 giờ truyền dịch mà tình trạng sốc không cải thiện thì thay thế dịch truyền bằng dung dịch cao phẩn tử dextran và cũng nên đánh giá lại để điều trị tiếp tục; ngăn ngừa bệnh chuyển sang thể bệnh nặng với nguy cơ tử vong cao. 
Hình 2
Lưu ý khi bù dịch Ngừng truyền dịch bằng đường tĩnh mạch khi bệnh nhân có huyết áp và mạch trở về bình thường, đi tiểu nhiều; không cần thiết phải bù dịch nữa sau khi người bệnh hết sốc trong 24 giờ. Cần chú ý đến sự tái hấp thu huyết tương từ ngoài lòng mạch trở lại lòng mạch, theo dõi triệu chứng phù phổi cấp nếu còn tiếp tục truyền dịch; khi có hiện tượng bù dịch quá tải gây suy tim hoặc phù phổi cấp cần phải dùng thuốc lợi tiểu; trường hợp sau khi sốc hồi phục mà huyết áp kẹt nhưng chi ấm, mạch chậm và rõ, đi tiểu nhiều thì không truyền dịch nhưng vẫn lưu kim tĩnh mạch, theo dõi tại phòng cấp cứu. Phải theo dõi số lượng dịch đã được truyền từ tuyến trước để tính toán lượng dịch sử dụng cho bệnh nhân. Khi bệnh nhân người lớn có biểu hiện tái sốc, chỉ dùng cao phân tử để truyền; nếu diễn biến vẫn không thuận lợi tiến hành đo áp lực tĩnh mạch trung tâm (CVP: central vennous pressure) để bù dịch theo kết quả đo được của áp lực tĩnh mạch trung tâm. 
Hình 3
Lời khuyên của thầy thuốc Như trên đã nêu, việc bù dịch trong sốt xuất huyết Dengue có tầm quan trọng trong việc quyết định diễn biến lâm sàng của bệnh. Ngay từ thể bệnh sốt xuất huyết Dengue là thể nhẹ cũng đã phải lưu ý đến bù dịch bằng đường uống ngay tức thì. Đối với thể bệnh sốt xuất huyết Dengue có dấu hiệu cảnh báo và thể bệnh sốt xuất huyết Dengue nặng, việc truyền dịch bằng đường tĩnh mạch cần được đặc biệt quan tâm và thực hiện kịp thời, đúng quy định vì tình trạng giảm thể tích dẫn đến tình trạng sốc gọi là sốc sốt xuất huyết Dengue, đặc biệt là sốc sốt xuất huyết Dengue nặng sẽ có nguy cơ tử vong cao. Cần lưu ý đến vấn đề này.
|
TRANG CHỦ
Thông điệp về Ngày Sốt rét thế giới 25-4 (World Malaria Day)
Ngày Sốt rét thế giới-Ngày Chăm sóc sức khỏe toàn cầu (World malaria day – A day to make the world care)
