Phần 1: Các sự kiện sốt rét chính năm 2022-2023
Phần 2: ước tính số trường hợp sốt rét và tử vong, 2000-2022

§Khu vực Châu Phi

Năm 2022, Khu vực Châu Phi chiếm khoảng 93,6% số ca mắc và 95,4% số ca tử vong trên toàn cầu; 78,1% tổng số ca tử vong ở khu vực này là trẻ em dưới 5 tuổi vào năm 2022, so với 90,7% vào năm 2000. Từ năm 2019 đến năm 2020, số ca sốt rét ước tính đã tăng từ 218 triệu lên 230 triệu và số ca tử vong từ 552.000 lên 604.000 ở vùng này (Bảng 3.2). Từ năm 2020 đến năm 2022, số ca mắc ước tính trong khu vực hầu như không có thay đổi, trong khi số ca tử vong giảm xuống còn 580.000. Tuy nhiên, từ năm 2019 đến năm 2022, số ca ước tính đã tăng đáng kể ở Nigeria (5,3 triệu), Ethiopia (2,4 triệu), Madagascar (1,5 triệu), Uganda (1,3 triệu), Cộng hòa Thống nhất Tanzania (1,3 triệu), Mali (1,1 triệu) và Mozambique (1 triệu). Trong cùng thời gian, Rwanda chứng kiến ​​sự giảm hơn 3,8 triệu trường hợp. Sự phân bổ số ca bệnh theo quốc gia vào năm 2022 được thể hiện ở Hình 3.3c.

Đối với 28 trong số 45 quốc gia ở khu vực Châu Phi của WHO, các ca bệnh được ước tính bằng cách chuyển đổi tỷ lệ lưu hành ký sinh trùng cộng đồng được mô hình hóa kể từ năm 2000 thành tỷ lệ ca mắc trong khuôn khổ không gian địa lý. Cách tiếp cận này có thể cung cấp các ước tính khác với dữ liệu được báo cáo theo quốc gia do các yếu tố như phương pháp lập mô hình được sử dụng về ước tính, chất lượng của hệ thống giám sát được sử dụng để thu thập dữ liệu thường quy được báo cáo và sự khác biệt trong định nghĩa ca bệnh giữa hai nguồn thông tin. Trong báo cáo năm nay, ước tính được mô hình hóa thấp hơn so với các trường hợp được xác nhận tại Burkina Faso, Burundi, Cộng hòa Trung Phi, Côte d'Ivoire, Kenya, Mozambique, Uganda và Zambia.

Tỷ lệ mắc bệnh sốt rét giảm từ 369,3 trên 1000 dân số nguy cơ năm 2000 xuống 225,6 vào năm 2019; sau đó tăng lên 231,5 trên 1000 dân số nguy cơ vào năm 2020, nhưng giảm xuống 222,6 vào năm 2022.Từ năm 2021 đến năm 2022, xu hướng gia tăng số ca sốt rét được ước tính (mặc dù tỷ lệ mắc bệnh giảm) là kết quả của dân số nguy cơ đang gia tăng nhanh chóng, tăng gần gấp đôi ở khu vực cận Sahara châu Phi kể từ đầu thế kỷ. Từ năm 2000 đến năm 2019, tỷ lệ tử vong do sốt rét đã giảm 60%, từ 142,6 xuống 57,1 trên 100.000 dân số nguy cơ. Năm 2020, tỷ lệ tử vong tăng lên 60,9 trên 100.000 dân số nguy cơ trước khi giảm xuống 55,5 vào năm 2022.

Cabo Verde đã báo cáo không có trường hợp tử vong do sốt rét kể từ năm 2018. Năm 2022, Comoros, Sao Tome và Principe lần đầu tiên báo cáo không có trường hợp tử vong do sốt rét; Ngoài ra, Botswana, Eritrea và Eswatini đều báo cáo có ít hơn 10 người chết. Kể từ năm 2015, tốc độ tiến triển về cả số ca mắc và số ca tử vong đã chững lại ở một số quốc gia có tỷ lệ lây truyền ở mức trung bình hoặc cao; tình hình trở nên tồi tệ hơn, đặc biệt là ở châu Phi cận Sahara, do sự gián đoạn trong đại dịch Covid-19 và các trường hợp khẩn cấp nhân đạo khác.

