Tin về loài rệp chích đốt máu xuất hiện tại một khách sạn ở quận Hai Bà Trưng, Hà Nội có thể do khách lưu trú mang từ nơi khác đến theo hành lý. Chúng không đóng vai trò truyền bệnh quan trọng trong việc truyền bệnh nhưng gây phiền hà vì thường đốt máu người để sống. Cần phát hiện sớm loài rệp hút máu để tiêu diệt, không để nó phát triển và phát tán. Rệp đã vang bóng một thời nhưng nó đã đi vào quá khứ và dĩ vãng. Nên quan tâm khi chúng xuất hiện trở lại.
Đặc điểm sinh học của loài rệp
Rệp hút máu người có hai loài: rệp phổ thông (Cimex lectularius) sống ở khắp nơi trên thế giới và rệp nhiệt đới (Cimex hemiterus) sống chủ yếu ở các nước nhiệt đới. Khi rệp phát triển với mật độ hoạt động lớn làm cho con người bị phiền hà và rất khó chịu. Chúng hiện diện phổ biến ở những nơi có điều kiện nhà ở thấp kém, khó khăn và có thể tìm thấy chúng ở giường, chiếu, đồ đạt trong nhà... Rệp không đóng vai trò quan trọng trong việc truyền bệnh, khả năng nó là vật truyền bệnh đang được các nhà khoa học nghiên cứu.
Rệp có cơ thể dẹt, hình bầu dục, không có cánh, dài khoảng 4-7 mm. Bình thường rệp có màu nâu đỏ nhưng khi hút no máu nó trở nên tròn trĩnh và có màu nâu đen. Vòng đời của rệp gồm 3 giai đoạn: trứng, thiếu trùng và rệp trưởng thành. Trứng màu trắng, dài khoảng 1 mm. Thiếu trùng giống với rệp trưởng thành nhưng kích thước nhỏ hơn. Để hoàn thành sự phát triển từ trứng đến rệp trưởng thành cần thời gian từ 6 tuần đến vài tháng tùy thuộc vào nhiệt độ và điều kiện thức ăn. Cả rệp đực và rệp cái đều hút máu khi người đang ngủ vào buổi tối. Nếu không có người, rệp có thể hút máu chuột, gà hoặc các động vật khác. Thời gian đốt máu của rệp trưởng thành khoảng 10-15 phút, thời gian thiếu trùng đốt máu ít hơn và cứ sau 3 ngày thì rệp lại đốt máu tiếp tục.
Ban ngày, rệp trú ẩn trong những chỗ tối, khô, trong giường, nệm, khe, kẽ trên tường nhà, sàn nhà và trong những đồ dùng gia đình... Ngoài ra cũng có thể tìm thấy rệp ở sau các bức tranh, giấy dán tường. Nơi trú ẩn của rệp cũng là nơi rệp đẻ trứng. Rệp thường xuất hiện nhiều vào mùa nóng, ở trong phòng ngủ. Các phòng ngủ được sưởi ấm trong mùa lạnh cũng là nơi thích hợp để rệp ẩn náu. Chúng không thể phát triển ở nhiệt độ dưới 13oC. Rệp trưởng thành có thể nhịn đói nhiều ngày, nó không hút máu mà sống được vài năm.
Sự phát tán của rệp tùy thuộc vào điều kiện thực tế. Vì không có cánh nên rệp chỉ di chuyển được trong khoảng cách ngắn. Ở những nhà ở xây dựng đơn giản, nghèo nàn, có nhiều chỗ ẩn núp thích hợp; rệp bò từ phòng ngủ này sang phòng ngủ khác. Ngoài ra chúng có thể di chuyển từ nhà này sang nhà khác chủ yếu theo các đồ dùng cũ, giường, chiếu, chăn màn và đôi khi cả quần áo... Trường hợp phát hiện rệp tại khách sạn ở Hà Nội vừa qua có thể do khách lưu trú mang từ nơi khác đến theo hành lý, đồ dùng, quần áo...
Rệp ảnh hưởng đến sức khỏe như thế nào ?
