Thạc sĩ Ron P. Marchand là chuyên gia về côn trùng y học thuộc Ủy ban Y tế Hà Lan-Việt Nam (Medical Commeetee Nertherland-Vietnam) đã có nhiều năm cống hiến cho Chương trình phòng chống sốt rét nói riêng và chăm sóc sức khỏe cho nhân dân Việt Nam nói chung.
Ủy ban Y tế Hà Lan Việt Nam (MCNV) là một Tổ chức phi chính phủ đã quyên góp thuốc men, dụng cụ y tế và vật dụng … giúp Chính phủ Cách mạng Lâm thời Cộng hòa Việt Nam cho nhân dân và bộ đội ở những vùng giải phóng miền Nam Việt Nam trong những năm kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Sau ngày giải phóng hòan tòan miền Nam năm 1976, MCNV đã giúp xây dựng Bệnh viện Đông Hà, tập trung giúp cho Chương trình phòng chống Lao và Sốt rét. MCNV đã giúp cho Chương trình trình PCSR của Việt Nam hàng nghìn tấn DDT, hàng nghìn bình bơm, nhiều ôtô và nhiều nghìn tấn thuốc sốt rét … và đã góp phần làm giảm sốt rét trong cả nước, nhất là ở miền Nam Việt Nam.
Thí điểm màn tẩm permethrine trên diện rộng :
Là điều phối viên "Dự án hợp tác VH-3 nghiên cứu các lòai muỗi truyền bệnh ở Việt Nam" giữa các Trường Đại học Hà Lan và Đại học Tổng hợp Hà Nội từ năm 1987, Thạc sĩ Ron P. Marchand đã tìm hiểu tình hình sốt rét và vai trò truyền bệnh của các lòai véc tơ sốt rét ở Việt Nam và nhận thấy tình hình sốt rét ở Việt Nam có những khó khăn về kỹ thuật như ký sinh trùng sốt rét kháng thuốc, muỗi truyền bệnh sốt rét (vec tơ sốt rét) trú đậu ngòai nhà và tăng sức chịu đựng với các hóa chất. Tháng 4/1989, ông đã thăm và làm việc với GS. Vũ Thị Phan, Viện trưởng Viện Sốt rét-KST-CT Hà Nội (nay là Viện Sốt rét- KST-CT Trung ương) và thấy nhu cầu giúp cho Chương trình PCSR của Việt Nam và ông đã đề nghị Viện xây dựng dự án gửi MCNV xem xét giúp đỡ. Tháng 11/1989, MCNV đã chấp nhận đề nghị của Viện. Là cán bộ chuyên môn, ông đã tư vấn cho MCVN giúp cho Chương trình PCSR Việt Nam lần này khác với các giai đọan trước là không chỉ cung cấp vật tư đơn thuần (như hóa chất, thuốc men, phương tiện đi lại …) mà kết hợp với tư vấn kỹ thuật với việc giáo dục sức khỏe về phòng chống sốt rét để huy động sự tham gia của cộng đồng trong các họat động PCSR, duy trì kết quả đạt được và đảm bảo tính bền vững của Chuơng trình. Vì thế, MCNV đã cử ông làm Điều phối viên của Dự án này. Vào thập kỷ 60, DDT phun tồn lưu trên tường là vũ khí phòng chống véc tơ sốt rét cùng với thuốc sốt rét Chloroquine, Quinine … đã góp phần làm nên "Thời kỳ hoàng kim" của Chương trình tiêu diệt sốt rét của nhiều nước trên thế giới.
