EU "bật đèn xanh" với loại vaccine phòng bệnh sốt rét đầu tiên; Niềm hy vọng về vaccine chống sốt rét đầu tiên; Tranh cãi với vaccine phòng sốt rét đầu tiên Mosquirix; Đã chế ra vaccine sốt rét có tênPfSPZ; Vaccine SXH mới – Hai mặt cần xét đến nghiên cứu hiệu quả vaccine ;
EU "bật đèn xanh" với loại vaccine phòng bệnh sốt rét đầu tiên
Cơ quan quản lý dược phẩm châu Âu (EMA) vừa chấp thuận việc đưa vào sử dụng tại châu Phi loại vaccine phòng sốt rét đầu tiên trên thế giới có tên gọi Mosquirix. Quyết định trên được đưa ra sau khi EMA có những đánh giá tích cực về kết quả của quá trình thử nghiệm tiêm vaccine Mosquirix, còn có tên khác là RTS,S đối với hàng chục nghìn trẻ em tại 7 quốc gia châu Phi kể từ năm 1998.
Vaccine Mosquirix phát huy tác dụng tốt nhất đối với trẻ em trong độ tuổi từ 5 đến 17 tháng tuổi - đối tượng được tiêm 3 liều vaccine trong 3 tháng khác nhau và được tiêm mũi nhắc lại khi bước sang giai đoạn 20 tháng tuổi. Cũng với nhóm tuổi này, việc tiêm Mosquirix đã giúp giảm tới 1/3 các trường hợp mắc sốt rét nặng trong vòng 4 năm. Được điều chế và sản xuất bởi hãng dược phẩm GlaxoSmithKline (GSK) của Anh, với sự tài trợ của Quỹ Bill and Melinda Gates, Mosquirix là vắcxin đầu tiên có tác dụng chống tác nhân gây sốt rét ở người và đặc biệt được điều chế dành riêng cho trẻ em ở châu Phi.
Dự kiến vào tháng 10 tới, Tổ chức Y tế Thế giới (TCYTTG) sẽ xem xét và đưa ra quyết định liệu có cho phép lưu hành rộng rãi loại vắcxin hay không. Tuy vậy, chuyên gia Ripley Ballou, trưởng nhóm nghiên cứu các loại vắcxin của GSK, cho rằng việc Cơ quan quản lý dược phẩm châu Âu cho phép sử dụng Mosquirix tại châu Phi lần này đánh dấu bước đột phá đầy ý nghĩa, bởi với ông "giấc mơ đã trở thành hiện thực" sau 30 năm dày công nghiên cứu.
Hiện tại GSK chưa tiết lộ mức giá đối với vaccine Mosquirix, song cam kết sẽ không trục lợi từ việc bán loại vaccine này. Theo thống kê của TCYTTG, bệnh sốt rét cho tới nay đã cướp đi sinh mạng của khoảng 584.000 người trên toàn thế giới, trong đó hầu hết là trẻ em dưới 5 tuổi và phụ nữ mang thai tại khu vực miền Nam sa mạc Sahara, châu Phi.
Niềm hy vọng về vaccine chống sốt rét đầu tiên
Hãng dược phẩm Anh quốc Glaxo Smith Kline (GSK) hy vọng sẽ được cơ quan Quản lý dược phẩm châu Âu cấp bằng cho vaccine phòng sốt rét có tên RTS,S vào năm tới. Nếu được thì đây sẽ là vaccine phòng chống sốt rét đầu tiên có mặt trên thị trường. Chương trình nghiên cứu vắcxin tài trợ bởi GSK và quỹ Melinda and Bill Gates được tiến hành trên hơn 15.000 trẻ em ở bảy nước châu Phi nhiều năm qua và đã đạt được những kết quả khích lệ: giảm tỷ lệ mắc bệnh từ 27-46% ở các lứa tuổi trẻ khác nhau. Trong 1.000 trẻ em không tiêm vaccine, 1.800 ca mắc sốt rét (có nghĩa là trung bình mỗi trẻ mắc hơn một ca sốt rét mỗi năm). Trong 1.000 trẻ tiêm ba liều vaccine, số ca mắc sốt rét giảm đi 941 ca trong 18 tháng tiếp theo.
