Theo ước tính của Tổ chức Y tế thế giới (WHO, tháng 10/2012), hàng năm có khoảng 388.000 trường hợp tử vong do đuối nước, chiếm 7% tất cả các ca tử vong do liên quan đến tai nạn thương tích trên toàn thế giới. Đồng thời đuối nước là một trong 3 nguyên nhân hàng đầu gây tử vong do tai nạn thương tích trên toàn cầu, tập trung chủ yếu ở các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình. Chết đuối là quá trình suy hô hấp hay còn gọi là ngộp thở do bị chìm trong chất dịch (chủ yếu là nước), kết quả được xác định là tử vong, tỷ lệ mắc bệnh không.
Phạm vi vấn đề: Gánh nặng xã hội do đuối nước
Trong năm 2004, ước tính khoảng 388.000 người đã tử vong do đuối nước. Hiện nay, đuối nước là một vấn đề y tế cộng đồng quan trọng được quan tâm trên toàn thế giới. Số trường hợp chết đuối do tai nạn thương tích chiếm gần 10% tổng số tử vong trên toàn cầu. Đuối nước là một trong ba nguyên nhân hàng đầu gây ra số ca chết do tai nạn thương tích, chiếm 7% tất cả các ca tử vong liên quan đến chấn thương. Gánh nặng toàn cầu và tử vong do đuối nước được tìm thấy trong tất cả các nền kinh tế và nhiều khu vực, tuy nhiên:
+ Các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình chiếm 96% các trường hợp tử vong do đuối nước;
+ Trên 60% trường hợp chết đuối trên thế giới xảy ra chủ yếu ở các quốc gia thuộc khu vực Tây Thái Bình Dương và Đông Nam Á;
+ Tỷ lệ tử vong do đuối nước cao nhất ở các quốc gia khu vực châu Phi và cao hơn 8 lần so với ở Úc hoặc Mỹ;
+ Trung Quốc và Ấn Độ là hai quốc gia có tỷ lệ tử vong do đuối nước cao nhất và cùng đóng góp đến 43% các trường hợp tử vong trên toàn thế giới và 41% tổng số trường hợp để lại di chứng lâu dài liên quan đến đuối nước.
Mặc dù có một số nghiên cứu về chi phí cũng như những tác động dođuối nước, nhưng các dữ liệu còn hạn chế chưa phản ánh đúng sự thật về những tác động do đuối nước gây ra đối với xã hội. Tuy nhiên, cũng có một số nghiên cứu đáng tin cậy như các nghiên cứu tại Mỹ, 45% các trường hợp tử vong do đuối nước tập trung ở những nhóm dân cư tham gia hoạt động kinh tế nhất. Chỉ riêng tại các vùng ven biển của Mỹ, chi phí mỗi năm liên quan đến đuối nước là 273 triệu USD. Tại Úc và Canada, chi phí hàng năm lần lượt là 85.5 triệu USD và 173 triệu USD.
Số ca báo cáo do chết đuối trên toàn cầu không phản ánh chính xác tình hình đang xảy ra trong cộng đồng. Điều quan trọng cho thấy rằng các vấn đề về đuối nước trên toàn cầu là lớn hơn nhiều hơn so với các con số được đưa ra, do cách phân loại dữ liệu. Các số liệu trên không bao gồm chết đuối do lũ lụt (thiên tai), đi thuyền và rủi ro do vận chuyển đường thủy. Thống kê số ca đuối nước không gây tử vong ở nhiều nước không có hoặc số liệu không đáng tin cậy.
Những ai có nguy cơ chết đuối?
Về độ tuổi
Tuổi tác là một trong những yếu tố nguy cơ chính liên quan đến chết đuối. Mối quan hệ này thường liên quan với một sai sót trong việc giám sát. Nói chung, trẻ em dưới 5 tuổi có tỷ lệ tử vong do chết đuối cao nhất trên toàn thế giới. Những trẻ em đi chập chững có nguy cơ chết đuối cao do bản chất thích tò mò và do không có khả năng tự vệ tách mình ra khỏi những nơi nguy hiểm như hồ tắm, thùng nước, bồn tắm, nhà cầu, hay máy giặt. Theo ước tính có 59% những trường hợp chết đuối ở trẻ dưới 1 tuổi xảy ra ở bồn tắm và 56% trong số các trường hợp chết đuối này là kết quả của sự ngược đãi, thiếu sự quan tâm cho trẻ em.
