Các nhà khoa học ở Gabon và Pháp đã phát hiện ra loài ký sinh trùng sốt rét (KSTSR) mới ở tinh tinh nhưng lại có quan hệ gần gũi với loài KSTSR gây nguy hiểm đến tính mạng ở người. Loài KSTSR mới này được mô tả trên tạp chí PLoS Pathogens hôm 29 tháng 5 vừa rồi, được đặt tên là Plasmodium gaboni, và có quan hệ gần gũi với Plasmodium falciparum, vốn gây nên sốt rét ác tính và làm hơn 1 triệu người chết mỗi năm, hầu hết số ca tử vong là trẻ em châu Phi. Plasmodium falciparum là loài KSTSR truyền bệnh sốt rét chính thường gây những biến chứng ác tính ở người, hàng năm đã lấy đi sinh mạng của hơn 1 triệu người. Vào năm 2002, sự công bố bản đồ hệ gene của P. falciparum đã mang lại những hi vọng mới trong cuộc chiến chống lại căn bệnh chết người này, đó là giúp chế tạo những loại thuốc SR mới. Tuy nhiên, do không có được những hệ gene tương tự, các nhà khoa học tại Trung tâm nghiên cứu Y học quốc tế Franceville, Trung tâm nghiên cứu khoa học quốc gia Gabon và Viện nghiên cứu phát triển Pháp đã gặp rất nhiều khó khăn để xác định được mối tương quan giữa chúng với nhau. Do đó, để tìm hiểu tính đa dạng của KSTSR trên tinh tinh ở châu Phi các nhà nghiên cứu đã lấy mẫu máu từ 19 con tinh tinh do 2 thợ săn nguời Gabon bắt được để xét nghiệm tìm KSTSR và đã phát hiện có 2 con bị nhiễm KST. Ở các nước thuộc khu vực Trung Phi, tinh tinh con được đem bán giống như động vật nuôi giữ trong nhà, còn những con lớn thường bị giết để lấy thịt.
Cộng hòa Gabon, nơi lòai KSTSR mới được phát hiện trên tinh tinh,
có họ hàng với P.falciparum
(Ảnh do DONALD G. McNEIL Jr., June 1, 2009) |
Tiến hành giải mã hệ gene của loài KSR thu được họ đã phát hiện chúng thuộc loài KSTSR chưa được miêu tả trước đây, và có quan hệ gần gũi với P. falciparum. Việc giải mã gene nhân của lòai KSTSR mới này cũng giúp các nhà khoa học hiểu thêm sự thích ứng di truyền của P. falciparum đối với con người và do đó giúp họ có thể phát minh ra những loại thuốc điều trị SR mới.
Một loài KSTSR khác nữa tìm thấy trên tinh tinh (Plasmodium reichenowi) cũng giống như Plasmodium falciparum, vì vậy phát hiện này sẽ giúp các nhà khoa học nghiên cứu về đặc tính di truyền tìm hiểu xem sốt rét đã tiến hóa như thế nào ở lòai linh trưởng và con người, cũng như tổ tiên của chúng.
Nhưng các tác giả cũng thận trọng vì “khả năng loài linh trưởng đã truyền sốt rét sang người cần phải được xem xét một cách thận trọng”, vì 3 nguyên nhân chính sau đây:
-Virus truyền bệnh Ebola và HIV/AIDS đã được phát hiện là truyền từ lòai linh trưởng sang người;
-KSTSR phổ biến Plasmodium knowlesi gần đây đã được phát hiện truyền từ khỉ macaque đuôi dài sang người;
-Những con tinh tinh bị nhiễm KSTSR này ở trong làng như những vật nuôi trong nhà
Từ trước đến nay do chưa có những thông tin về những loài KSTSR có quan hệ gần gũi với P.falciparum, các nhà khoa học đã gặp không ít khó khăn trong việc tìm hiểu về cấu trúc di truyền của những loài KSTSR có hệ gene tương đương. Trước đây, chỉ có P. reichenowi, được biết là gây sốt rét ở tinh tinh, có quan hệ họ hàng với P. falciparum. Do đó, việc cung cấp những thông tin bổ sung về những loài KSTSR có quan hệ gần gũi với nhau là rất cần thiết, và do vậy, sự phát hiện thêm loài P. gaboni được xem là một bước tiến rất quan trọng trong việc khám phá khả năng quan hệ giữa sốt rét ở tinh tinh và người
Tài liệu :
1. “New Malaria Agent Found In Chimpanzees Close To That Commonly Observed In Humans”. Science Daily. Web address: http://www.sciencedaily.com/releases/2009/05/ 090528203735.htm
2. Ollomo B, Durand P, Prugnolle F, Douzery E, Arnathau C, et al. A New Malaria Agent in African Hominids. PLoS Pathogens, 2009; 5 (5): e1000446 DOI: 10.1371/journal.ppat.1000446
3. Malaria: Parasite Species Found in Chimps Is Similar to Deadly Version in Humans. New York Times-Global Update. Web address: http://www.nytimes.com/2009/06/02/health/02glob.html