Tổng số 354 triệu người trên toàn cầu đang sống với nhiễm virus viêm gan B hay C

Viêm gan là một tình trạng viêm tạng gan gây ra bởi nhiều loại virus gây nhiễm trùng và tác nhân không gây nhiễm trùng, dẫn đến một loạt vấn đề sức khỏe, một số trong đó có thể dẫn đến tử vong. Hiện có 5 chủng (strains) chính gây viêm gan virus được gọi tên là type A, B, C, D và E. Trong khi tất cả chúng đều có thể gây nên bệnh gan,song chúng lại có tầm quan trọng khác nhau về đường lan truyền, độ trầm trọng của bệnh, thuốc điều trị, tỷ lệ điều trị thành công, phân bố địa lý và phương thức phòng bệnh. Đặcbiệt type B và C dẫn đến viêm gan mạn cho hàng trăm ngàn người và có thể còn gây nên xơ gan và ug thư gan phổ biến và tử vong có liên quan đến viêm gan. Ước tính có 354 triệu người trên toàn cầu sống với viêm gan siêu vi B hoặc C và hầu hết xét nghiệm phát hiện và điều trị đều đến muộn.

Một số loại viêm gan có thể phòng ngừa được thông qua tiêm chủng vaccine. Một nghiên cứu của Tổ chức Y tế Thế giới cho thấy ước tính 4,5 triệu các chết có thể phòng ngừa được ở các nước có thu nhập thấp và thu nhập trung bình vào năm 2030 nhờ vào tiêm vaccine, test chẩn đoán, thuốc và chiến lược Truyền thông giáo dục sức khỏe. Các chiến lược về phòng chống viêm gan của TCYTTG được các bang thành viên của TCYYTG khuyến cáo nhằm làm giảm nhiễm virus viêmgan đến 90% và giảm tử vong đến 65% từ trong giai đoạn 2016 - 2030.

Hình 1. Nguyên nhân gây tử vong do viêm gan cấp ở Tây Thái Bình Dương, 2019

Viêm gan ở khu vực Đông Nam Á

Viêm gan virus là nguyên nhân đứng thứ 7 gây tử vong trên toàn cầu và là bệnh nhiễm trùng duy nhất có tỷ lệ tử vong đang gia tăng. Viêm gan virus gây ra nhiềutử vong hàng năm cao hơn cả lao, AIDS hay sốt rét phối hợp. Viêm gan virus trên toàn cầu đang đề cập đến tình trạng viêm gan hay sưng gan.

Phản ứng viêm có thể tự giới hạn (self-limiting) hoặc tiến tiến đến xơ hóa (fibrosis/ scarring), xơ gan (cirrhosis) hoặc ung thư gan theo thời gian. Virus viêm gan là nguyên nhân phổ biến nhất gây viêm gan nhưng một số chất gây nhiễm trùng, độc chất (rượu, một số thuốc) và bệnh tự nhiễm cũng có thể gân viêm gan. 

Có 5 loại viru viêm gan types A, B, C, D và E. Năm loại virus này gây gánh nặng bệnh tật vả tử vong quan trọng. Trong khi đó, viêm gan A và B thường gây nên bệnh viêm gan mạn tính và có thể gây thành dịch viêm gan, dẫn đến veiem gan mạn tính và gây các biến chứng như xơ gan và ung thư gan.TCYTTG ước tính trên toàn cầu có 257 triệu người viêm gan siêu vi B và mỗi năm có khoảng 900.000 người không thể chống chọi nổi tử vong liên quan đến viêm gan siêu vi B.

Ước tính có 71 triệu người nhiễm viêm gan siêu vi C trên toàn cầu và gây tử vong cho hơn 400.000 người mỗi năm.

Năm 2018: Tỷ lệ viêm gan virus B tại Việt Nam cao nhất vùng Tây Thái Bình Dương

Tại Việt Nam, theo số liệu thống kê ước tính có gần 10 triệu người nhiễm viêm gan siêu vi B và 1 triệu người nhiễm virus viêm gan C. Đây là căn bệnh gây nguy cơ xơ gan, ung thư gan cao nhất. Việt Nam được coi là nước có tỷ lệ nhiễm virus viêm gan B và C cao nhất trong khu vực Tây Thái Bình Dương.

Thông tin trên được các chuyên gia đưa ra vào Ngày Viêm gan Thế giới (28/7/2018), đồng thời viêm gan đã trở thành nguyên nhân đứng thứ 3 gây tử vong.Với con số hơn 10 triệu người mắc viêm gan B và 1 triệu người mắc viêm gan C, thì số người bị nhiễm viêm gan virus tại Việt Nam gấp 40 lần số người nhiễm HIV và nguy cơ lây truyền, không theo dõi điều trị cũng đang là gánh nặng, nhất là với căn bệnh viêm gan C khi mà chi phí điều trị là rất lớn.

