|
Cần biết các yếu tố nguy cơ gây tai nạn thương tích để phòng tránh
Tai nạn thương tích là những tổn thương thực thể trên cơ thể người do tác động của những năng lượng bao gồm cơ học, nhiệt, điện, hóa học hoặc phóng xạ với những mức độ, tốc độ khác nhau quá sức chịu đựng của cơ thể con người. Ngoài ra, tai nạn thương tích còn do sự thiếu hụt các yếu tố cần thiết cho sự sống như thiếu oxy trong trường hợp đuối nước, bóp nghẹt, giảm nhiệt độ trong môi trường cóng lạnh. Tai nạn thương tích có thể gây nên từ các yếu tố nguy cơ, vì vậy cần biết các yếu tố này để chủ động phòng tránh. Các yếu tố nguy cơ gây nên tai nạn thương tích có thể chia làm 3 nhóm có liên quan đến xã hội, con người và môi trường; đặc biệt trẻ em là đối tượng có rất nhiều nguy cơ bị tai nạn thương tích. Về yếu tố xã hội Trước đây tai nạn thương tích trẻ em thường chỉ được đề cập đến ở các nước công nghiệp. Một số nghiên cứu của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) ghi nhận 98% các trường hợp tai nạn thương tích trẻ em xảy ra ở các nước đang phát triển, nơi mà hầu hết các trẻ em trên thế giới sống ở đất nước này. Ở các nước đang phát triển, trẻ em phải đối diện với rất nhiều các yếu tố nguy cơ như ao hồ không có hàng rào bảo vệ, các hố nước không được che đậy; giếng, bể nước không có nắp đậy; các hóa chất và thuốc men không được cất giữ cẩn thận mà để ngay trong tầm tay với của trẻ em. Ngoài ra, các vấn đề về an toàn cháy bỏng như diêm, lửa, nước sôi... không được quan tâm đứng mức; vấn đề an toàn giao thông cho trẻ cũng là vấn đề bức xúc đáng được chú ý. Các nghiên cứu về vấn đề này cũng cho thấy tỷ suất trẻ em chết do tai nạn thương tích ở các quốc gia có mức thu nhập thấp và trung bình cao gấp 5 lẩn so với các quốc gia có thu nhập cao. Đây chính là bằng chứng rõ ràng cho thấy sự mất cân bằng khá lớn về sức khỏe trẻ em thể hiện qua các con số về tình hình tử vong và tàn tật do tai nạn thương tích giữa các quốc gia có thu nhập cao so với các quốc gia có thu nhập thấp. Tùy thuộc vào đặc điểm kinh tế xã hội của mỗi vùng, mỗi quốc gia mà đặc điểm về các yếu tố nguy cơ gây nên tai nạn thương tích sẽ khác nhau. Ở các nước đang phát triển, tai nạn thương tích thường được nhìn nhận như là một hậu quả không thể tránh khỏi của sự thay đổi về công nghệ và phát triển kinh tế. Trong cách nhìn bao quát chung cả về mặt thương mại và sức khỏe cộng đồng thì nhu nhập trước mắt về mặt kinh tế thường được quan tâm hơn so với những chi phí mà tỉnh trạng tử vong và tàn tật do tai nạn thương tích sẽ phải chi trả. Tình hình kinh tế xã hội thấp kém thường dễ có nguy cơ xảy ra các tai nạn thương tích do lửa, đánh nhau. Sự gia tăng cơ giới hóa giao thông, quá trình đô thị hóa và thay đổi công nghệ ở các nước đang phát triển là một trong những nguyên nhân dẫn đến sự gia tăng tình trạng tai nạn thương tích ở các nước này. Một công trình nghiên cứu khoa học tại Thái Lan ghi nhận tỷ lệ tử vong do đâm xe ô tô tăng gần 30% mỗi năm; trước đây nguyên nhân này đứng hàng thứ sáu nhưng đến nay đã chuyển lên hàng thứ nhất. Theo thống kê ghi nhận, các trường hợp bị tử vong do tai nạn giao thông chiếm nhiều hơn các trường hợp tử vong do bệnh lao và sốt rét cộng lại. Về yếu tố con người Yếu tố con người có liên quan đến tai nạn thương tích tùy thuộc vào giới tính, tuổi tác, nhận thức và hành vi, tình trạng sức khỏe, việc sử dụng rượu bia và các chất kích thích khác. Theo Lopez, khi nghiên cứu các yếu tố nguy cơ gây nên tai nạn thương tích ở các nước đang phát triển cho thấy nam giới có nguy cơ bị tai nạn thương tích cao hơn nữ giới. Điều này có thể giải thích do nam giới hiếu động, có tính cách mạnh mẽ hơn nữ giới. Nguồn điện tiếp xúc, va chạm ô tô, đánh nhau là những nguyên nhân gây nên tai nạn thương tích thường gặp ở nam giới; trong khi đó ở nữ giới thường có các nguy cơ bị tai nạn thương tích do lửa, ngộ độc nhiều hơn. Trẻ em dưới 15 tuổi có các nguy cơ bị tai nạn thương tích như lửa, ngã, đuối nước, ngộ độc. Theo một kết quả điều tra trước đây ghi nhận tại nước ta có một mô hình dịch tễ học đặc thù về tử vong do tai nạn thương tích và mô hình này tùy thuộc vào từng lứa tuổi khác nhau. Từ lúc sơ sinh cho đến tuổi dậy thì, đuối nước là