Một biện pháp phòng chống muỗi truyền bệnh thường được sử dụng hiện nay là phun tồn lưu hóa chất diệt côn trùng lên tường vách, muỗi bám đậu sẽ bị nhiễm độc hóa chất và chết. Có phải tất cả các loại bình bơm, kể cả bình bơm sử dụng phun thuốc trừ sâu trong nông nghiệp đều có thể sử dụng để phun hóa chất diệt muỗi ?
Các loại bình bơm để phun hóa chất diệt côn trùng
Nếu không hiểu rõ được vấn đề, khi phun tồn lưu thuốc diệt muỗi lên tường vách, người sử dụng thường nghĩ có thể sử dụng bình bơm nào cũng được, kể cả các loại bình phun thuốc trừ sâu trong nông nghiệp. Thực ra, bình phun hóa chất diệt côn trùng sử dụng trong y tế và trong nông nghiệp có những đặc điểm khác nhau. Bình bơm tay là loại bình được dùng khá phổ biến. Có nhiều loại bình bơm được điều khiển bằng tay, phần lớn các loại bình được sử dụng để phòng chống côn trùng trong nông nghiệp. Các loại bình này khi được sửa chữa, thay đổi một số chi tiết cũng có thể dùng được trong y tế để phun tồn lưu hóa chất diệt phòng chống côn trùng truyền bệnh ở trong nhà. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã đưa ra các chỉ tiêu kỹ thuật chi tiết của dụng cụ bình phun thích hợp với việc phun tồn lưu trên tường vách, bảo đảm sự an toàn và đồng nhất khi sử dụng các loại hóa chất diệt côn trùng.
Bình bơm nén khí thường được xem là dụng cụ chuẩn để phun tồn lưu hóa chất sử dụng trong y tế. Có nhiều loại bình bơn nén khí khác nhau nhưng chỉ có một số ít là đạt tiêu chuẩn kỹ thuật của Tổ chức Y tế Thế giới quy định. Bình bơm đeo được sử dụng rộng rãi trong nông nghiệp. Bình bơm loại này được đeo trên lưng, có một cái khung hay một cái khiên để tránh tiếp xúc giữa bình bơm với lưng người mang bình. Đây là một loại bình phun liên tục và lượng hóa chất phun ra tương đối ổn định. Người phun hóa chất duy trì áp lực trong bình bằng cách dùng một tay điều khiển cần bơm khí để bơm không khí, còn tay kia điều chỉnh vòi phun. Nếu bình bơm có lắp van điều khiển phun thì không cần phải bơm nén khí liên tục. Loại bình bơm đeo sử dụng trong nông nghiệp có thể dùng trong y tế để phun hóa chất diệt bọ gậy muỗi truyền bệnh ở các thủy vực nhưng không được dùng để phun tồn lưu hóa chất diệt muỗi trưởng thành trên tường vách. Ngoài ra còn có một số loại bình bơm bằng bàn đạp, mặc dù rẻ tiền nhưng hiện nay không được sử dụng vì nó có nhiều nhược điểm.
Cán bộ y tế hướng dẫn cho người dân cách sử dụng bình phun hóa chất |
Các loại miệng vòi phun của bình bơm hóa chất
Đầu vòi phun là phần quan trọng nhất của bình phun, nó cần phải có tính năng phun được một lượng chính xác dung dịch hóa chất phun trong một phút ở một áp lực nhất định và duy trì chiều rộng của vệt phun đồng nhất. Việc chọn lựa miệng vòi phun phụ thuộc vào cách thức cần xử lý phun hóa chất diệt. Hiện nay có 4 loại miệng vòi phun thông thường được sử dụng. Loại miệng vòi phun đặc hoặc bắn ra tia nước dùng để phun hóa chất vào các khe hở và các khe nứt để chống rệp giường, ve, gián và kiến. Loại mệng vòi phun dẹt phun hóa chất ra hình rẻ quạt phẳng, thích hợp cho việc phun tồn lưu hóa chất lên tường vách. Loại miệng vòi phun hình nón rỗng dùng để phun các thủy vực nơi muỗi đẻ trứng và nơi trú đậu của ve, mạt ở cây cỏ. Loại miệng vòi phun hình nón đặc dùng để phun ở các thủy vực nơi muỗi đẻ trứng.
Loại miệng vòi phun dẹt thường được sử dụng để phun hóa chất diệt côn trùng lên tường vách. Hóa chất được phun ra với một góc 80o và phun được 757 ml trong một phút ở áp lực tiêu chuẩn trung bình là 280 kPa. Miệng phun loại này thường được làm bằng thép không rỉ đặc biệt, đầu vòi phun được thiết kế có bề mặt phẳng ở cả hai phía nên có thể được tháo ra một cách dễ dàng. Hiện nay, công tác phòng chống muỗi truyền bệnh sốt rét thường sử dụng loại bình phun có miệng vòi phun dẹt để phun tồn lưu hóa chất diệt muỗi lên tường vách.
