Sự đề kháng của ký sinh trùng với thuốc sốt rét
Đến nay, ký sinh trùng kháng thuốc đã được ghi nhận ở 3 trong số 5 loài ký sinh trùng sốt rét được biết có ảnh hưởng đến con người là P.falciparum, P.vivax và P.malariae. Kháng thuốc sẽ dẫn đến một sự sạch ký sinh trùng chậm trể hay không hoàn toàn ở trong máu của bệnh nhân. Vấn đề kháng thuốc sốt rét trở nên phức tạp bởi tính kháng chéo, trong đó sự đề kháng với một loại thuốc sẽ kháng với các loại thuốc khác có cùng cấu trúc hóa học hay có các phương thức tác động tương tự. Trong những thập kỷ qua, một số thuốc chống sốt rét có hiệu lực cao được loại bỏ khỏi thị trường sau khi ký sinh trùng sốt rét phát triển đề kháng với chúng.
Phương pháp điều trị phối hợp dựa vào dẫn xuất artemisinin
Hiện nay, Tổ chức y tế thế giới (WHO) khuyến cáo các liệu pháp kết hợp dựa vào dẫn xuất artemisinin (ACTs) để điều trị sốt rét không biến chứng do P.falciparum. Gần đây ACTs đã được gắn liền với những thành công đáng kể trong phòng chống sốt rét trên toàn cầu và có sự đồng thuận rộng rãi nhằm bảo vệ hiệu quả của các kết hợp thuốc này là một ưu tiên cấp bách. Tuy nhiên, hiện nay sự đề kháng của P.falciparum đang xuất hiện với artemisinin và đã được phát hiện trong 4 quốc gia ở Tiểu vùng sông Mekong: Campuchia, Myanmar, Thái Lan và Việt Nam. Các nỗ lực ngăn chặn đang được tiến hành trong tất cả 4 quốc gia như là một phần của một nỗ lực nhiều bên liên quan.
Kế hoạch toàn cầu ngăn chặn sự đề kháng vớiartemisinin (GPARC)
Sự xuất hiện của P.falciparum kháng artemisinin là một vấn đề sức khỏe công cộng khẩn cấp, đe dọa tính bền vững của các nỗ lực toàn cầu nhằm giảm gánh nặng bệnh sốt rét ở tất cả các vùng lưu hành. Vào tháng 1/2011, WHO công bố Kế hoạch toàn cầu ngăn chặn sự đề kháng với artemisinin (GPARC), trong đó đặt ra 4 mục tiêu chính và các khuyến nghị: ngăn chặn sự lây lan của ký sinh trùng kháng thuốc; tăng cường theo dõi và giám sát để đánh giá mối đe dọa kháng artemisinin; cải thiện tiếp cận chẩn đoán và điều trị hợp lý với ACTs; đầu tư nghiên cứu liên quan đến kháng artemisinin. GPARC kêu gọi các quốc gia lưu hành và các bên liên quan mở rộng quy mô các hoạt động ngăn chặn trong các quốc gia bị ảnh hưởng, và để thực hiện các kế hoạch toàn diện trong các khu vực lưu hành khác để ngăn ngừa sự xuất hiện đề kháng.
Các hoạt động phòng ngừa và ngăn chặn cần phải xây dựng, mở rộng và thúc đẩy tiếp tục các nỗ lực ở tầm quốc gia để phòng chống và loại trừ bệnh sốt rét. Kháng artemisinin dường như xảy ra chủ yếu ở gần các biên giới quốc gia vàcác vùng có một số lượng lớn người di cư, do đó các chương trình phòng chống sốt rét khu vực và xuyên biên giới mạnh mẽ phải là trung tâm để tiếp tục thành công trong cuộc chiến chống lại bệnh sốt rét. WHO hiện đang thực hiện một kế hoạch ứng phó khẩn cấp các nỗ lựcngăn chặn ở quy mô lớn trong khu vực Tiểu vùng sông Mekong và đã mở một trung tâm khu vực tại Phnom Penh, Campuchia làm mũi nhọn trong nỗ lực đa đối tác.
