Y tế thôn bản, tổ dân cư là nhân viên y tế hoạt động tại thôn bản, tổ dân cư có trách nhiệm chăm sóc, bảo vệ sức khoẻ cho người dân nói chung và các hoạt động phòng, chống bệnh sốt rét ở các cơ sở nói riêng. Nhân viên y tế thôn bản, tổ dân cư chịu sự chỉ chỉ đạo, quản lý của Trưởng Trạm Y tế, Trưởng thôn bản, tổ dân cư và tạo mối quan hệ, phối hợp với các tổ chức quần chúng, đoàn thể xã hội tại cơ sở trong việc thực hiện nhiệm vụ.
Y tế thôn bản, tổ dân cư phải nắm vững đầy đủ các nội dung cần thiết một cách cụ thể trong nhiệm vụ được giao sau đây:
Biết rõ tình hình ở thôn bản, tổ dân cư:
Các nội dung tình hình chung mà y tế thôn bản, tổ dân cư cần phải biết rõ trong địa bàn phụ mình trách như: dân số và số hộ gia đình; số người trong mỗi hộ gia đình; số dân ở trong vùng trọng điểm sốt rét lưu hành; số đối tượng có nguy cơ mắc sốt rét; số người mắc sốt rét hàng tuần, hàng tháng; số người chết do sốt rét hàng tuần, hàng tháng; nơi có nguy cơ xảy ra dịch sốt rét; số hộ gia đình có màn ngủ; số hộ gia đình không có màn ngủ; số màn ngủ hiện có của từng hộ gia đình.
Giao lưu đi (đi rừng, ngủ rẫy, đi qua Lào và các tỉnh khác ở miền Trung-Tây Nguyên) và giao lưu đến (người Lào qua, người ở cơ sở đi qua Lào, người đi rừng, ngủ rẫy trở về; người ở đồng bằng, thành phố đến ngủ lại đêm, công nhân xây dựng các công trình…)
Truyền thông giáo dục, hướng dẫn người dân phòng bệnh sốt rét tốt:
1.Tuyên truyền để người dân hiểu rõ nguyên nhân gây bệnh, tác hại của bệnh, cách phòng bệnh và cách chống bệnh sốt rét
2.Vận động nhân dân tích cực sử dụng màn ngủ khi ở nhà, đi rừng, vào rẫy, vào vùng sốt rét lưu hành và ra khỏi khu vực được bảo vệ của vùng sốt rét thành tập quán trong sinh hoạt
3.Hướng dẫn người dân khi đi vào vùng sốt rét và ra khỏi khu vực bảo vệ của vùng sốt rét dài ngày phải xin cấp thuốc tự điều trị phòng bệnh và tự điều trị khi có sốt
4.Vận động cộng đồng dân cư tham gia vệ sinh nhà ở, cảnh quan, môi trường, tẩm màn ngủ bằng hóa chất xua diệt muỗi truyền bệnh trong các đợt chiến dịch
5.Nâng cao ý thức tự bảo vệ để chuyển đổi hành vi cho người dân tự phòng bệnh
Theo dõi, phát hiện bệnh nhân sốt rét tại cơ sở:
- Y tế thôn bản, tổ dân cư có trách nhiệm theo dõi, phát biện bệnh nhân sốt rét trong các trường hợp sốt rét thể thông thường với các nội dung chẩn đoán đã được hướng dẫn trong tập huấn chuyên môn.
- Y tế thôn bản, tổ dân cư có thể sử dụng các loại thuốc sốt rét thông thường trong các trường hợp cần thiết như Chloroquin viên, Artesunate viên, Arterakine viên đã được chỉ định, hướng dẫn và trang bị trong túi thuốc y tế theo quy định của Bộ Y tế.
- Khi theo dõi, phát hiện được bệnh nhân sốt rét thể thông thường ở thôn bản, tổ dân cư phải vận động bệnh nhân, người nhà bệnh nhân đưa ngay người bệnh đến cơ sở y tế gần nhất để được khám, xét nghiệm máu và điều trị kịp thời. Nếu bệnh nhân và người nhà bệnh nhân không đưa người bệnh đến ngay cơ sở y tế gần nhất để được chẩn đoán, điều trị thì báo cáo Trạm Y tế cử cán bộ y tế về tận nhà người bệnh để chủ động giúp đỡ xử lý phát hiện, điều trị.
- Nếu gặp các trường hợp trong khi theo dõi bệnh nhân, y tế thôn bản, tổ dân cư cần phát hiện người bệnh có các dấu hiệu dự báo sốt rét thể ác tính như: rối loạn ý thức nhẹ thoáng qua, sốt cao liên tục, nôn nhiều lần trong ngày, rối loạn tiêu hóa (nôn mữa liên tục, tiêu chảy mất nước, đau bụng cấp), nhức đầu dữ dội, thiếu máu nặng.
Y tế thôn bản, tổ dân cư cần xử trí ban đầu bằng cách cho bệnh nhân uống ngay thuốc Artesunate viên hoặc thuốc Arterakine viên (Dihydroartemisinine-Piperaquine) và tìm mọi cách đưa ngay bệnh nhân lên Trạm Y tế hoặc cơ sở y tế nơi gần nhất để tiếp tục được theo dõi, điều trị kịp thời. Mọi sự chậm trễ sẽ có nguy cơ chuyển thành sốt rét thể ác tính gây hậu quả tử vong.
Các loại thuốc sốt rét y tế thôn bản, tổ dân cư được sử dụng:
1. Chloroquine phosphate, viên 250mg: cấp và hướng dẫn người dân tự điều trị phòng bệnh hàng tuần vào một ngày nhất định cho đối tượng phụ nữ có thai sống trong vùng sốt rét và khách du lịch, người mới vào vùng sốt rét trong vòng 6 tháng.
-Dưới 1 tuổi : 1/4 viên
-1 tuổi đến dưới 5 tuổi : 1/2 viên
-5 tuổi đến dưới 12 tuổi : 1 viên
-12 đến dưới 15 tuổi : 1 + 1/2 viên
-Từ 15 tuổi trở lên : 2 viên
2. Artesunate, viên 50mg: xử trí ban đầu cho bệnh nhân có các dấu hiệu dự báo sốt rét thể ác tính và chuyển ngay lên Trạm Y tế.
-Dưới 1 tuổi : 1 viên
-1 tuổi đến dưới 5 tuổi : 2 viên
-5 tuổi đến dưới 12 tuổi : 3 viên
-12 đến dưới 15 tuổi : 3 viên
-Từ 15 tuổi trở lên : 4 viên
3. Arterakine, viên phối hợp: xử trí ban đầu cho bệnh nhân có các dấu hiệu dự báo sốt rét thể ác tính và chuyển ngay lên Trạm Y tế.
-Dưới 3 tuổi : Giờ đầu 1/2 viên. Sau 8 giờ 1/2 viên
-1 tuổi đến dưới 8 tuổi : Giờ đầu 1 viên. Sau 8 giờ 1 viên
-8 tuổi đến dưới 15 tuổi : Giờ đầu 1 + 1/2 viên. Sau 8 giờ 1 + 1/2 viên
-Từ 15 tuổi trở lên : Giờ đầu 2 viên. Sau 8 giờ 2 viên