nguyên nhân phổ biến, nổi bật gây tử vong ở các nhóm tuổi. Bắt đầu sau lứa tuổi dậy thì, tai nạn giao thông đường bộ bắt đầu phổ biến, nổi bật và sau đó tăng nhanh khi tuổi càng tăng. Đối với những người sử dụng rượu bia sẽ có nguy cơ bị các tai nạn thương tích do lửa, va đập ô tô, mô tô, ngã, đánh nhau, đuối nước, ngộ độc cao. Người bị rối loạn tâm thần cũng thường có nguy cơ bị tai nạn thương tích do lửa, ngã, đánh nhau, chết đuối, ngộ độc nhiều. Đối với trẻ em, sự giáo dục về an toàn hạn chế và thấp sẽ có nhiều nguy cơ bị tai nạn thương tích do các nguyên nhân về lửa, sốc điện, va đập ô tô, xe máy, ngã, đuối nước, ngộ độc. Các yếu tố nguy cơ gây nên tai nạn thương tích cho trẻ em tại nước ta mang tính đặc thù của một nước đang phát triển, có thu nhập thấp. Một số kết quả nghiên cứu về tai nạn thương tích tại cộng đồng của nước ta ghi nhận trẻ em nam có nguy cơ bị tai nạn thương tích cao gấp đôi so với trẻ em nữ. Các nguy cơ gây nên tai nạn thương tích thường gặp ở trẻ em là các tai nạn thương tích do giao thông, ngã, bỏng; súc vật cắn, các vật sắc nhọn cắt, ngộ độc và đuối nước. Đặc biệt trẻ em dưới 5 tuổi thường phải đối mặt với các nguy cơ gây tai nạn thương tích hiện diện ngay trong ngôi nhà đang ở và sinh hoạt như bị ngã do đồ dùng trong gia đình sắp xếp không khoa học; bị bỏng, ngộ độc; bị cắt bởi các vật sắc nhọn; bị các vật dụng có độ nóng cao, nước sôi, vật sắc nhọn, thuốc men, hóa chất... mà người lớn để trong tầm tay với đến của trẻ em. Về yếu tố môi trường Yếu tố môi trường cũng là mối nguy cơ gây nên tai nạn thương tích bao gồm môi trường vật chất và môi trường phi vật chất. Môi trường vật chất có các yếu tố nguy cơ ngay ở trong nhà, tại trường học và trong cộng đồng... Một nguy cơ gây nên sự gia tăng tai nạn giao thông là cơ sở hạ tầng, đường sá không bảo đảm an toàn. Môi trường phi vật chất gồm các yếu tố có liên quan như những văn bản pháp luật quy định đến vấn đề an toàn chưa đồng bộ; việc thực thi các quy định, luật an toàn chưa tốt, chưa kiểm tra, giám sát việc thực hiện, chưa có các biện pháp xử phạt rõ ràng; việc truyền thông giáo dục về an toàn chưa được thực hiện một cách đầy đủ... Tai nạn thương tích hiện nay đã và đang là một vấn đề khá phổ biến về sức khỏe của cộng đồng trên toàn cầu. Mô hình bệnh tật ở các nước đang phát triển trước đây chủ yếu là các bệnh truyền nhiễm nhưng hiện nay đã chuyển dịch thành các bệnh không lây nhiễm và chấn thương. Tuy vậy ở mỗi khu vực, mỗi quốc gia có các yếu tố nguy cơ đặc thù riêng nên cũng có mô hình tai nạn thương tích với đặc điểm riêng. Do đó các chương trình, biện pháp can thiệp để phòng chống tai nạn thương tích được thiết kế phù hợp cho từng khu vực, từng quốc gia mới có thể mang lại hiệu quả một cách thiết thực. Khuyến nghị Tai nạn thương tích gây nên cho cộng đồng thường do các yếu tố nguy cơ có liên quan đến xã hội, con người và môi trường đã nêu ở trên. Vì vậy tất cả mọi người trong cộng đồng cần biết các yếu tố nguy cơ để chủ động phóng tránh những tai nạn thương tích đáng tiếc có thể xảy ra đối với bản thân mình và gia đình mình, gây nên hậu quả tử vong và thương tật nghiêm trọng. Theo thống kê của Bệnh viện Việt Đức, Hà Nội; trong 9 tháng đầu năm 2012 bệnh viện đã tiếp nhận 22.205 bệnh nhân, nạn nhân nhập viện cấp cứu; trong đó có tới 12.070 nạn nhân bị tai nạn giao thông, chiếm tỷ lệ 54%. Một vấn đề đáng quan tâm là trong số nạn nhân bị tai nạn giao thông nhập viện đã có 2.815 trường hợp bị chấn thương sọ não, chiếm tỷ lệ 23%; trong đó có 700 trường hợp bị chấn thương sọ não được xác định là không đội mũ bảo hiểm, còn lại chủ yếu là người bị tai nạn có đội mũ bảo hiểm nhưng không rõ nguồn gốc. Nguyên nhân chính của tình trạng gia tăng nặng mức độ chấn thương sọ não là do người tham gia giao thông chủ quan, đội mũ bảo hiểm không rõ nguồn gốc, không đảm bảo chất lượng… Điều này đã khẳng định yếu tố con người đã góp phần làm cho tai nạn giao thông gia tăng một cách rõ ràng ngoài yếu tố xã hội và môi trường. Con người là mối gắn kết giữa xã hội và môi trường, vì vậy để phòng chống tai nạn thương tích một cách có hiệu quả có lẽ phải xuất phát từ các biện pháp tác động mạnh mẽ đến yếu tố con người.
|
TRANG CHỦ