Chất lượng kỹ thuật phun hóa chất
Chất lượng kỹ thuật phun hóa chất phụ thuộc vào nhiều yếu tố. Phun hóa chất được áp dụng với yêu cầu dung dịch hóa chất diệt phải được phun đều theo liều lượng quy định trên tất cả các bề mặt có thể phun được. Các yếu tố quyết định lượng hóa chất được phun trên một bề mặt cần bảo đảm nồng độ hóa chất diệt trong dung dịch hóa chất được pha tùy theo loại hóa chất sử dụng, áp lực không khí trong bình bơm được duy trì ở mức từ 170 – 380 kPa, 25 – 55 PSi; kích thước khe ở miệng đầu vòi phun; khoảng cách từ miệng vòi phun đến bề mặt phun; tốc độ phun trên bề mặt ...
Hai yếu tố khoảng cách từ miệng vòi phun đến bề mặt phun và tốc độ phun trên bề mặt có liên quan đến kỹ năng thực hành của nhân viên phun hóa chất. Vì vậy muốn bảo đảm được yêu cầu này, nhân viên phun hóa chất cần được huấn luyện, hướng dẫn thực hành một cách cụ thể để khi thực hiện nhiệm vụ, tốc độ phun thích hợp phải phủ được 19 m2 trong thời gian 1 phút. Khi phun hóa chất lên bề mặt thẳng đứng, một số hạt hóa chất sẽ bắn trở lại rơi vào không khí. Nếu phun quá nhiều, hóa chất sẽ trôi xuống chân tường.
Sau khi pha nước và hóa chất tan đều trong bình, bơm nén khí đủ áp suất cần thiết theo quy định; để miệng vòi phun cách tường vách 45 cm thì vệt hóa chất được phun ra có chiều rộng là 75 cm. Nhân viên phun hóa chất cần mặc quần áo dài, đội mũ bảo hộ, mang khẩu trang, kính trắng bảo vệ mắt, đứng đối diện trực tiếp với bề mặt diện tích phun, nếu thuận tay phải thì mang bình bơm bên vai trái, dùng tay trái giữ bình bơm; tay phải cầm vòi phun hoặc ngược lại. Bắt đầu phun từ góc phía dưới của tường vách và phun với tốc độ đều nhau, di chuyển dần lên phía trên. Bước một bước sang phía phải trong khi tiếp tục phun. Vệt phun sau di chuyển từ trên xuống dưới và cần chồng lên vệt phun trước khoảng 5 cm. Tiếp tục phun theo cách này cho tới khi phun hết toàn bộ diện tích bề mặt tường. Theo quy định, mỗi bình chứa 8 lít dung dịch hóa chất diệt sẽ phun phủ đủ diện tích bề mặt 200 m2. Cần kiểm tra lại diện tích bề mặt phun với lượng hóa chất trong bình bơm sau khi phun bình đầu tiên để điều chỉnh tốc độ phun phù hợp theo yêu cầu kỹ thuật cho những bình phun sau. Việc kiểm tra áp suất không khí trong bình cũng rất cần thiết trong khi tiến hành phun. Nếu áp suất không khí trong bình giảm, cần phải bơm nén thêm khí để bảo đảm hạt hóa chất phun ra đồng nhất và đều.
Dùng bình bơm thuốc trừ sâu trong nông nghiệp
Trong các chiến dịch phòng chống muỗi truyền bệnh, một số cơ sở do thiếu bình bơm tay nén khí sử dụng trong lãnh vực y tế, đã huy động một số bình bơm sử dụng trong nông nghiệp để sử dụng phun tồn lưu hóa chất diệt lên tường vách. Bình bơm thuốc trừ sâu sử dụng trong nông nghiệp có đặc điểm miệng vòi phun thuộc loại hình nón rỗng hoặc hình nón đặc với tác dụng phun phủ hóa chất lên trên đầu ngọn cây lúa, hoa màu ... Nếu dùng loại bình này để phun tồn lưu hóa chất diệt côn trùng lên tường vách thường không bảo đảm yêu cầu kỹ thuật, phải dùng loại bình bơm nén khí có miệng vòi phun hình rẻ quạt phẳng. Như vậy, bình bơm sử dụng trong nông nghiệp chỉ được dùng để phun hóa chất ở các thủy vực nơi muỗi đẻ trứng, nơi trú đậu của ve, mạt ở cây cỏ; không được dùng để phun tồn lưu hóa chất lên tường vách. Các cơ sở y tế dự phòng cần quan tâm đến vấn đề này để khắc phục những mặt tồn tại do thực trạng thiếu bình bơm sử dụng trong lãnh vực y tế khi triển khai biện pháp phòng chống muỗi truyền bệnh bằng phun tồn lưu hóa chất diệt côn trùng.