Tại Việt Nam, tính đến thời điểm cuối tháng 09/2006 có đến 47/64 tỉnh thành phát hiện người mắc bệnh sán lá gan lớn (SLGL): Hà Giang, Lào Cai, Yên Bái, Tuyên Quang, Sơn La, Hòa Bình, Bắc Giang, Phú Thọ, Thái Nguyên, Bắc Ninh, Vĩnh Phúc, Hà Nội, Hà Tây, Hà Nam, Hưng Yên, Hải Dương, Hải Phòng, Quảng Ninh, Thái Bình, Nam Định, Ninh Bình, Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên-Huế, TP. Đà Nẵng, Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định, Phú Yên, Ninh Thuận, Bình Thuận, Lâm Đồng, Đồng Nai, Tây Ninh, TP. Hồ Chí Minh, Bà Rịa Vũng Tàu, Bến Tre, Vĩnh Long, Hậu Giang, Đăk Lăk, Đăk Nông, Gia Lai và Kon Tum. Trong đó, khu vực miền Trung-Tây nguyên vốn dĩ đã chịu đựng nhiều bệnh do ký sinh trùng gây nên (sốt rét, giun sán nói chung) nay lại gánh thêm hậu quả của căn bệnh trong quá khứ nhưng rất thời sự này, với tổng số bệnh nhân mắc rất cao. Riêng từ đầu năm đến nay (9/2006) thì con số người mắc bệnh đến khám và điều trị tại phòng khám bệnh lại càng khiến cho mọi người ngạc nhiên hơn với tổng số 2.293 người. Đặc biệt 5 trong số 15 tỉnh khu vực hiện có số bệnh nhân cao nhất là Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định, Phú Yên và GiaLai. Song con số bệnh nhân không dừng lại ở đó bởi lẽ hiện tại Phòng khám bệnh-Viện Sốt rét-KST-CT Quy Nhơn vẫn hàng ngày tiếp nhận và khám từ 60-90 lượt bệnh nhân, trong đó số ca mắc mới chiếm 1/3, nghĩa là khoảng 20-30 bệnh nhân mắc sán lá gan lớn. Như thế trung bình một tháng Viện sẽ tiếp nhận và điều trị khoảng 500-750 bệnh nhân mắc sán lá gan nữa.
Xét về góc độ dịch tễ học thì mô hình dịch tễ hiện đang rất phức tạp cả về phân bố bệnh tật lẫn hình thái bệnh tật: Bệnh tiếp tục có mặt trên diện rộng, nhất là 4 tháng gần đây bệnh SLGL có xu hướng tăng ở một số điểm mà trước nay chưa thông báo hoặc chỉ vài ca lẻ tẻ ở vùng lưu hành không ổn định như huyện Bố Trạch (Quảng Bình), huyện Vạn Ninh và Ninh Hòa (Khánh Hòa), huyện Krông Buk và Krông Bông (Đăklăk), huyện đảo Lý Sơn và trung tâm thành phố (Quảng Ngãi), huyện Đại Lộc, Điện Bàn và Phố cổ Hội An (Quảng Nam), quận Ngũ Hành Sơn và Liên Chiểu (TP. Đà Nẵng)... Thường bệnh nhân nhiễm SLGL đi kèm với bệnh ký sinh trùng khác (giun đũa chó, giun lươn, giun móc, giun đũa).
Số lượng bệnh nhân nhiễm SLGL được cấp thuốc điều trị miễn phí tại Phòng khám của Viện từ tháng 1-9/2006(theo bảng dưới đây)
Theo thống kê của Viện Sốt rét-KST-CT Trung ương đến tháng 8/2004 chỉ có 27/64 tỉnh thành trên toàn quốc có người bị nhiễm sán lá gan lớn, nhưng những năm gần đây đã lan đến 45/64 tỉnh thành. Từ năm 2003-2006 số bệnh nhân SLGL ở các tỉnh phía Bắc có khoảng 307 ca, trong đó 7 bệnh nhân (2003), 45 bệnh nhân (2004), 55 bệnh nhân (2005) và 200 bệnh nhân (đầu năm 2006 đến nay). Nếu so sánh với số bệnh nhân phát hiện ở Phòng khám chuyên khoa của Viện Sốt rét-KST-CT chỉ riêng trong 9 tháng đầu năm 2003 là 2.306 trường hợp thì con số đó thấp hơn rất nhiều lần.
