Ngày 3/7/2014. VOA News - Khi một con chuột bị nhiễm sốt rét khiến nó có mùi hấp dẫn hơn một chút đối với muỗi, làm tăng khả năng bị muỗi đốt và lây lan sốt rét, đó là kết quả của một nghiên cứu được xuất bản trên Tạp chí Proceedings of the National Academy of Sciences.
Nghiên cứu này có thể sẽ vạch ra một hướng mới chẩn đoán sốt rét bằng phương phápgiống như cồn kế Breathalyser (nhãn hiệu dụng cụ cầm tay đo lượng cồn trong hơi thở) và là minh chứng mới nhất của việc ký sinh trùng sốt rét lây nhiễm làm ảnh hưởng lên các sinh vật khác để phục vụ cho mục đích ghê tởm của chúng như thế nào. Nhà sinh học thuộc Đại Học Bang Pennsylvania, Mark Mescher đã từng thấy điều này trước đó nhưng không phải ở người mà là ở cây bí (squash). Khi những cây bí bị nhiễm vi-rút khảm dưa chuột, chúng tạo ra những chất thu hút những con rệp cây (aphids), những con rệp sẽ dính vi-rút khi chúng đến kiếm ăn tại những cây bí này. Loại vi-rút này thậm chí còn tiến một bước xa hơn nữa làm cho cây ít bổ dưỡng đối với côn trùng. Mescher cho rằng sau một vài vết đốt, rệp cây “không thích cây này nữa và thay vì ở lại cây này lâu dài chúng lại di chuyển sang cây tiếp theo” từ đó làm lây lan vi-rút. Mescher tự hỏi rằng liệu có gì đó xảy ra tương tự đối với sốt rét, một vài nghiên cứu trên người và chim cũng chỉ ra những con muỗi yêu thích con mồi bị sốt rét hơn là những con mồi không bị nhưng không giải thích vì sao.
Mùi của chuột (Eau de mouse)
Mescher và các cộng sự của ông đã phát hiện rằng họ có thể có được hiệu quả nhử tương tự trên những con chuột bị sốt rét, khi được chọn lựa giữa một con chuột bị sốt rét và một con chuột lành bệnh thì 60% muỗi trong thí nghiệm đã bị thu hút với con bị sốt rét trong khi 40% còn lại đi tới con không bị sốt rét, thậm chí những con chuột không cần phải ở đó. Các nhà khoa học đã thu thập các hợp chất mùi tỏa ra từ những con chuột sốt rét và những con lành bệnh và để cho những con muỗi ngửi thấy, mùi từ những con chuột nhiễm sốt rét cũng có tác dụng hấp dẫn như một con chuột bị sốt rét thật. Các nhà nghiên cứu phát hiện ra một lượng nhỏ chất hóa học trong hợp chất có hương chuột và trong những con chuột bị nhiễm bệnh có nồng độ cao hơn so với những con lành bệnh, một lượng nhỏ chất đó có thể khiến một con chuột khỏe mạnh thu hút muỗi hơn. Mescher cho biết: “Ký sinh trùng sốt rét đang tăng cường các tín hiệu mùi mà loài muỗi đã sử dụng để tìm vật chủ” giúp ký sinh trùng đi nhờ sang nạn nhân tiếp theo.
Cồn kế đo sốt rét (Malaria breathalyzer)
Nắm được loại mùi mà những con muỗi ngửi thấy có thể giúp phát hiện những người đang mang sốt rét mà không hề biết điều đó, Mescher cho biết: “Thật tốt nếu có những máy đo sinh học có thể giúp chúng ta phát hiện những người bị nhiễm bệnh nhưng không thực sự bị ốm do sốt rét, hoặc có nhiễm mà không có triệu chứng nhưng vẫn có khả năng lây lan sốt rét”. Ông cho biết thêm vẫn còn cả đoạn đường dài phía trước nhưng “Nếu bạn có thể xác định một dấu hiệu nhiễm bệnh đặc trưng qua hóa chất thì bạn có thể tưởng tượng đến thứ gì đó giống như cồn kế Breathalyzer hoặc thứ gì đó tương tự như vậy giúp việc lấy mẫu và phân tích ngay tại thực địa dễ dàng và nhanh chóng”. Peter Hotez-Trưởng khoa y học nhiệt đới tại Đại học Y Baylor nói vui rằng : “Câu hỏi đặt ra là liệu nó có vượt qua được việc giải quyết vấn đề sốt rét trên chuột và dẫn tới vấn đề sốt rét trên người hay không”.
Sự thao túng của ký sinh trùng (Parasite manipulation)
Hotez cho rằng sốt rét không phải là loài ký sinh trùng duy nhất điều chỉnh động vật mà nó nhiễm vào để tăng cường lợi thế cho thế hệ sau của chúng, một loài động vật nguyên sinh có tên Toxoplasma gondii cần phải nhiễm vào loài mèo như là một phần trong vòng đời của nó, những con chuột khi nhiễm Toxoplasma sẽ dễ dàng không còn sợ những con mèo. Hotez giải thích: “Cách thức loài này nhân giống bản thân nó bằng cách tự khiến mình bị ăn thịt và nhiễm vào động vật mới là một câu chuyện rất tiến bộ đang nổi lên trong giới sinh vật học về mối quan hệ ký sinh trùng-vật chủ (host-parasite relationship)”. Tiến bộ… và một chút rùng rợn.