Côn trùng là nhóm động vật đa dạng với hàng triệu loài đang tồn tại. Trong thế giới của chúng có những điều thú vị mà không phải ai cũng biết.
Côn trùng tắm nắng để phòng bệnh
Một loài rệp ở Bắc Mỹ thường xuyên phơi nắng để ngăn chặn những bào tử nấm xâm nhập vào cơ thể chúng. Rệp Boxelder thường tập trung thành nhóm để phơi nắng tại tỉnh British Columbia, Canada. Cho rằng hiện tượng này không bình thường, các nhà sinh học của Đại học Simon Fraser tại Canada quyết định tìm hiểu. Họ nhận thấy dường như ánh sáng mặt trời kích hoạt quá trình tổng hợp monoterpene, một hợp chất có mùi mạnh và có khả năng bao bọc bào tử nấm trên cơ thể của rệp. Nhờ monoterpene mà bào tử nấm không thể xâm nhập vào cơ thể rệp, Livescience đưa tin.
"Phơi thân dưới nắng giúp rệp Boxelder ngăn chặn những tác nhân gây bệnh mà chúng không thể tránh trong nơi trú ẩn của chúng. Giới khoa học chưa từng chứng kiến hiện tượng này ở những loài côn trùng khác", Gerhard Gries, một giáo sư sinh học của Đại học Simon Fraser, phát biểu. Theo Gries, nếu rệp Boxelder dùng năng lượng mặt trời để phục vụ các quá trình hóa học trong cơ thể mà không cần tới sự hỗ trợ của những vi khuẩn cộng sinh thì khả năng này là một kỳ tích đáng nể trong thế giới sinh vật sống. Nghiên cứu của Đại học Simon Fraser được công bố trên tạp chí khoa học chuyên ngành Entomologia Experimentalis et Applicata
 |
Một con rệp Boxelder. (Ảnh: Livescience) |
Gián phát sáng để đánh lừa kẻ thù
Các nhà sinh học vừa phát hiện một loài côn trùng phát sáng. Đó là loài gián huỳnh quang, dùng ánh sáng của mình để đánh lừa các côn trùng ăn thịt. Loài côn trùng mới này được đặt tên khoa học là Lucihormetica luckae sống tại các vùng nhiệt đới Nam Mỹ. Một trong các đại diện của nó được tìm thấy từ năm 1939 tại Ecuador nhưng chưa được mô tả tỉ mỉ và hiểu biết về chúng chưa rõ ràng.
Loài gián mới được phát hiện sống tại vùng xưa kia là miệng núi lửa và được nghiên cứu kỹ trên kinh hiển vi điện tử huỳnh quang. Ánh sáng chúng phát ra là do những phản ứng sinh hoá xảy ra trong cơ thể chúng. Đó là hiện tượng khá hiếm hoi chỉ có ở một nhóm nhỏ côn trùng, một số sâu đất và điển hình nhất là ở loài đom đóm. Các nhà khoa học cho rằng gián bắt chước cách phát sáng ở những người láng giềng chung sống trong các khu rừng nhiệt đới là loài bọ cánh cứng có tên khoa học là Pyrophorus, dùng chất độc tiết ra làm vũ khí chống lại kẻ thù. Chúng phát ra ánh sáng như những tín hiệu cảnh báo côn trùng ăn thịt chớ đến gần. Gián không có nọc độc làm vũ khí, đành phải mạo danh anh bạn láng giềng phát sáng cùng sắc độ và nhấp nháy cùng tần số, lợi dụng uy danh của bọ cánh cứng để hù doạ những côn trùng ăn thịt. Trong thế giới côn trùng đa số chưa được mô tả kỹ. Hiện nay người ta đã biết đến trên một triệu loài và ước tính còn khoảng 2 triệu loài vẫn chưa được phát hiện. Gần đây các nhà côn trùng học đã tìm thêm được một loài mới là ong mắt vàng song mới chụp được ảnh mà chưa có điều kiện nghiên cứu cụ thể. Công trình công bố trên Tạp chí Naturwissenschaften, và tóm tắt trên trang mạng ScienceNow  |
Hình ảnh loài gián phát sáng mới được phát hiện. |
Khả năng sống sót của loài gián ngay cả khi đã... mất đầu
Gián là một sinh vật kì lạ. Hầu hết các loài động vật sẽ chết ngay khi mất đầu còn gián lại có thể sống tiếp vài tuần sau đó. Thậm chí, cái đầu khi lìa khỏi cơ thể cũng sống độc lập được tới vài giờ! Vì sao vậy? Trước hết, gián không bị mất máu nhiều như con người hay các loài động vật khác. Nếu một người bị chặt đầu, chỉ riêng lượng máu thất thoát cũng đủ khiến anh ta mất mạng ngay lập tức.
