Tại Hội thảo về Sốt rét lần thứ tư trên toàn châu Phi vừa được tổ chức tại Yaounde, Cameroon, một nhóm nhà khoa học đến từ Hà Lan, Tanzania và Anh đã trình bày kết quả nghiên cứu về một loại nấm có thể sử dụng làm công cụ chống sự lan truyền bệnh sốt rét. Theo các nhà nghiên cứu, tại các nước thuộc khu vực phía đông của châu Phi có một loại nấm mà khi lây nhiễm sang một số loại côn trùng bao gồm cả loài muỗi chứa ký sinh trùng sốt rét, chúng có thể phát triển và nhanh chóng giết chết các loại côn trùng này. Cụ thể khi nhiễm vào cơ thể muỗi, nấm sẽ làm vòng đời của muỗi giảm đi 2/3, nghĩa là thời gian tồn tại của muỗi ngắn đi rất nhiều.
Nghiên cứu được tiến hành trên đất Tanzania. Tại khu vực thử nghiệm, các nhà khoa học đã rải loại nấm này trên 20% diện tích mặt đất nơi muỗi thường đậu và tỉ lệ lây truyền sốt rét đã giảm đi 76%. Theo Giáo sư Willem Takken thuộc Đại học Wagenign Hà Lan, loại nấm này thể ngăn chặn muỗi truyền ký sinh trùng sốt rét sang người. Ông nói: "Ngay sau khi một con muỗi bị nhiễm nấm, nó lập tức ngừng hành vi hút máu... Nó sẽ chỉ hút nước hay các loại nước quả chứ không hút máu. Một điều nữa là khi muỗi đã bị nhiễm nấm, chúng không thể nào làm cho ký sinh trùng sốt rét phát triển được".
Từ kết quả nghiên cứu này, các chuyên gia y tế hy vọng sẽ sử dụng loại nấm trên như một công cụ mới để chống lại căn bệnh sốt rét đang hàng năm giết hại nhiều sinh mạng người không chỉ ở châu Phi mà còn một số vùng sốt rét khác trên thế giới.
Các chuyên gia thuộc Đại học Yale, Mỹ vừa tìm ra một chất quan trọng có trong mồ hôi, thu hút muỗi lây truyền sốt rét đốt người ở châu Phi. Hiểu biết về phân tử này, cũng như cách nó hoạt động có thể giúp các nhà khoa học bào chế thuốc xịt muỗi mới và bẫy côn trùng.
Bệnh sốt rét do một loại ký sinh trùng Plasmodium gây ra. Nó truyền từ người này sang người khác mỗi lần muỗi đốt người, chỉ có muỗi cái mới đốt người, chúng tìm nạn nhân bằng cách sử dụng khướu giác rất nhạy và có thể phát hiện mục tiêu từ khoảng cách hàng trăm mét. Tuy nhiên, cho tới nay cách muỗi cái phát hiện mục tiêu chính xác vẫn là một bí ẩn. Nhóm nghiên cứu dẫn đầu là John Carlson đã xác định được chính xác chất giúp muỗi tìm mục tiêu, giống như một chất dẫn dụ. Các thử nghiệm di truyền trên muỗi cho thấy chỉ một luồng mùi mồ hôi người cũng đủ để kích thích các tế bào thần kinh trong ăng-ten của muỗi biết và hướng tới hay không. Hoá chất trong mồ hôi người thu hút muỗi chính là 4-methylphenol. Thụ thể AgOr1 trên tế bào của muỗi dò được thành phần này. Ngoài ra, họ còn phát hiện dường như thụ thể AgOr2 phản ứng với một thành phần khác nữa trong mồ hôi người - 2-methylphenol.
Tác giả John Carlson (hiện đang làm việc tại Khoa sinh học trường Đại học Yale) cho biết: "Đây là lần đầu tiên các nhà khoa học phát hiện một thụ thể của muỗi phản ứng với một hoá chất trong mồ hôi người. Thụ thể này chỉ tồn tại ở muỗi cái. Điều đó quả là thú vị bởi chỉ có muỗi cái mới đốt người". Khám phá trên là bước đột phá mới trong cuộc chiến chống sốt rét. Các nhà khoa học cho rằng nghiên cứu của họ có thể được ứng dụng vào việc sản xuất những chất xua đuổi muỗi mới, hiệu quả hơn, cùng những hệ thống bẫy chúng.
3. Công nghệ nguyên tử chống lại muỗi sốt rét
Liên hiệp Quốc đang áp dụng công nghệ hạt nhân để loại bỏ loài muỗi truyền bệnh sốt rét đang tàn phác khu vực lục địa đen châu Phi. Nguời ta sẽ thả muỗi đực được chiếu xạ gây vô sinh vào môi trường và giao phối với con muỗi cái, trứng của chúng sẽ không thành thục được. Bệnh sốt rét cướp đi vài triệu người mỗi năm, hầu hết trong số đó là trẻ em và làm cho số GDP của lục địa đen này giảm đi 12 tỷ USD.
