Loài giun Angiostrongylus cantonensis ký sinh ở phổi chuột có mặt ở nước ta khá lâu và phân bố ở một số địa phương từ Bắc vào Nam. Con người ở mọi lứa tuổi đều có thể bị mắc bệnh do ăn phải các thức ăn không bảo đảm vệ sinh, uống nguồn nước bị ô nhiễm có mang ấu trùng của giun còn sống. Trước đây, các trường hợp bệnh được phát hiện ở nước ta còn ít do chưa có đủ điều kiện để chẩn đoán, bệnh chỉ được xác định khi bắt được ký sinh trùng. Vì vậy cần chú ý cảnh giác để phòng chống bệnh
Đặc điểm của loài giun Angistrongylus cantonensis và sự lạc chủ sang người
Giun Angiostrongylus cantonensis trưởng thành sống ký sinh ở động mạch phổi của chuột. Trứng theo máu đi đến các phế nang và nở ra ấu trùng ở đó. Ấu trùng lên cuống phổi, yết hầu, qua thực quản, vào ống tiêu hóa, theo phân ra ngoại cảnh. Ấu trùng di chuyển và ký sinh ở các loại ốc sống ở dưới nước hoặc trên cạn như ốc Ackhatia, ốc sên ... Ở ốc, ấu trùng lột vỏ hai lần thành kén nằm trong cơ ốc. Ngoài ốc, các loài tôm, cua, cá, thậm chí cả trâu, bò, lợn ... cũng có thể là vật chủ phụ của giun Angiostrongylus cantonensis. Khi vật chủ phụ chết, ấu trùng được phóng thích vào nước, đất, rau ... Chuột ăn phải ốc, tôm, cua, cá ... bị nhiễm ấu trùng giun, ấu trùng sẽ phát triển thành giun trưởng thành ký sinh ở động mạch phổi của chuột.
Người tình cờ bị nhiễm bệnh do ăn phải ốc, tôm, cua, cá, rau sống; uống nước lã có mang ấu trùng giun. Khi xâm nhập vào cơ thể người qua đường tiêu hóa, ấu trùng chui xuyên qua thành ruột, theo đường máu đến não hoặc các phủ tạng khác. Ở người, ấu trùng không phát triển đến giai đoạn giun trưởng thành. Như vậy, chu kỳ giun phát triển ở chuột trải qua các giai đoạn ký sinh ở hệ thần kinh, sau đó ở phổi. Còn ở người, ấu trùng giun chỉ ký sinh ở hệ thần kinh trung ương, không di chuyển đến phổi nên không thể hoàn thành vòng đời được. Trên thực tế, Bộ môn Ký sinh trùng thuộc Khoa Y, Trường Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh thông báo đã phát hiện 2 trường hợp bệnh nhân tìm thấy giun trưởng thành ở phổi của người. Trong quá trình di chuyển, ấu trùng giun có thể lạc sang các cơ quan khác, thường gặp nhất là ở mắt; vấn đề này đang được các nhà nghiên cứu y học quan tâm theo dõi.
 |
Chu kỳ phát triển của Angiostrongylus cantonensis. |
Bệnh lý do ấu trùng giun Angistrongylus cantonensis gây nên
Ấu trùng giun Angiostrongylus cantonensis xâm nhập và ký sinh ở người gây nên viêm màng não, viêm não cấp tính, tăng bạch cầu ái toan. Các triệu chứng lâm sàng được ghi nhận như nhức đầu dữ dội, sốt nhẹ hoặc không có sốt, khoảng 15% bệnh nhân có dấu hiệu kích thích màng não. Có thể có các biểu hiện viêm các dây thần kinh gây liệt mặt, nhìn đôi, rối loạn cảm giác. Cũng có thể có hội chứng não, tâm thần như nói lảm nhảm, mất phương hướng, kém trí nhớ, hôn mê. Bạch cầu ái toan tăng cao trong dịch não tủy và máu ngoại vi, protein trong dịch não tủy cũng tăng. Bệnh thường hồi phục ngẫu nhiên, ít khi bị tử vong. Nếu bệnh nhân chết, mổ tử thi có thể tìm thấy ấu trùng giun trong não, vùng chung quanh bị hoại tử thâm nhiễm bạch cầu ái toan, bạch cầu lympho. Chẩn đoán xác định bệnh căn cứ vào các yếu tố như bệnh nhân có tiền sử sinh sống hoặc làm việc ở vùng dịch tễ có bệnh lưu hành, có biểu hiện lâm sàng của hội chứng não, tâm thần; xét nghiệm dịch não tủy thấy bạch cầu ái toan tăng cao, kết quả xét nghiệm miễn dịch với kháng nguyên dương tính.
Phòng bệnh và điều trị bệnh
Đặc điểm bệnh ấu trùng giun Angiostrongylus cantonensis ký sinh ở người được ghi nhận là có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi. Mầm bệnh là ấu trùng của giun hiện hiện ở các loài ốc, tôm, cua, cá ... và nguồn bệnh là các loài ốc, tôm, cua, cá ... bị mắc bệnh. Người bị nhiễm bệnh theo đường tiêu hóa do ăn phải các thức ăn thủy hải sản, uống nước bị ô nhiễm có mang ấu trùng giun còn sống. Khi ấu trùng giun xâm nhập vào cơ thể, nó có thể gây bệnh cho con người. Vì vậy để phòng bệnh, không nên ăn các thức ăn được chế biến từ ốc, tôm, cua, cá ... còn sống, chưa được nấu chín kỹ dưới mọi hình thức. Phải rửa sạch rau sống, ngâm bằng nước muối hoặc thuốc tím và rửa lại sạch rau trước khi ăn. Không nên uống nước lã chưa được đun sôi, để nguội. Một vấn đề không thể không quan tâm là tích cực diệt loài chuột gây bệnh bằng mọi phương pháp để giảm thiểu sự hoạt động của nó.
 |  |
Không ăn các thức ăn thủy hải sản, uống nước
Angiostrongylus | bị ô nhiễm để phòng tránh nhiễm ấu trùng giun
cantonensis. |
Khi bị mắc bệnh ấu trùng giun Angiostrongylus cantonensis được chẩn đoán xác định, việc điều trị bằng thuốc Thiabendazole đã tỏ ra có hiệu lực tốt trong giai đoạn đầu khi ấu trùng mới xâm nhập vào cơ thể. Vào giai đoạn sau, phải điều trị triệu chứng kết hợp với corticoid liệu pháp.
Mặc dù bệnh ấu trùng giun Angiostrongylus cantonensis là một bệnh ký sinh trùng ít gặp nhưng các cơ sở y tế cần chú ý, khai thác các yếu tố về dịch tễ, lâm sàng, cận lâm sàng cần thiết để giúp cho việc phát hiện, chẩn đoán bệnh sớm, điều trị bệnh kịp thời nhằm phục hồi sức khỏe cho người bị mắc bệnh.