Dù so với các loại vaccine phòng bệnh khác đang lưu hành, hiệu quả phòng bệnh của vaccine chống sốt rét còn thấp, nhưng nó có tác động rất lớn bởi sốt rét là một vấn đề rất lớn ở châu Phi, “Sốt rét ở vùng hạ sa mạc Sahara mỗi năm cướp đi sinh mạng của khoảng 600.000 trẻ”, tiến sĩ Moncef Slaoui, đứng đầu bộ phận phát triển vaccine của GSK nói. Slaoui đã làm việc với RTS,S gần 30 năm qua.
Vaccine chống các bệnh khác có hiệu quả ngừa bệnh trên 80%, đôi khi là trên 90% nhưng bao năm qua, chưa có vaccine chống sốt rét nào được tung ra thị trường - chứng tỏ đây là lĩnh vực rất hóc búa. Bên cạnh vaccine RTS,S còn hơn 20 loại vaccine chống sốt rét do các cơ quan y tế, phòng thí nghiệm khác phát triển cũng đang chờ được phê chuẩn, nhưng theo nhận xét của nhiều chuyên gia trong ngành, chưa loại nào chứng tỏ hiệu quả hơn RTS,S.
Nếu được phê chuẩn, GSK hứa bán RTS,S ra thị trường năm 2015 bằng với giá sản xuất cộng thêm 5% lợi nhuận và phần lợi nhuận này sẽ được đổ hết vào nghiên cứu để tăng thêm hiệu quả của RTS,S. Nhiều người đã lên tiếng ủng hộ RTS,S.
“Nếu vaccine mà đạt hiệu quả 80-90% thì còn gì tuyệt vời hơn nữa. Nhưng chúng ta sẽ phải mất 15 năm nghiên cứu nữa để đạt hiệu quả này. Câu hỏi là tại sao chúng ta phải chờ 15 năm mà không đem ra sử dụng ngay bây giờ?”, giáo sư Eleanor Riley từ Viện Vệ sinh dịch tễ London nói.
Nếu tổ chức Y tế thế giới (TCYTTG) bật đèn xanh cho RTS,S thì nó sẽ phải “cạnh tranh” với các phương pháp chống sốt rét khác như màn phun thuốc chống côn trùng cho trẻ em khi ngủ. “Mỗi nước chỉ có một khoản tiền nhất định cho việc phòng bệnh này. Họ sẽ phải quyết định nên dùng tiền mua vaccine, dùng tiền mua màn hay dùng tiền chẩn đoán và điều trị bệnh (test nhanh RDTs và thuốc ACTs). Những câu hỏi không dễ chút nào”, giáo sư Johanna Daily từ trường Albert Einstein College of Medicine ở New York, nhận xét.
Tranh cãi với vaccine phòng sốt rét đầu tiên Mosquirix
Sốt rét giết chết 584.000 người mỗi năm khắp thế giới, đa số là trẻ dưới năm5 tuổi ở vùng hạ Sahara châu Phi. Thế nhưng những thử nghiệm sau cùng trên trẻ em của bảy nước châu Phi lại cho những kết quả khác nhau. Loại vaccine Mosquirix bảo vệ tốt nhất cho nhóm trẻ từ 5 - 17 tháng tuổi, nhận ba liều vaccine trong ba tháng riêng rẽ và một liều chích nhắc ở tháng 20.
Ở nhóm này, vaccine làm giảm đến 1/3 số ca sốt rét nặng trong vòng bốn năm, nhưng hiệu quả của nó lại giảm dần cùng với thời gian và nếu không có liều nhắc lại vaccine không thể cắt giảm được tỷ lệ sốt rét nặng.
GlaxoSmithKline đã nghiên cứu chế tạo vaccine này trong 30 năm qua. Được điều chế và sản xuất bởi Hãng dược phẩm GlaxoSmithKline (GSK) của Anh, với sự tài trợ của Quỹ Bill & Melinda Gates, Mosquirix là vaccine đầu tiên có tác dụng chống tác nhân gây sốt rét ở người và đặc biệt được điều chế dành riêng cho trẻ em ở châu Phi.