+ Khu vực Đông Nam Á

Khu vực Đông Nam Á của WHO có 9 quốc gia lưu hành sốt rét vào năm 2022, chiếm 5,2 triệu ca mắc và đóng góp tới 2% gánh nặng số ca sốt rét trên toàn cầu. Năm 2022, Ấn Độ chiếm khoảng 65,7% tổng số ca sốt rét trong khu vực. Gần 46% tổng số ca bệnh trong khu vực là do P. vivax.

Từ năm 2000 đến năm 2022, số ca sốt rét giảm 77%, từ 22,8 triệu ca năm 2000 xuống còn 5,2 triệu ca năm 2022 và tỷ lệ mắc mới giảm 83%, từ 17,6 xuống 3,0 trên 1000 dân có nguy cơ. Sri Lanka đã được chứng nhận không có bệnh sốt rét vào năm 2016. Năm 2022, Timor-Leste báo cáo không có ca bệnh sốt rét trong nước trong năm thứ hai liên tiếp và Bhutan lần đầu tiên báo cáo không có ca bệnh trong nước.

Mặc dù tổng số ca bệnh ước tính giảm 11,9% trong khoảng thời gian từ năm 2021 đến năm 2022, nhưng số ca mắc và tỷ lệ mắc bệnh vẫn tăng ở Bangladesh, Indonesia, Myanmar và Thái Lan. Từ năm 2019 đến năm 2022, số ca mắc bệnh ở Myanmar đã tăng hơn 500.000 do bất ổn chính trị và xã hội ở nước này, với số ca mắc tăng gấp 7 lần, từ 78.000 lên 584.000 ca. Sự gia tăng bệnh sốt rét

Gánh nặng ca bệnh ở Myanmar trong 3 năm qua hiện đã ảnh hưởng đến quốc gia láng giềng Thái Lan, nơi số ca mắc bệnh đã tăng hơn gấp đôi từ năm 2021(2.426 ca) đến năm 2022 (6.263 ca). Các ca nhiễm nhập khẩu được báo cáo ở Thái Lan cũng tăng đáng kể so với cùng kỳ, từ 800 lên 3.726 ca. Hầu hết các trường hợp bổ sung này được chẩn đoán và điều trị tại khu vực Thái Lan giáp Myanmar, nơi những người dân di dời khỏi Myanmar có thể dễ dàng tiếp cận các dịch vụ chăm sóc sức khỏe hơn. Tình trạng này đã dẫn đến sự gia tăng các nguồn lực cần thiết cho việc chẩn đoán và điều trị bệnh sốt rét ở Thái Lan.

Ước tính số ca tử vong do sốt rét giảm 77,1%, từ khoảng 35.000 năm 2000 xuống còn 8.000 vào năm 2022. Từ năm 2000 đến năm 2022, tỷ lệ tử vong do sốt rét giảm 82,7%, từ 2,7 xuống 0,5 trên 100.000 dân có nguy cơ. Ấn Độ và Indonesia chiếm khoảng 94% tổng số ca tử vong do sốt rét ở khu vực này vào năm 2022. Từ năm 2020 đến năm 2022, tất cả các quốc gia trong khu vực có ca tử vong do sốt rét đều báo cáo tỷ lệ tử vong do sốt rét gia tăng, ngoại trừ Ấn Độ. Tỷ lệ tử vong ở Myanmar đã tăng gần gấp sáu lần, từ 0,17 lên 0,99 trên 100.000 dân có nguy cơ. Bhutan và Timor-Leste lần lượt báo cáo không có trường hợp tử vong do sốt rét kể từ năm 2013 và 2015. Năm 2021, Thái Lan lần đầu tiên báo cáo không có trường hợp tử vong ở người bản địa; Ngoài ra, vào năm 2022, một trường hợp được báo cáo tử vong do sốt rét ở nước này là do nhiễm P. knowlesi. Vào năm 2022, Nepal lần đầu tiên báo cáo không có trường hợp tử vong ở người bản địa.