Bart Knols, một nhà côn trùng học người Hà Lan tại Cơ quan năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA), ước đoán có khoảng 3-5triệu ca sốt rét mỗi năm trên toàn thế giới, 90% số đó xảy ra ở châu Phi cận Sahara. Trung bình, cứ 20 giây có một em bé châu Phi qua đời vì căn bệnh này.Những người dân nghèo sống trong các làng vùng xa thường không thể nhận được các biện pháp điều trị phù hợp Vì thế, nghiên cứu của Knols nhằm giải quyết vấn đề này từ gốc, bằng cách diệt trừu loài muỗi truyền ký sinh trùng sốt rét. Kỹ thuật vô sinh côn trùng là một ý tưởng đơn giản. Các nhà khoa học sẽ nhân giống côn trùng và chiếu xạ con đực sao cho chúng trở nên vô sinh Những con đực này được thả vào thiên nhiên, giáo phối với các con muỗi cái và những trứng của chúng không bao giờ nở thành thuần thục được. Toàn bộ ý tưởng này là quần thể muỗi giảm xuống và cuối cùng có thể loại trừ loài côn trùng này, nhờ đó giảm đi được bệnh sốt rét đáng kể, Knols nói như vậy. Alan Robinson, nhà côn trùng học của IAEA dự án trị giá 24 triệu USD này chỉ mới bắt đầu. Trong vòng 5 năm tới, họ cần đạt mức sản xuất 15 triệu muỗi muỗi đực vô sinh. Chúng phải đủ khoẻ để có thể sống sót trong tự nhiên và cạnh tranh với những con muỗi đực khác trong mùa sinh sản muỗi cái. Những con trực tiếp đốt người chỉ có thể giao phối 1 lần trong vòng đời 2 tuần của chúng.
Vào thập kỷ kỷ 1970, El Salvador đã ứng dụng thành công nghệ SIT để loại bỏ muỗi gây sốt rét khỏi quốc gia này. Tuy nhiên, cuộc nội chiến xảy ra đã chấm dứt dự án. Chúng tôi nghĩ mình có thể làm tốt hơn El Salvador, Robinson nói. Ông cho biết kỹ thuật vô sinh không thể sử dụng trên toàn châu Phi, mà sẽ kết hợp với các kỹ thật kiểm soát quần thể khác để loại trừ muỗi gây bệnh. Robinson cũng cho biết kỹ thuật mà họ dự kiến không có gì nguy hại. Đây là một kỹ thuật sạch và côn trùng không hề phát xạ ra môi truờng khi chúng được thả vào thiên nhiên.
4. Phát hiện loài muỗi gây bệnh sốt rét mới tại Cameroon
Các nhà nghiên cứu cho biết họ đã phát hiện ra một loài muỗi mới có mang trong mình ký sinh trùng gây sốt rét tại một ngôi làng ở phía bắc Cameroon. Trước đây, tại đất nước trung Phi này đã có đến 4 loài muỗi có khả năng lây truyền bệnh sốt rét.
Phát hiện này do một nhóm các nàh khoa học người Pháp và Cameroon thực hiện khi họ thu thập những mẫu muỗi Anopheles từ địa phương và phát hiện ra một mẫu muỗi khác lạ ở làng Oveng, nằm gần biên giới Gabon và Guinea xích đạo. Phát hiện này đã được công bố trên tạp chí Côn trùng y học tháng 07 năm 2008. Loài muỗi tìm thấy tạilàng Oveng hoạt động rất mạnh vào lúc vào lúc cuối chiều và đốt người đang sống dọc bờ sông. Người ta rất khó tìm ra loại muỗi này trong nhà, nhưng nó lại mang trên mình loại ký sinh trùng sốt rét chết người rất nguy hiểm.
Các nhà khoa học cho biết họ cũng đã tìm được một loài tương tự tại Gabon và Guinea xích đạo. Tại Cameroon, 35-40% cái chết tại bệnh viện là do sốt rét và căn bệnh này cũng là nguyên nhân của khoảng 40% trường hợp tử vong của trẻ từ 0-5 tuổi tại quốc gia này.
5. Tìm ra một hợp chất có khả năng xua muỗi sốt rét từ da nhái
Các nhà nghiên cứu thuộc Trường Đại Học Adelaide khám phá ra rằng dịch chất do một loài ếch xanh ở Úc tiết ra có khả năng xua đuổi loài muỗi gây ra bệnh sốt rét. Những con chuột được thoa lên da dịch chất từ da nhái xanh này chống được muỗi chích với thời gian lâu hơn bốn lần những con không được sử dụng dịch chất. Trước đây dịch chất từ da nhái xanh đã được biết đến như một thứ thuốc giảm đau và một thứ thuốc tạo ảo giác.
Các nhà khoa học cũng tìm ra 2 loại lưỡng cư khác ở Úc: một loài ếch cư trú trên cây ở vùng sa mạc và một loài cóc có khả năng tiết ra dịch chất từ da, xua đuổi được muỗi. Phát hiện này mở ra triển vọng khảo sát những năng lực tiềm ẩn của loài lưỡng cư này vốn chưa hề được khám phá. Tiến sĩ Nigel Hill, chuyên giavề Bệnh nhiệt đới của Anh nhận định khám phá mới này dù còn hạn chế nhưng vô cùng khích lệ cho giới khoa học trong nỗ lực chống lại bệnh sốt rét mỗi năm cướp đi hàng triệu sinh mạng. Ông còn cho biết thêm dịch chất từ vài loại cây có khả năng xua đuổi muỗi cũng đang được các nhà khoa học nghiên cứu.