Đã chế ra vaccine sốt rét có tên PfSPZ
Một loại vaccine chống sốt rét bắt chước hiệu ứng của muỗi đốt đã cho thấy kết quả đầy hứa hẹn khi bảo vệ 100% cho những tình nguyện viên tham gia.Các nhà nghiên cứu vừa cho biết, loại vaccine được thử nghiệm có tên PfSPZ được công ty Sanaria có trụ sở ở Maryland, Mỹ phát triển chế tạo, chứa các động vật ký sinh trùng sốt rét còn sống thu lượm được thông qua một quá trình cắt các tuyến nước bọt của muỗi hết sức tỉ mỉ.
Những vật ký sinh chưa trưởng thành này sau đó bị yếu đi do đó chúng không thể gây bệnh và được đưa vào một loại vaccine. Vaccine này sẽ được tiêm vào mạch máu của một người một số lần, mỗi lần cách nhau 1 tháng.
Tất cả 6 tình nguyện viên được tiêm 5 mũi vaccine liều cao này vào mạch máu đều phòng vệ được bệnh - theo kết quả được đăng tải trên tạp chí Khoa học của Mỹ. 6 trong số 9 tình nguyện viên trong một nhóm khách nhận 4 mũi vaccine trên với liều cao cũng kháng được bệnh sốt rét.
Theo Tổ chức Y tế thế giới, trên thị trường chưa có vaccine cho bệnh sốt rét - căn bệnh ảnh hưởng tới khoảng 220 triệu người năm 2010 và làm 660.000 người chết. Hầu hết những nạn nhân tử vong là trẻ em châu Phi. Đồng tác giả của nghiên cứu này là 2 nhà khoa học Hoffman và Robert Seder.
Các nhà khoa học cho biết sản phẩm này có thể bảo vệ con người trước bệnh sốt rét trong khoảng thời gian từ 6 đến 10 tháng. Ngoài ra, loài thuốc này cũng cần thể hiện hiệu quả với tất cả các loại ký sinh sốt rét. Một số thử nghiệm y tế dự kiến sẽ được tiến hành ở Tanzania, Đức và Mỹ. Theo ông Hoffman, sẽ mất khoảng 4 năm trước khi 1 loại vaccine có thể ra thị trường. Ông cho biết khoảng 110 triệu USD đã được đầu tư cho loại vaccine trên.
Vaccine SXH mới – Hai mặt cần xét đến nghiên cứu hiệu quả vaccine
Sanofi là một trong những công ty dược và sinh phẩm hàng đầu thế giới, sản xuất rất nhiều loại vaccine, ngoại trừ vaccine bệnh bại liệt, gần đây đang được giới báo chí quan tâm vì một nhà máy mới ở Pháp với dự án sản xuất loại vaccine đầu tiên cho bệnh sốt xuất huyết dengue (SXHD).Thật khó mà tin được khi các kết quả nghiên cứu giai đoạn giai đoạn giữa vào năm ngoái đã đưa ra những kết quả khiến người ta đi từ bối rối đến thất vọng. Sanofi đang hướng vươn lên phía trước. Công ty đang sẵn sàng cho việc đưa ra thị trường sản phẩm vaccine để ngăn ngừa tình trạng bệnh sốt xuất huyết do muỗi Aedes spp. gây ra. Tình trạng này đã bùng nổ ở Mỹ và châu Âu đồng thời đe dọa một nửa dân số thế giới.