Hình 8. Ước tính số THBSR tại các quốc gia khu vực Đông Nam Á của WHO
Nguồn: World malaria report, 2023

+ Khu vực Đông Địa Trung Hải

Ước tính các ca sốt rét ở khu vực Đông Địa Trung Hải của WHO đã giảm 38,0% từ năm 2000 đến năm 2015, từ 6,9 triệu xuống 4,3 triệu, trước khi tăng 92% từ năm 2015 đến năm 2022 lên 8,3 triệu ca. Từ năm 2021 đến năm 2022tăng 34%; điều này chủ yếu là do sự gia tăng lớn 2,1 triệu ca sốt rét ở Pakistan do bùng phát bệnh sốt rét sau trận lũ lụt thảm khốc ảnh hưởng đến hơn 30 triệu người. Sự gia tăng đáng kể cũng được thấy ở Afghanistan và Sudan, với số ca nhiễm lần lượt là 94.000 và 35.000. Năm 2022, 29,4% số ca bệnh trong khu vực là do P. vivax, với các ca bệnh chủ yếu ở Afghanistan và Pakistan.

Do sự bất ổn ở Afghanistan, Somalia, Sudan và Yemen đã dẫn đến việc đóng cửa các cơ sở và sự gián đoạn khác, việc thu thập dữ liệu đủ tin cậy để ước tính các xu hướng gần đây về gánh nặng bệnh sốt rét ở các quốc gia này là rất khó khăn. Do đó,ước tính hiện tại nên được giải thíchthận trọng. WHO đang hỗ trợ các phân tích ước tính gánh nặng ở địa phương ở các quốc gia này để cải thiện việc ra quyết định trong phòng chống sốt rét.

Ước tính số ca tử vong do sốt rét giảm khoảng 45%, từ 13.600 năm 2000 xuống 7.500 năm 2014, và sau đó tăng hơn gấp đôi từ năm 2014 đến năm 2022 để đạt 15.900 ca tử vong. Sự gia tăng số ca tử vong này là do sự gia tăng ở Djibouti, Pakistan, Somalia, Sudan và Yemen. Hầu hết các trường hợp tử vong ước tính được quan sát thấy ở Sudan, nơi có khoảng 90% trường hợp là do P. falciparum, nguyên nhân gây ra hầu hết các trường hợp tử vong liên quan đến sốt rét. Ở Pakistan, mức tăng tử vong lớn nhất là từ năm 2021 đến năm 2022 do lũ lụt đã làm hư hại hơn 1000 cơ sở y tế trong nước,dẫn đến hàng triệu người không được tiếp cận dịch vụ chăm sóc sức khỏe ở các huyện bị ảnh hưởng.

Trong giai đoạn 2000-2015, tỷ lệ mắc bệnh sốt rét giảm từ 20,2 xuống 9,0 ca trên 1000 dân số nguy cơ và tỷ lệ tử vong giảm từ 4,0 xuống 1,7 ca tử vong trên 100.000 dân số nguy cơ. Sau sự gia tăng cả về tỷ lệ mắc bệnh và tỷ lệ tử vong trong năm 2016, các xu hướng vẫn ổn định cho đến năm 2021. Tuy nhiên, vào năm 2022, tỷ lệ mắc bệnh ước tính đã tăng 31% từ 11,5 lên 15,2 trên 1.000 dân sốnguy cơ và tỷ lệ tử vong tăng 16%. tỷ lệ từ 2,5 đến 2,9 trên 100.000 dân có nguy cơ.

Năm 2022, Sudan chiếm phần lớn số ca sốt rét ước tính ở khu vực này (41%), tiếp theo là Pakistan, Somalia, Yemen, Afghanistan và Djibouti. Vào năm 2022, Cộng hòa Hồi giáo Iran đã báo cáo có 1.439 trường hợp được coi là nội đia, mặc dù báo cáo không có trường hợp nội địa nào trong 4 năm liên tiếp từ năm 2018 đến năm 2021. Sự gia tăng số ca bệnh ở nước láng giềng Pakistan là một yếu tố góp phần chính vào sự gia tăng số ca mắc bệnh ở nước Cộng hòa Hồi giáo Iran, đặc biệt dọc theo khu vực biên giới, nơi thường xuyên có sự di chuyển của người dân. Các yếu tố góp phần khác, bao gồm lũ quét, sự xuất hiện và lây lan của Aedes aegypti (đã làm chệch hướng một số nỗ lực và nguồn lực kiểm soát), thiếu kinh phí và khó khăn trong việc mua sắm các mặt hàng sốt rét thiết yếu do lệnh trừng phạt. Nguồn lực bị giảm dẫn đến thiếu hoặc chậm trễ trong chẩn đoán và điều trị, bên cạnh những khó khăn trong việc thực hiện điều tra và phân loại ca bệnh một cách hiệu quả. Kết quả là không thể phân biệt chính xác giữa các trường hợp nội địa và ngoại lai.