Hình 2. Khoảng 90% số người sống với viêm gan virus nhưng không hề hay biết

Gánh nặng bệnh tật của nhiễm viêm gan B và C rất lớn bởi đây là căn nguyên gây ra xơ gan, ung thư gan, song bệnh viêm gan virus diễn biến “thầm lặng”, đến 90% bệnh nhân không hề biết về tình trạng nhiễm virus của mình. Hơn nữa, trong vấn đề điều trị, dù các thuốc mới ra đời đã giúp điều trị khỏi cao hơn nhưng việc tiếp cận còn hạn chế (với viêm gan C, tỷ lệ khỏi trên 95% nhưng chi phí điều trị còn cao và chưa được bảo hiểm y tế chi trả, nên 90% bệnh nhân viêm gan C chưa được tiếp cận điều trị).

Hình 3. TCYTTG đưa ra các mốc dự kiến sẽ đạt được trong kiểm soát viêm gan virus B và C

Viêm gan chưa có dấu hiệu dừng lại và tốc độ lây truyền của viêm gan viruscực kỳ nguy hiểm và viêm gan B dễ lây hơn vi rút HIV gấp 100 lần, virus có thể sống ngoài cơ thể ít nhất 7 ngày và có thể lây nhiễm nếu không có kháng thể bảo vệ.Bệnh nhân lây truyền viêm gan B chủ yếu do lây truyền từ mẹ sang con chu sinh hoặc lây theo chiều ngang trong 5 năm đầu của trẻ.

Bệnh cũng lây qua tiếp xúc qua tổn thương da, niêm mạc, máu, nước bọt, dịch tiết cơ thể (tinh dịch, dịch âm đạo) và một phần lây nhiễm qua các thủ thuật can thiệp y tế.

Hình 4. Diễn tiến nhiễm trùng virus viêm gan siêu vi B mạn tính

Người nhiễm viêm gan B cấp tính thường không có triệu chứng hoặc có thể biểu hiện không rõ ràng, những trường hợp nặng có thể gây ra suy gan cấp hoặc diễn biến kéo dài dẫn đến viêm gan mạn, xơ gan và ung thư gan.Việc điều trị là kéo dài, cả đời khiến nhiều bệnh nhân có tâm lý bỏ điều trị, nên nhiều trường hợp được đưa đến CSYT trong tình trạng xơ gan, suy gan nặng, không đáp ứng điều trị.

Trên toàn cầu, một số lượng lớn số người không được chẩn đoán, không được điều trị đang sống cùng viêm gan virus: Cần phải thay đổi!

Kiến thức về nhiễm virus viêm gan siêu vi B vẫn còn thầm lặng và thuộc về lĩnh vực chuyên khoa vẫn còn ít và hạn chế. Hầu hết các triệu chứng chỉ xuất hiện khi bệnh tiến triển, dẫn đến một lượng lớn bệnh nhân chưa được chẩn đoán đang sống cùng viêm gan. Ngay cả khi viêm gan được chẩn đoán, con số người đi tiếp cận điều trị vẫn còn thấp;

·Hầu hết mọi người phát hiện ra viêm gan siêu vi B hay C sau nhiều năm nhiễm trùng tiềm tàng và chỉ khi họ phát triển thành bệnh nghiêm trọng hay ung thư; 

·Ngay cả sau khi chẩn đoán, quy mô được điều trị và chăm sóc cho mọi người đang sống với viêm gan vẫn còn nghèo nàn và hạn hữu;

·Chỉ có 10% số người viêm gan siêu vi B mạn tính được chẩn đoán.Chỉ có 22% số ca nhận được điều trị, chỉ có 2% gánh nặng y tế toàn cầu; 

·Chỉ có 21% số người viêm gan siêu vi C được chẩn đoán và 62% số người được chẩn đoán đó được điều trị để chữa khỏi họ, chỉ chiếm có 13% gánh nặng y tế toàn cầu. 

Với thực trạng COVID-19 không còn là vấn đề y tế và tình trạng khẩn cấp, nên đã đến lúc loại trừ viêm gan virus theo đích 2030.

Diễn tiến đại dịch COVID-19 chậm trong bối cảnh đáp ứng với viêm gan siêu vi toàn cầu trong những năm gần đây. Tuy nhiên, thành công tiếp trong việc làm giảm viêm gan virus B ở trẻ emchứng tỏ các tiến triển vẫn đang tiếp diễn là hoàn toàn có thể. Giờ đây, thời điểm ưu tiên xét nghiệm chẩn đoán và điều trị để nhận ra rằng một thế giới không còn viêm gan (hepatitis-free world) và hội đủ đích vào năm 2030. 

·Giảm viêm gan siêu vi B ở trẻ em thông qua tiêm chủng hiệu quả là một trong những Mục tiêu phát triển thiên niên kỷ bền vững (Sustainable Development Goals) về lộ trình y tế. Nó cũng chỉ là đích cần phát hiện sớm và phát hiện kịp thời viêm gan;

·Tuy nhiên, vẫn còn vài quốc gia ở châu Phi hạn hữu trong việc tiếp cận viêm gan virus B vào tiêm vaccine thời điểm mới sinh cho trẻ trong 24 giờ đầu sau sinh. Các nổ lực triển khai cần tăng mạnh cho phòng chống viêm gan, đặc biệt sau đại dịch COVID-19;

·Triển khai tăng cường tiêm chủng vaccine viêm gan B vao thừi điểm mới sinh ngay đẻ đạt mục tiêu phts triển bền vững ngăn ngừa lây truyền từ mẹ sang con.

Các nội dung khác »

---