Theo thông báo của Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương, mỗi năm có khoảng 3.000 trẻ em mắc bệnh viêm não, trong đó có từ 30-40% bị viêm não Nhật Bản. Bệnh viêm não Nhật Bản (Japanese encephalitis) do muỗi truyền và phát triển mạnh vào mùa nắng nóng, phù hợp với điều kiện hoạt động của muỗi truyền bệnh nên thường gọi là bệnh mùa hè. Viêm não Nhật Bản là bệnh viêm não virus do muỗi truyền, giống các bệnh nhiễm virus khác do muỗi truyền như sốt xuất huyết (Dengue fever), sốt vàng (Yellow fever) ... Hiện nay chưa có thuốc đặc hiệu để điều trị bệnh viêm não Nhật Bản.
Viêm não virus và viêm não Nhật Bản
Viêm não virus là một tình trạng viêm cấp tính não và tủy sống. Có nhiều loại virus cùng gây ra những dấu hiệu và triệu chứng giống nhau nhưng chỉ khác nhau về mức độ nặng, nhẹ và sự tiến triển. Cũng có nhiều người bị nhiễm bệnh mà không có biểu hiện triệu chứng lâm sàng. Ở thể bệnh trung bình, thường có triệu chứng sốt, đau đầu. Ở thể bệnh nặng, thường có sốt cao, đau đầu, run, hôn mê và liệt. Bệnh viêm não Nhật Bản do virus thường có tỷ lệ tử vong cao. Người bệnh sống sót thường chậm phát triển trí tuệ và tinh thần, có các biểu hiện rối loạn thần kinh.
Phân bố bệnh viêm não virus và viêm não Nhật Bản
Một số loài virus hiện diện và được duy trì ở loài chim, đặc biệt là loài cò, diệc, cò quăm và các loài chim khác sống gần các vùng đầm lầy. Virus là nguồn bệnh từ chim, muỗi đốt máu của chim có mang mầm bệnh virus và truyền sang cho các loài động vật khác như ngựa, lợn và người khi đốt máu động vật hoặc người. Ngựa nhiễm bệnh virus do muỗi truyền có thể bị ốm nặng và chết như các trường hợp viêm não ngựa ở Venezuela.
Bệnh viêm não Nhật Bản (Japanese encephalitis) phân bố, lưu hành ở Trung Quốc và các nước Đông Nam Á. Trước đây bệnh này chỉ xảy ra ở Trung Quốc. Bệnh được phát hiện và lưu hành phổ biến nhiều ở những vùng đồng bằng trồng lúa, thường có loài muỗi Culex tritaeniorhynchus và các loài muỗi gần giống với loài này hoạt động. Muỗi truyền mầm bệnh virus từ chim sang lợn và người khi đốt máu. Muỗi cũng có thể truyền bệnh từ lợn sang người.
Dự phòng và điều trị bệnh viêm não Nhật Bản
Phòng bệnh viêm não Nhật Bản bằng cách sử dụng vaccin chống viêm não Nhật Bản để tạo nên miễn dịch cho trẻ em ở một số nước châu Á, nơi có bệnh lưu hành. Hiện nay chưa có biện pháp điều trị đặc hiệu đối với bệnh viêm não Nhật Bản nên biện pháp phòng bệnh vẫn là giải pháp cần thiết.
Có thể phòng bệnh bằng cách mặc áo quần bảo hộ, dùng hóa chất xua muỗi, lưới bảo vệ nhà cửa, màn chống muỗi, hương xua muỗi và tránh các hoat động ở ngoài trời vào buổi chiều khi không cần thiết. Việc dùng hóa chất phun tồn lưu nhà cửa, chuồng gia súc ở các vùng nông thôn để phòng chống muỗi Culex trung gian truyền bệnh viêm não Nhật Bản thường không có hiệu quả do tập tính đốt người và trú ẩn ngoài nhà của loài muỗi này. Ở một số vùng, có thể phòng chống bệnh bằng cách thả cá ăn gọ gậy, biện pháp làm hạn chế nơi muỗi đẻ trứng ở ruộng lúa và hệ thống mương máng. Việc phun hóa chất để diệt muỗi trú ẩn ngoài trời chỉ áp dụng khi xảy dịch. Ở những vùng có bệnh viêm não Nhật bản lưu hành, cần nhốt gia súc và làm chuồng gia súc cách xa nhà ở; đặc biệt là đối với loài lợn.