Riêng Canada và New Zealand là hai quốc gia ngoại lệ duy nhất, nơi mà những người nam trưởng thành bị đuối nước cao hơn.
+ Australia: đuối nước là nguyên nhân hàng đầu do tai nạn thương tích ở trẻ em từ 1-3 tuổi.
+ Bangladesh: chết đuối chiếm 20% tất cả các ca tử vong ở trẻ em độ tuổi từ 1-4 tuổi.
+ Trung Quốc: đuối nước là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong do tai nạn thương tích ở trẻ em độ tuổi từ 1-14 tuổi.
+ Mỹ: đuối nước là nguyên nhân hàng đầu thứ hai của cái chết thương tích không chủ ý ở trẻ em tuổi từ 1-14 tuổi.
Về Giới tính
Nam thường có nguy cơ chết đuối cao hơn, gấp đôi so với tỷ lệ tử vong ở nữ giới. Nghiên cứu cho thấy rằng, tỷ lệ chết đuối ở nam giới cao hơn nguyên nhân là do những hành vi có nguy cơ cao trong khi bơi lội một mình, chèo thuyền, lặn hoặc các hoạt động khác liên quan đến nước.
Uống rượu trước khi bơi và chèo thuyền cũng là một yếu tố nguy cơ góp phần trong hơn 60% tất cả những trường hợp chết đuối của thiếu niên.
Tiếp xúc với nước thường xuyên
Việc tiếp xúc với nước liên tục là một yếu tố nguy cơ cao gây chết đuối. Những người hành nghề như hoạt động kinh tế đánh bắt cá hoặc đánh bắt cá để phục vụ đời sống, bằng cách sử dụng những chiếc thuyền nhỏ ở các nước có thu nhập thấp dễ bị chết đuối.
Trẻ em sống gần các nguồn nước chẳng hạn như mương, ao, kênh thủy lợi, hoặc hồ đặc biệt có nguy cơ rất cao.
Các yếu tố nguy cơ khác
Một số yếu tố khác có liên quan đến sự gia tăng nguy cơ bị chết đuối như:
+ Ở nhiều nước có tình trạng kinh tế xã hội thấp thì các thành phần dân cư có nguy cơ chết đuối cao như dân tộc thiểu số, những người thiếu giáo dục, và người dân nông thôn có thể liênquan;
+ Trẻ sơ sinh hoặc trẻ em một mình trong bồn tắm mà không có người trông coi;
+ Các phương tiện giao thông đường thủy không an toàn hoặc quá tải;
+ Sử dụng rượu, gần hoặc trong nước;
+ Các điều kiện y tế chẳng hạn như những người động kinh;
+ Khách du dịch không quen thuộc với các nguy cơ về nước tại các địa phương;
+ Lũ lụt và các sự thiên tai khác như sóng thần.
Điểm qua tình hình đuối nước tại việt Nam
Thiếu sự quan tâm, trẻ bị đuối nước tăng
Theo Báo Quân đội nhân dân - Theo thống kê của Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội (LĐTB&XH), mỗi năm cả nước có khoảng 3.500 trẻ em bị đuối nước, trong đó, vùng Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) chiếm một tỷ lệ lớn, đặc biệt là vào mùa mưa lũ. Trong khi các ngành chức năng đang rốt ráo thực hiện các giải pháp nhằm giảm đến mức thấp nhất những vụ việc tang thương thì nhiều vụ tai nạn xảy ra do thiếu sự quan tâm, quản lý của gia đình.