 |
Thạc sĩ Ron P. Marchand tham gia
giảng dạy tại các Trung tân y tế
địa phương |
Nhưng đến đầu những năm 70, người ta thấy nhiều vec tơ sốt rét ở nhiều nước đã bắt đầu tăng sức chịu đựng hoặc đã kháng với hóa chất này. Mặt khác, DDT lại tồn lưu lâu và ảnh hưởng không tốt đến môi trường, nên các chuyên gia sốt rét trên thế giới đã khuyến cáo hạn chế dùng hoặc thay hóa chất này trong Chương trình PCSR và sau này hóa chất đề nghị thay DDT là Permethrine thuộc nhóm Perythroid. Biện pháp màn tẩm hóa chất Permethrine với liều 0,2g/m2 đã được nghiên cứu trên phạm vị hẹp (diện xã) và có hiệu quả trong PCSR cả trên thế giới và ở Việt Nam. Song biện pháp này chưa được áp dụng trên diện rộng nhằm đánh giá tính khả thi và kết hợp với giáo dục sức khỏe, sự tham gia của cộng đồng trong mọi họat động và hiệu quả thực tiễn của biện pháp. Với mục đích trên, 3 huyện có các véc tơ sốt rét khác nhau là huyện Qùy Hợp, tỉnh Nghệ An có An. minimus; huyện Sơn Hòa, tỉnh Phú Yên có An. minimus vàAn. dirus; còn huyện Cần Giuộc, tỉnh Long An có An. sundaicus. Những huyện này đại diện cho những vùng dịch tễ sốt rét khác nhau đã được 3 Viện thống nhất chọn làm thí điểm áp dụng biện pháp màn tẩm hóa chất Permethrine kết hợp với giáo dục sức khỏe về sốt rét. Sau đó, MCNV đã cung cấp đủ màn cho người dân với tỷ lệ 2,5 người/màn, hóa chất, ôtô, xe máy, xe đạp … và kinh phí đào tạo truyền thôn viên sốt rét thôn bản. Kết quả cho thấy sau 3 năm thực hiện kết hợp với giáo dục truyền thông về PCSR, người dân 3 huyện Dự án, kể cả người dân tộc ở các huyện Qùy Hợp và Sơn Hòa trước đây chưa ngủ màn, đã hiểu được và ngủ màn với tỷ lệ cao. Như vậy, Dự án đã tạo được một tập quán mới: ngủ màn, bảo quản màn và thậm chí còn mua màn mới khi bị rách. Đồng thời Dự án đã huy động được sự tham gia của dân, chính quyền và các đòan thể quần chúng tham gia vào công tác PCSR góp phần làm giảm tỷ lệ mắc và tỷ lệ tử vong do sốt rét. Với những kinh nghiệm về chuyên môn và tổ chức thực hiện trên diện rộng (huyện), cùng với sự phát triển của Chương trình PCSR quốc gia và sự tài trợ của các tổ chức quốc tế như UNICEF, Hội Chữ Thập đỏ và Hội Trăng Lưỡi liềm đỏ và nhiều nước khác trên thế giới, Chương trình PCSR Quốc gia của Việt Nam đã quyết định lấy màn tẩm Permethrine làm biện pháp phòng chống vec tơ sốt rét trong chiến lược PCSR và đã áp dụng rộng rãi trên phạm vi cả nước và đã góp phần làm giảm tình hình sốt rét ở Việt Nam.
Từ sau thí điểm biện pháp màn tẩm hóa chất Permehtrine đó, MCNV đã tập trung giúp Chương trình PCSR của Việt Nam ở các vùng sốt rét lưu hành nặng và nhiều khó khăn như các huyện Qùy Châu, tỉnh Nghệ An (1994); Hoàng Su Phì, tỉnh Hà Giang (1995-96); Ayunpa, (1995-1996), Krông Pa (1998), K’Bang (1999-2001) thuộc tỉnh Gia Lai; Đắk Hà (1996), Kon Plong (1998) thuộc tỉnh Kon Tum, Khánh Vĩnh tỉnh Khánh Hòa (1998); Sơn Hòa, tỉnh Phú Yên (1998) với tổng kinh phí từ năm 1990 đến 2000 là khỏang 2.344.000 Đô La Mỹ. Trong quá trình thực hiện Dự án tại các huyện này, với tư cách là điều phối viên của MCNV ông luôn luôn tìm hiểu những khó khăn về chuyên môn cũng như khả thi và được các đồng nghiệp cũng như các cơ quan liên quan của Việt Nam giúp đỡ và cùng tìm giải pháp cho những vấn đề nẩy sinh.
Dự án nghiên cứu sốt rét Khánh Phú :
Đầu năm 1992, sau một thời gian hợp tác với Viện Sốt rét-KST-CT Trung ương, Viện Sốt rét-KST-CT Quy Nhơn và TP. Hồ Chí Minh, Thạc sĩ Ron P. Marchand thấy bệnh sốt rét ở Việt Nam còn có nhiều khó khăn và kỹ thuật như trung gian truyền bệnh sốt rét sống ngòai nhà và tăng sức chịu đựng với hóa chất, ký sinh trùng sốt rét kháng thuốc, di biến động dân cư, sinh thái người phức tạp phù hợp với điều kiện lan truyền bệnh sốt rét … nên cần phải giúp Việt Nam nghiên cứu sâu về dịch tễ, côn trùng và ký sinh trùng sốt rét để tìm ra biện pháp thích hợp giải quyết những vấn đề sốt rét của Việt Nam. Mục đích của Dự án là nghiên cứu chi tiết về tình hình dịch tễ và côn trùng sốt rét, trên cơ sở đó tìm ra chiến lược PCSR cho khu vực này cũng như cho những nơi khác có mức độ lan truyền sốt rét nặng như ở đây của Việt Nam. Ngòai ra, Dự án còn có mục đích phát triển là tăng cường khả năng nghiên cứu cho cán bộ sốt rét của Việt Nam, và về lâu dài thu hút sự hợp tác nghiên cứu (kể cả từ nước ngòai) đến Khánh Phú tận dụng cơ sở vật chất và số liệu sẵn có cho các nghiên cứu sâu hơn sau này.