Vào năm 2022, Ả Rập Saudi báo cáo không có ca sốt rét nội địa tronghai năm liên tiếp. Iraq, Maroc, Oman và Cộng hòa Ả Rập Syria báo cáo lần cuối các ca sốt rét nội địa vào các năm 2008, 2004, 2007 và 2004. Vào năm 2022, tất cả các quốc gia trong khu vực đều báo cáo không có trường hợp tử vong do sốt rét ngoại trừ Djibouti, Pakistan, Sudan và Yeme.

Hình 9. Ước tính số THBSR tại các quốc gia khu vực Đông Địa Trung Hải của WHO
Nguồn: World malaria report, 2023

+ Khu vực Tây Thái Bình Dương

Số ca sốt rét giảm 48% tại Khu vực Tây Thái Bình Dương của WHO, từ 2,6 triệu ca năm 2000 xuống còn 1,4 triệu ca vào năm 2021. Từ năm 2021 đến năm 2022, số ca sốt rét tăng 30% lên 1,9 triệu ca (Bảng 3.5). Số ca tử vong do sốt rét cũng giảm đáng kể (56%) từ khoảng 6.300 ca tử vong vào năm 2000 xuống còn 2.600 ca tử vong vào năm 2021. Từ năm 2021 đến năm 2022, số ca tử vong tăng 37% lên 3.600. Số ca mắc và tử vong tăng trong khoảng thời gian từ năm 2021 đến năm 2022 chủ yếu là do tăng ở Papua New Guinea do thiếu hàng hóa, năng lực nguồn nhân lực và hạn chế về quản lý cũng như nguồn tài trợ trong và ngoài nước không ổn định. Từ năm 2020 đến năm 2022, số ca mắc bệnh đã gia tăng đáng kể ở Quần đảo Solomon và Vanuatu. Tỷ lệ các ca bệnh trong khu vực do P. vivax đã tăng theo thời gian, từ khoảng 17% năm 2000 lên 27% vào năm 2022, với việc phòng ngừa và điều trị sốt rét hiệu quả góp phần giảm gánh nặng P. falciparum.

Trong giai đoạn 200-2022, tỷ lệ mắc bệnh sốt rét giảm từ 4,1 xuống 2,4 ca trên 1.000 dân số nguy cơvà tỷ lệ tử vong do sốt rét giảm từ 1,0 xuống 0,5 ca tử vong trên 100.000 dân có nguy cơ. Papua New Guinea chiếm 90% tổng số ca bệnh ở khu vực này vào năm 2022, tiếp theo là Quần đảo Solomon, Campuchia và Philippines. Trung Quốc được chứng nhận loại trừ sốt rét vào năm 2021. Malaysia không có trường hợp mắc bệnh sốt rét ở người trong 5 năm liên tiếp, nhưng trong 6 năm qua đã có sự gia tăng số ca mắc sốt rét do P. knowlesi từ động vật bản địa, với 2.500 trường hợp được báo cáo vào năm 2022.

Năm quốc gia có ít hơn 10.000 ca ước tính vào năm 2022: Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào (3.713 THBSR), Philippines (8.160 THBSR), Hàn Quốc (382 THBSR), Vanuatu (2.035 THBSR) và Việt Nam (412 THBSR). Papua New Guinea chiếm 94% tổng số ca tử vong trong khu vực. Không có trường hợp tử vong do sốt rétđược báo cáo ở Hàn Quốc và Vanuatu kể từ năm 2012, Campuchiatừ năm 2018 và Việt Namtừ năm 2019. Không có trường hợp sốt rét nội địa ở người tử vongđược báo cáo ở Malaysia kể từ năm 2018; tuy nhiên, một số lượng nhỏ ca tử vong do sốt rét do P. knowlesi đã được báo cáo hàng năm kể từ đó, với 9 ca tử vong xảy ra vào năm 2022.

Hình 10. Ước tính số THBSR tại các quốc gia khu vực Tây Thái Bình Dương của WHO
Nguồn: World malaria report, 2023

Các nội dung khác »

---