Những vụ việc tang thương
Chúng tôi đến tìm hiểu về việc phòng, tránh đuối nước cho trẻ em ở tỉnh An Giang - nơi đầu nguồn lũ của vùng ĐBSCL vào những ngày cuối tháng 9. Nơi đây, chúng tôi thấy có nhiều trẻ nhỏ đến tắm tại các con sông nhưng không có phao bơi cũng như không người trông. Cụ thể, trưa ngày 23-9, tại cầu Tha La, xã Vĩnh Tế, thị xã Châu Đốc (An Giang) chúng tôi thấy có 5 trẻ, khoảng từ 6 đến 10 tuổi không mặc áo phao, tụ tập dưới chân cầu, không có người lớn trông và bơi ngược dòng nước đang chảy rất mạnh. Chứng kiến cảnh trên, chúng tôi không khỏi giật mình và lo lắng cho sự an toàn của các em. Ông Lưu Hải Đăng, một người dân ngụ tại xã Vĩnh Tế tâm sự: “Dòng nước chảy xiết thế thì người lớn bơi còn không nổi, huống chi là bọn trẻ. Việc các cháu thường xuyên ra sông tắm là do cha mẹ của các em mải đi làm ăn không quản lý chặt chẽ. Vì vậy khi xảy ra tai nạn thưòng là hậu quả nghiêm trọng”.
Đi dọc theo tỉnh lộ 941 hướng từ thành phố Long Xuyên đến huyện Tri Tôn, hoặc theo quốc lộ 91 từ thị xã Châu Đốc về huyện Châu Thành, đoạn từ phà Vàm Xáng đi thị xã Tân Châu, đoạn từ phà An Hòa (thành phố Long Xuyên) đi thị trấn Chợ Mới, chúng tôi phát hiện khoảng hàng chục vị trí trẻ em tụ tập tắm sông mà không có người lớn trông nom. Theo UBND tỉnh An Giang, địa phương này là một trong 15 tỉnh có số trẻ em bị đuối nước cao nhất nước trong các năm qua. Số trường hợp trẻ tử vong do đuối nước cao và luôn tăng. Cụ thể, năm 2010 có 15 trẻ bị đuối nước nhưng đến năm 2011 con số này tăng lên 49 trường hợp.
Tỉnh Đồng Tháp cũng là một trong những địa phương có số trẻ bị đuối nước nhiều nhất ở ĐBSCL. Năm 2011, tỉnh này có 57 trường hợp trẻ đuối nước, tính đến hết 6 tháng đầu năm 2012 đã có 20 trường hợp đuối nước. Hiện nay, mực nước ở các sông thuộc các huyện như Đồng Tháp Mười, Tam Nông, Tân Hồng, thành phố Cao Lãnh… đang lên cao. Theo đó, các bậc cha mẹ cũng đã chuẩn bị cho mùa làm ăn mới khi nước lũ về. Tuy nhiên, đây cũng là thời gian các trẻ bị “bỏ quên” nhiều nhất.
Chiều ngày 18-7, tại ấp Thanh Đăng, xã Thanh Bình, huyện Chợ Gạo (Tiền Giang) đã xảy ra một vụ đuối nước làm 2 em học sinh thiệt mạng. Nạn nhân là em Nguyễn Viết Huy và em Nguyễn Thành Nhân, cùng là học sinh lớp 5, trường Tiểu học Thanh Bình. Do cha, mẹ đi làm nên hai em rủ nhau ra ngoài sông gần nhà tắm và bị đuối nước.
Mới đây, ngày 31-8 và 21-9, tại tỉnh Bạc Liêu đã xảy ra 2 vụ đuối nước làm 4 trẻ tử vong. Vụ thứ nhất xảy ra ngày 31-8, tại xã Vĩnh Thịnh, huyện Hòa Bình (Bạc Liêu) làm 3 em tử vong. Vụ thứ hai xảy ra ở phường 8, thành phố Bạc Liêu làm 1 em tử vong. Nguyên nhân của hai vụ trên đều do các em trốn gia đình, rủ nhau ra sông tắm, khi bị đuối nước không ai phát hiện được nên dẫn đến tử vong.
Cần sự quan tâm thỏa đáng
Tìm hiểu về trách nhiệm của ngành giáo dục trong công tác phòng, tránh đuối nước trẻ em, ông Phó Gia Hùng Phương, Phó trưởng phòng Giáo dục và Đào tạo Thị xã Tân Châu (An Giang) cho chúng tôi biết: “Nhằm hạn chế đến mức thấp nhất các trường hợp trẻ em bị đuối nước trong mùa lũ này, phòng đã chủ động phối hợp với Trung tâm Thể dục thể thao huyện để dạy bơi cho các em. Tuy nhiên, việc dạy bơi cho các em gặp không ít khó khăn bởi sự thiếu hợp tác của gia đình. Các phụ huynh không cho con em đi học vì nhiều lý do khác nhau, trong đó có lý do sợ các em gặp tai nạn trong khi học và không có thời gian đưa đón các em. Bên cạnh khó khăn trên, hiện nay chúng tôi cũng chưa được đầu tư hồ bơi nào nhằm phục vụ cho công tác dạy và học đạt hiệu quả tốt hơn”.