Rệp không được các nhà khoa học xác định là vật truyền bệnh. Trước đây có quan niệm cho rằng nó có thể truyền virus viêm gan B, nhưng một nghiên cứu gần đây ở Gambia đã phủ nhận vấn đề này. Điều quan trọng được ghi nhận là rệp đốt máu gây phiền hà trong sinh hoạt của con người. Ở một vài người, đặc biệt là những người có thói quen ở trần, thường thấy rất ít hoặc không thấy có biểu hiện gì của vết đốt; chỉ thấy những điểm đỏ nhỏ và có thể không gây ngứa. Đối với người chưa từng bị rệp đốt có thể thấy phản ứng viêm dị ứng cục bộ, ngứa dữ dội và bị mất ngủ cả đêm. Vết rệp đốt bị sưng, rắn, hơi trắng và thường tiếp tục chảy máu. Việc gãi ngứa ở những chỗ rệp đốt máu có thể gây bội nhiễm.
Ở những nhà có nhiều rệp, người trong nhà có thể bị hàng trăm con rệp đốt máu một đêm. Nếu tình trạng này kéo dài sẽ gây mất máu và đây là nguyên nhân làm thiếu máu nhẹ ở trẻ nhỏ.
Biện pháp phòng, chống rệp
Rệp có thể lẫn trốn nhanh khi bị động và khó phát hiện trong khi đốt máu. Thậm chí một số người không biết rằng hàng đêm họ bị rất nhiều rệp đốt. Vì thế biện pháp phòng chống chỉ được thực hiện khi thấy sự hiện diện của nó. Phát hiện sự xuất hiện của rệp bằng cách kiểm tra những nơi trú ẩn của nó để phát hiện sự có mặt của rệp sống, xác của thiếu trùng, trứng và phân rệp. Phân rệp có thể nhận biết bằng các điểm nhỏ màu nâu đen hoặc đen ở khăn trải giường, tường nhà và giấy dán tường. Những nhà có nhiều rệp có thể có mùi hôi đặc trưng. Có thể phát hiện rệp trưởng thành bằng cách phun xông hơi hóa chất nhóm pyrethroide vào các khe, kẽ rệp trú ẩn và sẽ kích thích rệp rời khỏi chỗ ẩn núp của nó.
Phòng chống rệp có nhiều biện pháp như dùng chất xua côn trùng, bình phun sương hóa chất diệt côn trùng toàn bộ, màn ngủ tẩm hóa chất diệt côn trùng, dụng cụ hun khói, hóa chất diệt côn trùng phun tồn lưu và các phương pháp đơn giản khác...
Biện pháp đơn giản thường được các gia đình áp dụng một cách dễ dàng. Rệp có thể xuất hiện ở bất kỳ gia đình nào khi có điều kiện thuận lợi, đặc biệt ở các giường và dụng cụ cũ của gia đình sử dụng. Khi mới thấy dấu hiệu chớm xuất hiện loài rệp, có thể phòng, diệt chúng bằng cách cọ rửa toàn bộ số đồ dùng, đổ nước sôi và phơi ra ngoài nắng. Bình xịt hóa chất có thể được dùng để phun hóa chất diệt côn trùng trong nhà ở, vào nệm, giường, khe, kẽ nứt trên tường vách và những chỗ khác rệp có thể ẩn núp. Những loại hóa chất diệt côn trùng có tác dụng với rệp là pyrethroide, propoxur, bendiocarb, dichlorvos... Biện pháp này cần được thực hiện nhắc lại nếu sau một vài tuần lễ vẫn còn thấy rệp.
Rệp là loại côn trùng được xác định không có vai trò truyền bệnh quan trọng nhưng nó gây phiền hà trong sinh hoạt của con người do tập tính chích đốt máu để sống và sinh trưởng. Khi mới phát hiện, phải tìm cách tiêu diệt ngay, không để rệp phát triển và phát tán. Cần chú ý khách du lịch, lưu trú ở khách sạn, nhà nghỉ có thể mang rệp từ nơi khác đến từ hành lý, đồ dùng cá nhân... từ vùng có rệp hoạt động.