Ở loài gián thì lại là một chuyện khác. Trong cơ thể chúng không tồn tại các mạch áp suất cao bơm máu đi khắp nơi, chất dịch mang sự sống chỉ đơn giản nằm yên như một khối thống nhất. Vì vậy khi mất đầu, máu không bị trào ra và con gián sẽ có đủ thời gian để gắn liền vết thương. Thêm vào đó gián không cần thở bằng đầu, máu của chúng cũng không có nhiệm vụ tuần hoàn oxy. Nếu người đàn ông xấu số mà chúng ta vừa đề cập tìm được cách giữ lại lượng máu đã mất, anh ta cũng không thể sống thiếu não bộ. Anh ta sẽ không có khả năng suy nghĩ hay cảm nhận, đơn giản là mọi ý thức tồn tại đã biến mất.
Loài gián “ưu việt” hơn anh ta ở chỗ chúng không chỉ có một não bộ. Các hạch thần kinh phân bố khắp cơ thể cho phép loài động vật này bay, chạy và phản ứng với tác động bên ngoài ngay cả khi đầu đã không còn. Chỉ tới vài tuần sau con gián không đầu mới chết vì nhiễm trùng hoặc đói khát (chính xác thì gián có thể sống được 1 tháng không thức ăn hoặc 2 tuần không nước).
Các nhà khoa học đã tiến hành nhiều thí nghiệm lạ (và không kém phần rùng rợn) với gián. Họ phát hiện được rằng ngay cả đầu gián bị cắt ra cũng có thể sống thêm tới vài giờ. Nếu cái đầu được đông lạnh và truyền dưỡng chất thì nó thậm chí còn sống lâu hơn nữa.
Một vài thông tin đáng kinh ngạc khác:
- Gián đã có mặt trên Trái Đất từ thời kỳ khủng long, cơ thể chúng khi ấy dài khoảng 50cm. Ngày nay, gián nhiệt đới thậm chí vẫn phát triển được tới 18cm.
- Có khoảng 4000 loài gián khác nhau trên toàn thế giới, nhưng chỉ có 30 loài thích sống trong tủ quần áo của bạn.
- Gián nhịn thở được tới 40 phút.
- Chúng có thể chạy với tốc độ 5km/h, rất ấn tượng khi xét đến cơ thể nhỏ bé (nếu chúng to lớn bằng con người, tốc độ đó sẽ tương đương 700km/h !!!). Không chỉ vậy, gián còn có khả năng đổi hướng chạy 25 lần trong một giây - thực sự là “xoay như chong chóng”.
- Một số con cái chỉ giao phối 1 lần mà có thể tiếp tục mang thai cả đời.
- Gián và bọ cạp là 2 loài sinh vật duy nhất có thể sống sót qua thử nghiệm nguyên tử.
Phát hiện côn trùng cổ đại nhất thế giới
Các nhà khoa học tìm thấy xác nguyên vẹn của ba con côn trùng trong hổ phách tại Italy và họ cho rằng chúng là những côn trùng cổ xưa nhất trên trái đất.
Niên đại của ba xác côn trùng vào khoảng 230 triệu năm, nghĩa là chúng ra đời trong kỷ Tam Điệp và cùng thời với khủng long. Chúng gồm hai con ve bét và một con ruồi. Hai con ve bét rất nhỏ nên quan sát chúng bằng mắt thường là việc rất khó. Để tìm thấy chúng, David Grimaldi, một nhà nghiên cứu của Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên Mỹ, cùng các đồng nghiệp đã xem xét khoảng 70.000 giọt hổ phách ở phía đông bắc Italy, AP đưa tin.
 |
| Hai con ve bét trong hổ phách ở vùng đông bắc Italy.
