Tran dang Ung-ungtrandang@yahoo.com- Dien thanh, Dien khanh, Khanh hoa Hỏi: Cả tháng nay nhà tôi bị bọ chét tấn công. Lúc đầu là do lây từ con chó, nhưng chó bỏ rồi mà bọ chét vẫn đầy nhà. Tôi xịt đủ thuốc, cả thuốc trừ sâu mạnh nhất, mà cũng không suy suyễn. Cũng có rải thuốc Killspect ...Xin hỏi quí cơ quan vậy phải dùng thuốc gì ? Xin cám ơn.
Trả lời:
Những loài bọ chét quan trọng có ảnh hưởng đến sức khỏe và sinh hoạt của con người là bọ chét chuột, bọ chét người, bọ chét chó và mèo. Bọ chét đốt máu người thường thấy ở nhiều nơi trên thế giới.
1) Một số đặc điểm của bọ chét:
Bọ chét là những côn trùng hút máu nhỏ, không cánh, có đặc điểm chuyển động nhảy, có thể nhảy cao đến 30 cm. Nó chủ yếu hút máu động vật. Trong 3000 loài bọ chét, chỉ có chừng hơn 10 loài thường đốt máu người, nhất là những loài bọ chét chuột, bọ chét người và bọ chét chó, mèo.
 |  |
Bọ chét chó | Bọ chét chuột |
Bọ chét đẻ trứng ở gần nơi trú ẩn và ngủ của vật chủ, trong rác rưởi, mùn đất, các kẻ nứt ở sàn hoặc tường, thảm, hang động vật, tổ chim… Sự phát triển của bọ chét cần độ ẩm cao. Ấu trùng bọ chét ăn thức ăn hữu cơ như phân vật chủ, xác côn trùng và máu không tiêu hóa hết do bọ chét trưởng thành thải ra.
Bọ chét tránh ánh sáng và hầu hết đều thấy trong các đám lông tơ hoặc lông vũ của động vật, hoặc ở giường ngủ, quần áo của con người. Bọ chét đốt máu mọi lúc cả ngày lẫn đêm.
Con người thường bị bọ chét chó (Ctenocephalis canis) và bọ chét mèo (Ctenocephalis felis) đốt nhiều nhất. Bọ chét từ đất nhảy lên và thường hay gặp đốt người từ chân, cẳng, phần dễ tiếp cận nhất; còn đối với người ngủ, bọ chét có thể tấn công bất kỳ phần nào trên cơ thể. Bọ chét đốt gây ngứa ngáy, tấy rát, khó chịu và mất máu. Bị đốt nhiều có thể dẫn đến dị ứng và viêm da. Bọ chét chuột là vật chủ yếu truyền bệnh dịch hạnh và sốt phát ban; bọ chét mèo tình cờ là vật truyền sán dây.
 |
Trứng và phân của bọ chét |
2) Các biện pháp phòng chống bọ chét:
- Tự bảo vệ cá nhân: Dùng chất xua như DEET bôi vào da và quần áo có thể ngăn cản sự tấn công của bọ chét. Các chất xua bôi trên da chỉ có tác dụng một vài giờ. Tác dụng bảo vệ lâu dài hơn khi dùng quần áo tẩm hóa chất diệt côn trùng.
- Những biện pháp vệ sinh đơn giản: Bọ chét, trứng, ấu trùng và kén của nó có thể hết khi quét dọn, cọ rửa sàn nhà và giữ nhà sạch sẽ. Dọn nhà bằng máy hút bụi cũng có tác dụng. Khi con người vào ở trong nhà bỏ hoang lâu ngày, có thể bị bọ chét số lượng lớn mới nở tấn công. Chúng ta nên vệ sinh sàn nhà bằng các chất tẩy hoặc hóa chất diệt côn trùng.
- Dùng hóa chất diệt côn trùng: trong trường hợp nhiễm bọ chét nặng, có thể phòng chống bàng phun hoặc rắc hóa chất diệt côn trùng vào các khe, kẽ, góc phòng nơi có mặt bọ chét và ấu trùng. Cũng có thể dùng hóa chất xử lý quần áo và lông động vật. Các bình xịt hoặc xông hơi của các hóa chất diệt côn trùng tác dụng nhanh ( như pyrethroids, propoxur và bendicarb) diệt bọ chét trực tiếp và tiện lợi cho việc sử dụng. Tuy nhiên, tác dụng của hóa chất diệt ngắn và bọ chét có thể lại tái xuất hiện.
- Đối với bọ chét chó và mèo: có thể tìm thấy bọ chét ở cổ, ở bụng chó, mèo. Có thể dùng hóa chất rắc, phun, tẩm, gội vào lông của chúng. Việc phun hóa chất phải làm ướt toàn bộ lông và có thể dùng bình phun tay hoặ các bình xịt, xông hơi. Việc phòng chống cần được lặp lại nếu thấy bọ chét nhiễm lại. Nguồn gây nhiễm lại là những nơi mà động vật hoặc con người ngủ haowjc tiếp xúc nhiều như giường, chiếu, chăn, màn, củi… Nếu có thể, ổ chó nên đốt đi hoặc giặt bằng nước xà phòng nóng. Có thể dùng máy hút bụi để hút bụi bặm tích lũy trong đó có nhộng và ấu trùng bọ chét, và sau đó dùng hóa chất diệt côn trùng để phun tồn lưu nhà cửa. Vì kén của bọ chét ít nhạy cảm với háo chất hơn ấu trùng và con trưởng thành, nên việc phun nhắc lại 2 tuần 1 lần trong khoảng thời gian 2 tháng là cần thiết để đảm bảo tất cả bọ chét mới nở đều bị diệt.
- Đối với bọ chét người: loài bọ chét này không thường xuyên lưu lại trên người sau khi đốt máu. Ban ngày chúng ẩn vào các khe, kẽ, thảm, chăn, màn, giường, chiếu … Thường xuyên quét dọn nhà cửa, đặc biệt là các phòng ngủ, có thể ngăn cản được sự nhiễm bọ chét với số lượng lớn. Việc phòng chống hiệu quả nhất là phun hóa chất vào đệm, các khe, kẽ ở sàn và giường. Chăn, màn, quần áo, đệm, chiếu cần được giặt sạch.
Một số loại hóa chất diệt côn trùng nhóm pyrethroid sử dụng phun tồn lưu có hiệu quả chống bọ chét:
Hóa chất | Tên thương phẩm |
Permethrin | Permethrin 50EC, Permecide 50EC, Viper 50EC, M-permethrin 50EC, Persuper 50EC |
Deltamethrin | K-Othrin 2EW, Deltox 10SC |
Alpha cypermethrin | Fendona 10SC, Termosant 10SC, Alé 10SC, Fenco 10SC |
Lambda cyhalothrin | - Dạnh nhủ tương: ICON 2,5CS , ICON 10SC - Dạng bột:ICON 10WP |
Dạng hóa chất: WP: wettable powder (bột tan trong nước); SC: suspension concentrate (nhủ tương đậm đặc); CS: capsule suspension (nhủ tương viên nang).
Một số sản phẩm hóa chất, chế phẩm diệt côn trùng ở Việt Nam