COVID-19 đã chuẩn bị bước sang năm thứ ba và đại dịch này đang tiếp tục tác động nặng nề lên sức khỏe cũng như điều kiện sống của tất cả mọi người. COVID-19 đã và đang là thách thức của nhân loại với số ca nhiễm và tử vong quá lớn. Hiện nay, các chuyên gia y tế vẫn không ngừng nghiên cứu những hệ quả mà virus SARS-CoV-2 gây ra cho người bệnh.
Virus SARS-CoV-2 tác động rộng và sâu lên các cơ quan, bộ phận cơ thể. Theo các chuyên gia, phổi là bộ phận bị ảnh hưởng nặng nề nhất khi mắc COVID-19. Triệu chứng viêm phổi thường bắt đầu từ tuần thứ 2 của bệnh.
Ngoài ảnh hưởng đến phổi thì COVID-19 tác động đến cơ thể con người như thế nào nữa? Theo đó, một trong số các triệu chứng điển hình khi cơ thể bị nhiễm virus SARS-CoV-2 chính là mất khứu giác, và có thể mất thêm vị giác. Thậm chí, đây còn được coi là dấu hiệu sớm của bệnh.
Bởi theo dữ liệu nghiên cứu của một ứng dụng chuyên theo dõi triệu chứng của COVID-19, thì có tới 60% người dương tính bị mất cảm giác mùi vị. Và trong số đó, có ¼ người bệnh xuất hiện dấu hiệu mất khứu giác, vị giác trước các triệu chứng khác.
Ảnh minh họa
Bên cạnh phổi và hệ thần kinh cảm giác, người mắc COVID-19 có thể gặp một số biến chứng khác. Chẳng hạn như đỏ mắt, đau mắt, đau đầu, chóng mặt, nôn mửa, tiêu chảy, nhịp tim không đều, suy gan - thận, vết loét ở bàn chân,… Đặc biệt là hệ miễn dịch bị suy giảm nghiêm trọng do phải hoạt động “quá tải” để chống lại tình trạng nhiễm trùng.
Người cao tuổi và người ở mọi độ tuổi có bệnh nền nghiêm trọng, bao gồm cả những người mắc bệnh gan, có thể có nguy cơ cao mắc bệnh nghiêm trọng do COVID-19. Những người mắc bệnh gan mãn tính, bao gồm viêm gan B và viêm gan C, có thể có những lo ngại và câu hỏi liên quan đến nguy cơ của họ.
Một số nghiên cứu chỉ ra bệnh nhân mắc COVID‐19 thường có dấu hiệu tăng cao enzyme gan mật liên quan đến tổn thương gan-mật (AST, ALT, GGT và phosphatase kiềm). Giá trị tiên lượng của chỉ điểm tổn thương gan tăng cao ở bệnh nhân COVID-19 vẫn còn gây tranh luận, một số nghiên cứu cho thấy chỉ số AST hoặc ALT tăng cao có liên quan đến tiên lượng xấu, trong khi những nghiên cứu khác không tìm thấy mối liên quan nào với sự tiến triển hoặc tử vong của COVID-19.
Một cơ chế có thể gây ra tổn thương gan được quan sát ở bệnh nhân COVID‐19 là viêm gan trực tiếp bởi virus SARS-CoV‐2. Thụ thể của tế bào SARS‐CoV‐2 là men chuyển angiotensin 2 (ACE2) và khi có sự xâm nhập tế bào của SARS- CoV‐2 cũng liên quan đến protease serine xuyên màng 2 (TMPRSS2).
Các nghiên cứu giải trình tự đã cho thấy biểu hiện ARN (mRNA) thông tin ACE2 trong một quần thể nhỏ các tế bào đường mật, nhưng không có hoặc biểu hiện tối thiểu trong tế bào gan và không biểu hiện ở các loại tế bào gan khác. Biểu hiện mRNA TMPRSS2 đã được tìm thấy trong một tập hợp con của tế bào gan và tế bào mật. Protein ACE2 không được phát hiện trong tế bào gan. Những phát hiện này cho thấy SARS‐CoV‐2 không trực tiếp gây ra tổn thương tế bào gan. Điều thú vị là SARS‐CoV‐2 có thể tái tạo trong dòng tế bào HCC Huh‐7.