Theo bà Dương Thúy Ngân, cán bộ Phòng Bảo vệ chăm sóc trẻ em (Sở LĐTB&XH tỉnh An Giang) thì: “Nguyên nhân của những trường hợp trẻ em bị đuối nước trên thường do các phụ huynh lơ là việc trông coi trẻ, trẻ tắm không có áo phao. Khi sự việc đau lòng xảy ra, các phụ huynh hối hận thì đã muộn. Trong mùa lũ này, tỉnh sẽ huy động các cháu đến nơi giữ trẻ tập trung nhằm bảo đảm an toàn cho các cháu, tuy nhiên, công tác này cũng đang gặp nhiều khó khăn”.
Liên quan đến tình trạng đuối nước thường xảy ra trên địa bàn tỉnh Đồng Tháp, ông Nguyễn Văn Dương, Phó chủ tịch UBND tỉnh Đồng Tháp cho biết: “Một trong những nguyên nhân dẫn đến việc gia tăng số trường hợp trẻ em bị đuối nước trên địa bàn tỉnh là do sự bất cẩn của các bậc phụ huynh. Mùa lũ này, tỉnh sẽ tập trung mọi biện pháp để bảo vệ tính mạng của trẻ, tăng cường các điểm giữ trẻ, hạn chế đến mức thấp nhất tình trạng trẻ bị đuối nước”.
Hiện nay, mùa lũ đang đến, việc quản lý sinh hoạt đối với trẻ em ở các vùng lũ như ĐBSCL rất cần được quan tâm. Để hạn chế đến mức thấp nhất những trường hợp trẻ em bị đuối nước, gia đình và các bậc phụ huynh cần phối hợp chặt chẽ với các cơ quan chức năng để công tác phòng, tránh đuối nước cho trẻ em trong mùa lũ đạt hiệu quả cao hơn. Bên cạnh đó, các ngành chức năn g cần phải tăng cường và nâng cao công tác tuyên truyền để người dân hiểu và thực hiện tốt trách nhiệm quản lý con em mình.
Mỗi ngày khoảng 10 trẻ tử vong do đuối nước
Mới đây, Bộ LĐTB&XH phối hợp với Quỹ Nhi đồng Liên Hợp quốc công bố kết quả khảo sát quốc gia tai nạn thương tích (TNTT) tại Việt Nam năm 2010.
Theo kết quả khảo sát, mỗi năm có 35.000 người tử vong do TNTT, trong đó giao thông đường bộ và đuối nước là nguyên nhân hàng đầu. Kết quả cho thấy, trung bình mỗi ngày có khoảng 10 trẻ chết đuối, tỷ lệ này cao gấp 8 lần so với các nước có thu nhập cao. Hà Nội, Nghệ An, Thanh Hóa là những địa phương đang thay nhau dẫn đầu về tỉ lệ trẻ tử vong do đuối nước.
Theo thống kê của tổ chức UNICEF tại Việt Nam, trong tổng số các ca tử vong vì tai nạn thương tích, cứ 5 trường hợp lại có 2 trường hợp từ 19 tuổi trở xuống. Như vậy, một phần lớn của gánh nặng thương tích nằm ở nhóm trẻ em và những người chưa thành niên, trong đó đuối nước là nguyên nhân hàng đầu.
Những nguy cơ được báo trước
Có nhiều nguyên nhân gây đuối nước ở trẻ em và một trong những nguyên nhân chính là thiếu sự giám sát của người lớn. Nhiều trường hợp trẻ em bị rơi xuống sông, ao, hồ, giếng hay bể nước chỉ vì sự thiếu quan sát của cha mẹ, người giữ trẻ trong khoảng thời gian ngắn do bận làm việc khác. Đối với nhóm học sinh ở lứa tuổi tiểu học, hầu hết các em không có được sự giám sát thường xuyên của người lớn, đặc biệt trong kỳ nghỉ hè, vì cha mẹ các em còn bận đi làm. Ngoài ra, trẻ em còn bị chết đuối tại các bãi biển, khu vui chơi giải trí, bể bơi mà nguyên nhân chủ yếu là thiếu sự giám sát của người lớn.