Khánh Phú là một xã miền núi thuộc huyện Khánh Vĩnh, tỉnh Khánh Hòa hiÖn có 5 thôn với hơn 2000 dân (khoảng 400 hộ, dân chủ yếu là người Rắc-Lây ; Tỷ lệ KST/lam soi là 50% ; khỏang90% trẻ em dưới 5 tuổi có mang KST SR trong đó có >50% là KST P.falciparum. Tỷ lệ KST kháng thuốc cao (trên 80% kháng Fansidar). Với sự chấp nhận của Viện Sốt rét- KST-CT Trung ương, Viện Sốt rét-KST-CT Quy Nhơn và Trung tâm PCSR tỉnh Khánh Hòa, ngày 1/7/1993, Dự án Nghiên cứu Sốt rét Khánh Phú bắt đầu được triển khai (với 10 cán bộ thời gian đầu và hiện nay là 8 cán bộ). Tổng kinh phí đầu tư hàng năm là khoảng 50.000 Đô la Mỹ. Cho đến nay, Dự án đã thực hiện được 13 năm và cứ sau 2 năm, các Viện Sốt rét-KST-CT Trung ương và Quy Nhơn đã cùng với MCNV tổ chức được 6 Hội thảo đánh giá kết quả nghiên cứu và đưa ra định hướng nghiên cứu cho những năm tiếp theo nhằm đáp ứng yêu cầu thực tế của Việt Nam với sự tham gia của lãnh đạo và các chuyên gia của các Viện sốt rét-KST-CT, Trường Đại học Y khoa Hà Nội, Trung tâm các Bệnh Nhiệt đới TP. HCM và Cục Quân Y về ngành Ký sinh trùng và một số chuyên gia nước ngòai. Các chuyên gia đã đánh giá cao các công trình nghiên cứu khoa học ứng dụng và có giá trị thực tiễn cao. Nhiều công trình đã được công bố trong và ngòai nước. Năm 2002, do thấy được sự nghiệp PCSR lâu dài và hiệu quả cho Chương trình Quốc gia PCSR của Dự án Nghiên cứu Sốt rét Khánh Phú, UBND tỉnh Khánh Hòa và MCNV đã đầu tư (mỗi bên 30.000 Đô-la Mỹ) để xây dựng 1 tòa nhà hai tầng giúp tăng cường có sở vật chất cho nghiên cứu để góp phần làm giảm tỷ lệ bệnh và tỷ lệ tử vong do sốt rét nhằm bảo vệ sức khỏe cho người dân ở vùng sâu vùng xa, đồng thời góp phần cho sự nghiệp PCSR của Việt Nam thu được kết quả.
Hơn 16 năm liên tục hợp tác với các đối tác Việt Nam Thạc sĩ Ron P. Marchand luôn luôn say mê và tận tụy với công việc và mong muốn có được sự hợp tác tiếp tục với các Viện Sốt rét-KST-CT và các chuyên gia về lĩnh vực này trong sự nghiệp bảo vệ sức khỏe cho nhân dân Việt Nam. Thời gian đó đủ để ông nói được tiếng Việt và sống đúng như phong cách của một người Việt thực thụ khi đi xuống tận bản làng tìm hiểu những khó khăn thực tế của người dân ở vùng sâu vùng xa nhất là những người dân tộc nhằm tìm ra những giải pháp bảo vệ sức khỏe thích hợp cho họ. Th.S. Ron Marchand đã luôn luôn có ý thức trách nhiệm với công việc được giao là điều phối viên của MCNV cho Dự án sốt rét, nên luôn luôn tận dụng tối đa sự giúp đỡ của MCNV mà cụ thể là những đồng tiền quyên góp được từ những người dân Hà Lan giúp cho người dân Việt Nam. Qua các nghiên cứu sốt rét tại Khánh Phú, đã có một số đơn vị cả trong và ngòai nuớc đến tham quan học tập tìm hiểu về sốt rét và tham gia nghiên cứu như Trung tâm các Bệnh Nhiệt Đới TP. Hồ Chí Minh, Đại Học Oxforrd, Căm-Pu-Chia và Lào, Đại học Nagasaki và Tổ chức Y tế Thế giới (WHO)…
Với những đóng góp tích cực và hiệu quả trong sự nghiệp PCSR của Việt Nam trong hơn 15 năm qua, nhất là khu vực miền Trung-Tây Nguyên; Viện sốt rét- KST-CT Quy Nhơn đã đề nghị Chính phủ và Bộ Y tế Việt Nam tặng Kỷ niệm chương "Vì sức khỏe nhân dân" cho Th.S. Ron Marchand.