|
 |
Hình ảnh tổn thương gan do bệnh sán lá gan lớn |
| |
Đứng trước thực trạng bệnh SLGL lớn càng ngày càng nghiêm trọng như thế, Bộ Y tế và Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã hỗ trợ cung cấp thuốc điều trị đặc hiệu bệnh là Triclabendazole với biệt dược Egaten 250 mg để điều trị sớm bệnh nhân nhằm giải quyết áp lực “cơn sóng bệnh nhân” trên diện rộng này. Với lượng thuốc có hạn, đến nay Phòng khám Viện SR-KST-CT Quy Nhơn đã cấp thuốc điều trị miễn phí cho bệnh nhân, dự kiến với lượng thuốc như hiện nay thì trong thời gian không xa “áp lực bệnh nhân” rất đông là điều không thể tránh khỏi trong khi thuốc từ nguồn Tổ chức y tế thế giới tại Việt Nam không còn.
Hiện nay số bệnh nhân nhiễm sán lá gan lớn đến khám và điều trị tại Phòng khám của Viện tiếp tục tăng cao, về dịch tễ học bệnh SLGL đang phức tạp, có mặt gần 50 tỉnh thành trong cả nước, trong khi đó chưa có các biện pháp phòng bệnh cụ thể triển khai sâu rộng và hiệu quả, nên việc đầu tư nghiên cứu và truyền thông giáo dục sức khoẻ vào khâu này rất cấp thiết. Một số tuyến y tế cơ sở chưa có hướng dẫn cụ thể về chẩn đoán, điều trị cũng như thuốc điều trị đặc hiệu nên bệnh nhân rất tốn kém chi phí điều trị các tỉnh xa. Dự kiến đến cuối tháng 10/2006 sẽ không còn thuốc điều trị đặc hiệu trong khi số lượng bệnh nhân vẫn liên tục tăng; một số bệnh nhân dường như không đáp ứng với thuốc đặc hiệu, việc nghiên cứu phác đồ chống kháng là điều cần thiết.
Bảng: Số lượng bệnh nhân nhiễm SLGL được cấp thuốc điều trị miễn phí tại Phòng khám của Viện từ tháng 1-9/2006
TT | TỈNH/THÀNH CÓ BỆNHSÁN LÁ GAN LỚN | SỐ CA ĐƯỢC ĐIỀU TRỊ VÀ THEO DÕI THEO THÁNG |
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | Tổng |
1 | Bình Định | 72 | 156 | 139 | 123 | 129 | 88 | 143 | 92 | 79 | 1.021 |
2 | Quảng Ngãi | 21 | 41 | 59 | 81 | 51 | 44 | 115 | 44 | 33 | 489 |
3 | Phú Yên | 3 | 7 | 18 | 12 | 18 | 20 | 26 | 15 | 10 | 129 |
4 | Gia Lai | 13 | 20 | 33 | 67 | 49 | 93 | 59 | 39 | 23 | 396 |
5 | Đà Năng | 0 | 7 | 7 | 2 | 2 | 9 | 17 | 10 | 4 | 58 |
6 | Quảng Nam | 6 | 11 | 5 | 9 | 6 | 26 | 19 | 15 | 7 | 104 |
7 | Khánh Hoà | 0 | 0 | 0 | 1 | 3 | 2 | 15 | 26 | 15 | 62 |
8 | Đăk Lăk | 0 | 0 | 0 | 2 | 1 | 2 | 1 | 5 | 6 | 17 |
9 | Quảng Bình | 0 | 0 | 2 | 1 | 2 | 0 | 8 | 3 | 0 | 16 |
10 | Kon Tum | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 3 | 0 | 0 | 3 |
11 | TP. Hồ Chí Minh | 0 | 0 | 1 | 0 | 0 | 0 | 1 | 0 | 1 | 3 |
12 | Bình Thuận | 0 | 0 | 2 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 2 |
13 | Lâm Đồng | 0 | 0 | 1 | 0 | 0 | 0 | 0 | 1 | 0 | 2 |
14 | Đăk Nông | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 1 | 1 | 0 | 2 |
15 | Vĩnh Long | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 1 | 0 | 0 | 0 | 1 |
16 | Hậu giang | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 1 | 1 |
Tổng số | 115 | 242 | 267 | 298 | 261 | 285 | 408 | 251 | 179 | 2.306 |