Nhiều cuộc khảo sát cho thấy, hầu hết trẻ em bị đuối nước là do không biết bơi, nhưng các em lại rất hay chơi đùa gần khu vực ao, hồ, sông, suối. Một thực tế khác mà ai cũng nhìn thấy đó là ở nhiều tỉnh, nhiều địa phương trẻ em phải bơi qua sông đến trường vì không có cầu, các bến đò, bến khách ngang sông lại thiếu trang bị an toàn.
Trong khi đó, “các văn bản pháp luật của Việt Nam còn thiếu các điều khoản quyết định xử phạt đối với những hành vi gây đuối nước ở trẻ em. Chế tài xử lý những hành vi gây tai nạn, chết ở trẻ em do đuối nước chưa được quy định cụ thể. Ví dụ, thời gian gần đây, ở nhiều thành phố lớn, số trẻ tử vong vì đuối nước tại các hố nước ở công trường xây dựng gia tăng nhưng chúng ta vẫn chưa có các quy định cụ thể về xử phạt như thế nào? Ai là người chịu trách nhiệm chính?" ông Nguyễn Trọng An, Phó cục trưởng Cục Bảo vệ chăm sóc trẻ em, Bộ LĐ-TB&XH cho biết.
Hãy dạy bơi cho trẻ
Sau 10 năm, chúng ta mới lại có một báo cáo về tai nạn thương tích trên phạm vi toàn quốc. TNGT hay tai nạn đuối nước là những cảnh bảo có thể bị coi là “biết rồi khổ lắm nói mãi”. Tuy nhiên, chúng ta cần các giải pháp phòng chống tai nạn thương tích cần trực tiếp, thiết thực và hiệu quả hơn. Để phòng đuối nước cho trẻ, việc đầu tiên và quan trọng nhất là dạy trẻ biết bơi. Tuy nhiên, hiện nay việc dạy bơi cho trẻ mới chỉ dừng lại ở mức độ tự phát. Đa số trẻ em ở các địa phương tự học bơi thông qua anh, chị hoặc bạn bè cùng lứa tuổi ở các sông, suối, ao hồ. Thiếu hồ bơi, thiếu sự giám sát của người lớn làm nguy cơ trẻ bị tai nạn đuối nước.
Bên cạnh đó, chương trình dạy bơi cho trẻ trong nhà trường chưa được triển khai rộng tại các địa phương. Nhiều trường không đủ điều kiện, thiếu giao viên, cơ sở vật chất dạy bơi cho trẻ tiểu học. Chính vì vậy, giải pháp được nêu ra là các địa phương cần đẩy mạnh hoạt động truyền thông giáo dục nâng cao kiến thức, nhận thức, trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, cá nhân về phòng, chống đuối nước trẻ em. Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát các quy định về an toàn phòng, chống đuối nước tại cộng đồng; đầu tư ngân sách địa phương và kế hoạch để xây dựng các bể bơi, hồ bơi đơn giản cho trẻ.
Biện pháp phòng chống đuối nước và chết đuối
Chiến lược phòng chống chết đuối phải toàn diện và bao gồm:
+ Phương pháp kỹ thuật giúp loại bỏ các yếu tố nguy hiểm;
+ Xây dựng pháp luật để thực thi công tác phòng chống và đảm bảo trách việc tiếp xúc với những nước không an toàn giảm;
+ Giáo dục cho các cá nhân và cộng đồng để nâng cao nhận thức về nguy cơ và những công cụ hỗ trợ trong phản ứng nhanh nếu xảy ra chết đuối;  |
Nhân viên cứu hộ đang sơ cứu một em bé bị đuối nước tại hồ bơi |
+ Ưu tiên các nghiên cứu sáng kiến và y tế cộng đồng để hạn chế những gánh nặng do chết đuối gây trên toàn thế giới và những nghiên cứu can thiệp phòng ngừa.