Hợp chất mới kháng sốt rét có hiệu lực cao được phát hiện
Mặc dầu các nỗ lực thanh toán sốt rét toàn cầu đang được thực hiện nhưng sốt rét vẫn tiếp tục gây ra các ảnh hưởng nghiêm trọng đối với sức khỏe con người. WHO ước tính có 220 triệu người bị nhiễm sốt rét mỗi năm bởi các chủng ký sinh trùng gây bệnh, mà nó được lan truyền bởi vết đốt của muỗi bị nhiễm, sự bùng phát này làm khoảng 660.000 người chết do sốt rét mỗi năm, trong đó đa số là trẻ em sống ở vùng cận Saharan-Châu Phi. Trong khi một vaccin để phòng ngừa sốt rét chưa có câu trả lời thì chúng ta vẫn phụ thuộc vào các hợp chất kháng sốt rét để điều trị và dự phòng bệnh.
Ký sinh trùng Plasmodium trải qua hai giai đoạn khác nhau ở người và các động vật có vú khác, giai đoạn đầu của đời sống ký sinh ở trong gan không gây ra triệu chứng của bệnh, giai đoạn thứ hai xảy ra trong hồng cầu là giai đoạn ký sinh trùng có thể gây ra bệnh cảnh trầm trọng và chết người. Hầu hết các hợp chất kháng sốt rét hiện nay đích chỉ là ký sinh trùng tăng trưởng ở trong hồng cầu, nhưng một sự cần thiết lớn tồn tại với những hợp chất có thể loại trừ thành công ký sinh trùng ở trong gan trước khi chúng bắt đầu gây bệnh.
Trong bài báo xuất bản online hôm nay trên tạp chí PNAS, các nhà nghiên cứu ở Viện phân tử Y khoa (IMM) ở Lisbon, Bồ Đào Nha đã phát hiện một lớp hợp chất kháng sốt rét có hiệu lực cao. Các hợp chất này được đề cập như Torins, được phát triển ban đầu bởi các nhà nghiên cứu ở Boston, Massachuchet nhằm ức chế một protein chìa khóa ở người có liên quan đến tế bào tăng trưởng mTOR và đã được chứng minh là những tác nhân kháng tế bào ung thư hiệu quả trong các loài gặm nhấm. Trong nghiên cứu được tiến hành bởi Dr Kirsten Hanson ở phòng xét nghiệm của Dr. Maria Mota, đội IMM và các nhà điều phối đã phát hiện rằng Torins là cực kỳ hiệu quả trong kháng sốt rét nhiều thời kỳ; có một hoạt động mới chống lại chính các ký sinh trùng Plasmodium, riêng biệt từ cả liệu pháp sốt rét được sử dụng hiện nay và cả từ khả năng của chúng đên đích mTOR ở người. Torins có khả năng giết chết các giai đoạn ký sinh trùng trong máu người được nuôi cấy, Plasmodium falciparum, chủng ký sinh trùng gây hầu hết các ca chết do sốt rét và bệnh cảnh ác tính và có hiệu lực tương đương chống lại giai đoạn ở gan trong ký sinh trùng ở các loài gặm nhấm. Một liều đơn của hợp chất Torin2được đưa vào lúc bắt đầu ở giai đoạn trong gan của P.berghei là đủ để loại bỏ nhiễm trùng ở chuột trước khi bất kỳ ký sinh trùng Plasmodium đến máu. Theo Dr Mota, tác giả của nghiên cứu thì đây là một phát hiện lý thú bởi khuynh hướng khángthuốc sốt rét đang báo động đối với các liệu pháp kháng sốt rét hiện nay và nhóm nghiên cứu của ông đang làm việc để phát triển các phân tử Torin thích hợp cho các thử nghiệm lâm sàng trong hoạt động kháng sốt rét ở con người.