Ngoài ra, các phần tử SARS‐CoV‐2 không có túi liên kết màng đã được phát hiện trong tế bào chất của tế bào gan từ 2 bệnh nhân mắc COVID‐19 với các dấu hiệu tổn thương gan tăng cao. Tuy nhiên, các mẫu này không được đánh giá về sự hiện diện của RNA virus để loại trừ bệnh khác nguồn gốc của các hạt này. Đáng chú ý, virus SARS‐CoV‐2 có thể lây nhiễm sang mô liên quan đến ruột và một số ca COVID‐19 (<15%) biểu hiện virus RNA trong máu của họ. Do đó, người ta cho rằng virus SARS-CoV-2 có thể xâm nhập vào hệ tuần hoàn cổng, đến gan, và các tế bào Kupffer có thể cố gắng loại bỏ virus và tạo ra viêm cục bộ.
Gan cũng có thể bị ảnh hưởng bởi tình trạng thiếu oxy và cơn bão cytokine, có liên quan đến suy đa cơ quan ở một số bệnh nhân bị COVID ‐ 19. Cơn bão cytokine cũng có thể liên quan đến đông máu nội mạch lan tỏa (DIC) và giảm tiểu cầu, có thể làm trầm trọng thêm các biến chứng dông máu nội mạch rải rác (DIC), như đã từng thấy ở các bệnh nhân COVID-19. Bệnh nhân mắc COVID-19 có biểu hiện rối loạn nội mô trong gan, rối loạn fibrine trong các xoang gan và hoạt hóa hệ thống bổ thể.
Một báo cáo đã chứng minh rằng, trái ngược với những bệnh nhân bị COVID-19 nhẹ, bệnh nhân bị viêm phổi không do COVID-19 không biểu hiện tăng nồng độ AST, ALT hoặc GGT, cho thấy bệnh nhân bị COVID-19 nhẹ có thể có các dấu hiệu tổn thương gan tăng cao.
Mô hình sinh hóa gan bất thường lúc nhập viện và trong quá trình bệnh ở các bệnh nhân nhập viện do COVID-19 có liên quan đến tăng men aminotransferase chiếm ưu thế AST. Phát hiện này gợi ý một cơ chế tổn thương gan qua trung gian đặc hiệu của virus. Kết quả này trái ngược với kết quả quan sát được ở bệnh viêm gan siêu vi, vốn thường dẫn đến tổn thương gan chiếm ưu thế tăng ALT. AST được tạo ra trong cơ và bệnh nhân bị COVID‐19 có dấu hiệu chấn thương cơ. AST tăng cao cũng liên quan đến ALD, thiếu máu cục bộ và xơ gan, cho thấy tác động của COVID-19 lên gan. Tăng AST và GGT cũng có liên quan đến nhiễm virus cúm và tổn thương qua trung gian cytokines.
Hóa sinh gan có liên quan đến mức độ nghiêm trọng và kết quả lâm sàng của bệnh COVID-19. Tuy nhiên, tác động của COVID-19 đối với gan khỏe mạnh dường như không đáng kể và chỉ giới hạn ở những bệnh nhân bị nhiễm trùng nặng và suy đa cơ quan (MoF).
Như vậy,giữa đại dịch COVID-19, các chuyên gia y tế khuyến cáo những người cao tuổi, những người mắc bệnh lý nền là đối tượng được cảnh báo nguy cơ cao nhiễm bệnh, có thể diễn tiến nặng hơn so với những người bình thường khác. Những người mắc bệnh gan mãn tính nên tuân thủ thực hiện Quy tắc 5K: Khẩu trang – Khử khuẩn – Khoảng cách – Không tập trung – Khai báo y tếđể ngăn ngừa nhiễm bệnh COVID-19 và nên duy trì lối sống lành mạnh và nâng cao ý thức là cách giúp người mắc bệnh gan vượt qua đại dịch một cách khỏe mạnh, an toàn.