Màn lưới che cửa Olyset là một loại màn lưới có chứa hóa chất permethrin, một loại hóa chất diệt côn trùng thuộc nhóm pyrethroid tổng hợp đã được ứng dụng để phòng chống muỗi truyền một số bệnh như bệnh sốt rét, sốt xuất huyết ... có hiệu quả ở một số nước nhiệt đới có bệnh lưu hành. Hóa chất diệt muỗi permethrin được chứa trong các sợi polyethylen để sản xuất màn ngủ có hiệu lực tồn lưu diệt lâu hơn là dùng petmethrin để tẩm vào màn ngủ thông thường vì hóa chất sẽ bị mất tác dụng sau một vài lần giặt. Permethrin trong màn lưới che cửa Olyset có khả năng thoát hóa chất ra sau nhiều lần giặt. Màn lưới Olyset có kích thước các mắt lưới rộng hơn các loại màn thường dùng, có tác dụng thông gió, được sử dụng an toàn, tiện lợi và phù hợp với điều kiện ở các nước nhiệt đới.
Đặc điểm của màn lưới che cửa Olyset
Màn lưới che cửa Olyset là một loại màn chống muỗi truyền bệnh được sản xuất bằng loại nhựa polyethylen kết hợp với hóa chất diệt côn trùng permethrin thuộc nhóm pyrethroid tổng hợp. Sản phẩm này do Công ty hóa chất Sumitomo của Nhật Bản chế tạo và màn lưới che cửa này thường được gọi là Olyset (viết tắt là OLS), nó đã được sử dụng trong chương trình phòng chống muỗi truyền bệnh tại nhiều nước trên thế giới như Trung Quốc, Tanzania, Lào ... Màn lưới Olyset được sử dụng lần đầu tiên tại Việt Nam vào năm 1994 ở tỉnh Hải Hưng, sau đó sử dụng mở rộng ứng dụng tại thực địa cho các địa phương khác như thành phố Hồ Chí Minh, Nha Trang, Hải Phòng, Thái Bình ... để phòng chống muỗi truyền bệnh sốt xuất huyết có hiệu quả.
Loại màn lưới che cửa Olyset khác với các loại màn che cửa mà người dân thường dùng là nó có tác dụng ngăn cản muỗi truyền bệnh xâm nhập vào nhà ở. Do đặc điểm có sự kết hợp chặt chẽ của hóa chất diệt côn trùng permethrin vào trong sợi lưới dệt polyethylen nên có hiệu lực diệt muỗi kéo dài sau nhiều lần giặt, khác với các loại màn ngủ thông thường tẩm hóa chất permethrin. Mặc dù màn lưới che cửa Olyset có mắt lưới rộng không có tác dụng ngăn cản muỗi truyền bệnh xâm nhập từ bên ngoài vào nhà ở nhưng mỗi khi muỗi từ bên ngoài bay vào nhà hoặc từ trong nhà bay ra ngoài, bắt buộc chúng phải chui qua hoặc va đập, tiếp xúc với các mắt lưới sẽ làm muỗi và côn trùng truyền bệnh sau khi thoát qua được lưới sẽ bị đột quỵ nhanh chóng và bị giết chết do tác dụng của hóa chất diệt côn trùng. Những nghiên cứu cũng đã cố gắng xác định kích thước của các mắt lưới để màn lưới che cửa Olyset có tác dụng với nhiều loại côn trùng có cánh, chủ yếu là các loài muỗi truyền bệnh. Một đặc điểm là màn lưới che cửa Olyset có mắt lưới dệt rộng nên bảo đảm độ thông thoáng gió trong nhà ở, nhà cửa có ánh sáng, không ảnh hưởng đến sinh hoạt, điều kiện làm việc ban ngày cũng như khi ngủ vào ban đêm.
Lưới làm bằng chất liệu polyethylen mật độ cao, độ dày của sợi trên 150 denier, kích thước mắt lưới dưới 4 x 4 mm, dệt theo kiểu Raschel. Hóa chất diệt côn trùng kết hợp trong lưới là loại permethrin 2% w/w, có hiệu lực diệt tồn lưu 2 năm đối với muỗi. Lưới được sản xuất với nhiều màu sắc khác nhau để tùy sở thích người sử dụng như màu xanh da trời, màu xanh lá cây, màu trắng ... và lưới được đóng gói từng cuộn với kích thước 1,8 m x 200 m.