Phương pháp kỹ thuật để loại bỏ việc tiếp xúc với các hồ nước không an toàn là chiến lược hiệu quả nhất để phòng chống chết đuối.
Các biện pháp bao gồm gồm không tích trữ nước khi không cần thiết hoặc thay đổi môi trường để tạo ra các rào cản ngăn cách nguồn nước.
Chẳng hạn:
+ Phát triển và thực hiện các hệ thống nước an toàn, chẳng hạn như hệ thống thoát nước, hệ thống cấp nước tập trung, bờ bao kiểm soát lũ lụt ở các khu vực dễ bị ngập lụt;
+ Hồ bơi phải có hàng rào chắn khi không sử dụng thì loại bỏ nước hoàn toàn;
+ Tạo và duy trì các vùng nước an toàn để vui chơi, giải trí;
+ Loại bỏ nước trong xô và bồn tắm và úp chúng lộn ngược.
Xây dựng pháp luật có thể là một chiến lược phòng ngừa hiệu quả, bằng các quy định cụ thể để bảo đảm an toàn. Ví dụ, quy định phải có hàng rào bốn mặt xung quanh hồ bơi điều này có thể làm giảm nguy cơ chết đuối. Tuy nhiên, luật pháp và các quy định yêu cầu các cá nhân tổ chức tự lập hàng rào hồ bơi bảo đảm an toàn là chưa đủ. Mà chúng ta cần phải tăng cường kiểm tra, giám sát các hệ thống nước phải bảo đảm an toàn là cần thiết để giảm tỷ lệ đuối nước.
Hệ thống pháp luật hoặc các quy định khác nhằm mục tiêu giảm các yếu tố nguy cơ chết đuối. Hiện nay đã có đủ cơ sở pháp lý nên đòi hỏi phải thường xuyên kiểm tra an toàn của các tàu vận tải và các quy định của pháp luật về sử dụng rượu trong khi chèo thuyền hay bơi lội.
Tuy nhiên, sự sẵn có các trang thiết bị như phao cứu sinh cá nhân thích hợp và được trang bị trên những chiếc thuyền đây được xem chiến lược phòng chống đuối nước hiểu quả nhất.
Tăng cường truyền thông giáo dục cho cá nhân, cộng đồng nhận thức về đuối nước, những yếu tố nguy cơ liên quan đến đuối nước và học tập kỹ năng sinh tồn ở những vùng nước. Các chiến lược này đầy hứa hẹn để ngăn ngừa các trường hợp chết đuối.
Tương tự như vậy, đảm bảo sự có mặt của nhân viên cứu hộ tại các khu vực bơi cũng được xem là một biện pháp để ngăn ngừa đuối nước.
Luôn sẵn sàng có các biện pháp sơ cứu ngay lập tức khi có đuối nước xảy ra, điều này có thể làm giảm mức độ nghiêm trọng do đuối nước mang lại.
Một số chiến lược khác cũng cần thiết được xem xét như:
+ Chương trình học bơi cho trẻ em và người lớn;
+ Giám sát trẻ em trong và ngoài gia đình và thành lập các nhóm phụ huynh hoặc những biện pháp chăm sóc trẻ khác ở khu vực nông thôn, đặc biệt trong giai đoạn thu hoạch nông vụ;
+ Giáo dục trẻ em không đi vào các dòng suối chảy nhanh và không bơi một mình.
Sự nổ lực của Tổ chức Y tế thế giới
Ưu tiên nghiên cứu các sáng kiến, giải pháp y tế cộng đồng để xác định những yếu tố nguy cơ và gánh nặng do đuối nước trên toàn thế giới là rất cần thiết.
Xác định các mục tiêu rõ ràng như xác định tầm quan trọng của vấn đề đuối nước, xác định các nhóm dân cư dễ bị tổn thương, các yếu tố rủi ro, tác hại do thời tiết mang lại và tăng cường các dịch vụ đối phó trong trường hợp khẩn cấp là hết sức cần thiết.
Tăng cường những biện pháp can thiệp để phòng ngừa và tuyên truyền tác hại do đuối nước cho người dân bị ảnh hưởng nhiều nhất.