Chúng thuộc hai loài ve riêng biệt. (Ảnh: AP) |
Giới khoa học từng phát hiện một số xác côn trùng trong hổ phách, song ba xác côn trùng tại Italy có niên đại cao hơn ít nhất 100 triệu năm so với chúng.
Khác với những xác sinh vật trong hóa thạch, xác sinh vật trong hổ phách được bảo quản tốt hơn nhiều do chúng không bị nén. Nhờ đó các nhà khoa học có thể thấy nhiều chi tiết trên cơ thể chúng.
"Chúng tôi có thể so sánh rất nhiều bộ phận cơ thể giữa sinh vật từ thời cổ đại trong hổ phách với sinh vật ngày nay", Gramaldi cho biết.
Sau khi so sánh hai con ve bét trong hổ phách với ve bét ngày nay, Grimaldi nhận thấy chúng rất giống nhau. Hai điểm khác biệt giữa chúng là số lượng chân và kiểu dáng của miệng. Đây là điều khiến họ cảm thấy ngạc nhiên, bởi hệ sinh thái trên trái đất đã thay đổi rất nhiều từ khi những con vật trong hổ phách chết. Khi chúng còn sống, hành tinh chỉ có một lục địa, vài loài khủng long và thực vật có hoa chưa ra đời. Ve bét ngày nay sống trên các cây có hoa, song tổ tiên của chúng chỉ tồn tại trên những cây không hoa.
Derek Briggs, giám đốc Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên Yale Peabody tại Mỹ, mô tả phát hiện của nhóm Gramaldi là một sự kiện có ý nghĩa quan trọng. "Ba xác côn trùng đó sẽ giúp chúng ta hiểu rõ hơn về quá trình phát triển của sự sống trên địa cầu", ông bình luận.
Phát hiện bọ que kỳ lạ
Các nhà khoa học vừa phát hiện một giống bọ que kỳ lạ trên ngọn núi cao thứ ba ở Philippine – nơi được coi là có hệ đa dạng sinh học bậc nhất thế giới.
Loài bọ này không có cánh, sống trên mặt đất chứ không ở trên cây, và đặc biệt là cơ thể chúng mang nhiều màu sắc với cái đầu có hai màu xanh và thân có màu cam. Cặp râu của chúng có chức năng ngửi mùi để phát hiện kẻ thù.
Giống bọ que này rất kỳ lạ nên các nhà khoa học chưa biết chúng thuộc giống gì và quan hệ của chúng với những giống bọ que khác và côn trùng ăn lá ra sao.  |
| Giống côn trùng mới được đặt tên là Conlephasma enigma |
Theo nhà nghiên cứu Marco Gottardo, nghiên cứu sinh tiến sĩ ở ĐH Siena (Italia) và là người đã nghiên cứu giống bọ que mới được tìm thấy, giống bọ que này không có cánh, thân hình khá mập và 3 cặp chân tương đối ngắn là để thích nghi với môi trường có thảm thực vật phát triển ở tầng thấp.
Hầu hết các loài côn trùng sống trên tầng cây cao nhất trong rừng đều có thân và chân dài, mảnh, được cho là để nguy trang tốt giữa tán lá và que củi.
Một đặc điểm kỳ lạ nữa là giống côn trùng này có màu sắc khác lạ. Con đực có cái đầu và chân màu xanh lá cây, thân màu cam sáng và những đốm hình tam giác đen ở lưng. Con cái có màu tối hơn con đực. Có lẽ những màu sắc này giúp chúng “doạ” kẻ thù chứ không phải để nguỵ trang.
Phần miệng của giống bọ que này rất giống với một nhóm bọ que sống ở vùng nhiệt đới châu Mỹ được phát hiện trước đây. Nhưng hai nhóm côn trùng này sống cách xa nhau nửa vòng trái đất, nên các nhà khoa học chưa biết tại sao hai nhóm lại có chung một đặc điểm. Giống côn trùng mới được đặt tên là Conlephasma enigma, trong đó tính ngữ enigma nghĩa là “điều bí ẩn”.