Cách sử dụng và bảo quản màn lưới che cửa Olyset
Dùng kéo cắt lưới Olyset theo kích thước của cửa định treo màn nhưng có chiều dài và chiều rộng lớn hơn để trừ hao sự co giãn theo thời gian và đường may làm viền. Sau đó treo màn lưới vào các cửa ra vào, cửa sổ, lỗ thông thoáng trong nhà ở để ngăn chận và giết chết muỗi khi muỗi truyền bệnh xâm nhập vào nhà và lúc bay ra ngoài. Có thể dùng lưới làm các nắp đậy để đậy các dụng cụ chứa nước sạch ở trong nhà và ngoài nhà với tác dụnggiết muỗi bay vào đẻ trứng hoặc bay ra ngoài sau khi đẻ trứng.
Sau một thời gian sử dụng, có thể giặt màn lưới che cửa với chất tẩy rửa thông thường, xả sạch bằng nước, phơi trong bóng râm, tránh phơi ngoài ánh nắng mặt trời. Thông thường sau từ 3 đến 6 tháng sử dụng, có thể giặt màn bằng cách trên và ngâm trong nước nóng 70oC. Sau 1 giờ bỏ ra phơi thì hiệu lực diệt muỗi sẽ trở lại gần như mới do tác dụng của nhiệt, các phân tử permethrin được thoát ra bên ngoài. Cũng có thể tận dụng nhiệt độ của ánh sáng mặt trời để làm tăng hiệu lực của màn lưới Olyset bằng cách cho màn lưới vào túi nylon có màu tối và phơi ngoài nắng cả ngày, sau đó treo lên cửa để sử dụng. Qua nghiên cứu theo dõi, màn lưới Olyset được giặt bằng máy, mỗi lần giặt 3 phút, xả nước 2 lần, quay ly tâm vắt khô nước 1 phút và thử nghiệm ghi nhận tỷ lệ hóa chất permethrin tồn lưu trên màn lưới còn 96% sau 2 lần giặt, còn 92% sau 4 lần giặt.
Cần chú ý sau khi giặt màn lưới Olyset phải phơi khô trong bóng râm vì hóa chất permethrin dễ bị phân hủy dưới ánh nắng mặt trời nhưng nó rất bền ở điều kiện ở trong nhà. Phải rửa tay trước khi ăn sau khi treo màn lưới che cửa. Màn lưới che cửa còn có tác dụng phòng chống các loại côn trùng có cánh khác như ruồi nhà, gián nhà và các loại côn trùng truyền bệnh khác ...
Khả năng ứng dụng biện pháp
Màn lưới che cửa Olyset đã nghiên cứu và ứng dụng có hiệu quả trong phòng chống các loại muỗi truyền bệnh, đặc biệt là muỗi Aedes aegypty truyền bệnh sốt xuất huyết ở một số nơi. Đối với công tác phòng chống bệnh sốt rét, trong thời gian qua cũng đã sử dụng biện pháp tẩm hóa chất thuộc nhóm pyrethroid tổng hợp như permethrin, fendona, icon ... vào màn ngủ thông thường để phòng, chống muỗi Anophes truyền bệnh sốt rét và cũng đạt được hiệu quả tốt. Tuy vậy, dùng màn ngủ thông thường tẩm hóa chất diệt côn trùng như đang ứng dụng hiện nay thì khả năng tồn lưu diệt muỗi trên màn không kéo dài, hàng năm cần phải tẩm lại hóa chất diệt để có tác dụng. Công tác phòng, chống bệnh sốt rét thời gian tới cũng đang nghiên cứu ứng dụng loại màn ngủ có sợi dệt lưới màn kết hợp hóa chất diệt côn trùng theo công nghệ sản xuất tương tự như màn lưới che cửa Olyset để tận dụng ưu điểm của nó trong phòng chống muỗi truyền bệnh sốt rét được tốt hơn. Việc sử dụng màn lưới che cửa Olyset cũng cần được nghiên cứu ứng dụng tại các vùng sốt rét lưu hành nặng mà người dân chưa có thói quen, tập quán ngủ màn hoặc tỷ lệ sử dụng màn ngủ còn quá thấp để góp phần làm giảm mắc bệnh sốt rét ở những nơi này.