Người nhiễm virus Dengue do muỗi cái thuộc giống Aedes spp. đốt. Muỗi SXH Aedes aegypti là vector truyền bệnh chủ yếu ở hầu hết các khu vực bệnh SXHD lưu hành. Muỗi Aedes aegypti hoạt động vào ban ngày và chỉ có muỗi cái mới đốt người và truyền bệnh. Khi muỗi cái Aedes spp. hút máu bệnh nhân nhiễm virus Dengue, virus này sẽ ủ bệnh trong cơ thể muỗi khoảng 8 đến 11 ngày. Trong khoảng thời gian sống còn lại sau đó, muỗi có nguy cơ truyền bệnh cho người. Khi virus vào cơ thể người, chúng tuần hoàn trong máu từ 2-7 ngày. Trong khoảng thời gian này nếu muỗi Aedes hút máu thì virus được truyền cho muỗi. Người là ổ chứa virus chính ngoài ra người ta mớKhi phát hiện ở Malaysia có loài khỉ sống ở các khu rừng nhiệt đới cũng mang virus Dengue. Aedes aegypti có nguồn gốc từ châu Phi. Loài muỗi này dần dần lan tràn ra hầu hết các khu vực có khí hậu nhiệt đới đầu tiên là nhờ tàu thuyền và sau đó có thể cả máy bay nữa. Ngày nay có hai dưới nhóm của Aedes aegypti là Ae. Albopitus -đây là vector truyền bệnh chính của Dengue và hiện nay vẫn còn là vector quan trọng ở châu Á. Loài muỗi này gần đây đã lan tràn đến khu vực Trung Mỹ và Mỹ và tại đây muỗi này là vector truyền bệnh quan trọng thứ hai. Trong khi muỗi Ae. aegypti formosus chủ yếu sống ở khu vực đô thị thì muỗi Aedes albopictus lại một dạng hoang dã ở châu Phi không phải là vector truyền bệnh chính và Ae. aegypti formosus là muỗi sống ở khu vực đô thị vùng nhiệt đới và là vector truyền bệnh chính. Trước đây, muỗi Aedes aegypti phải nhờ vào các vũng nước mưa để đẻ trứng. Tuy nhiên, ngày nay quá trình đô thị hóa diễn ra với tốc độ ồ ạt đang cung cấp cho muỗi những hồ nước nhân tạo để muỗi đẻ trứng dễ dàng hơn nhiều. Công ty dược phẩm này đang chuẩn bị cho mẻ đầu tiên để tung ra thị trường cho dự án hơn 300 triệu euro dù cho kết quả của nghiên cứu cuối cùng quyết định đây sẽ là một thành công với 2.6 tỉ đô la một năm hay sẽ là một thất bại với giá 800 triệu đô la chỉ được đưa ra vào năm tới. “Tôi không nghĩ tôi có thể sống đủ lâu đến ngày nhìn thấy nó”- theo lời giáo sư Duane Gubler của trường y Duke-NUS tại Singapore và là tác giả của quyển sách giáo khoa về SXHD. Ông tiếp: “chúng ta đang rất gần thời điểm mà việc ngăn cản việc lây nhiễm một cách toàn diện là không thể nhưng có thể kiểm soát 1 cách chắc chắn SXHD - Một vấn đề sức khỏe toàn cầu”.
Thành công không được đảm bảo! Loại vaccine này chỉ bảo vệ tốt trước 3 trong 4 chủng virus gây bệnh theo một cuộc thử nghiệm trên 4.000 trẻ em ở Thái Lan vào năm ngoái. Nhưng vaccine không có hiệu quả với type 2- chủng gây bệnh chính ở Thái Lan vào thời điểm nghiên cứu. Sanofi hiện đang tiến hành một thử nghiệm với 30.000 trẻ em và thanh niên tại mỹ latin và đông nam Á.
“Những kết quả thu được từ các thử nghiệm vẫn còn nhiều điểm nghi vấn trong giới khoa học và cần nhiều bằng chứng hơn”- theo lời giáo sư về bệnh nhiễm Cam Simmon của Đại học Oxford. “Nó sẽ là khó khăn để cải thiện tình hình sốt xuất huyết ở đông nam Á. Tôi nghĩ nó sẽ tiếp tục là một vấn đề”. Mark Clark- nhà phân tích tại Deutsche Bank AG tại Luân Đôn đã dự báo khả năng thành công của loại vaccine này với tỉ lệ từ 75% giảm xuống còn 30%. “Đó là một cuộc cá cược”- theo lời Vincent Meunier - nhà phân tích tại Exane BNP Paribas tại Paris. Ông tiếp: “ họ phải đầu tư trước khi biết được kết quả sẽ như thế nào”. Thành công này sẽ mang lại cho Sanofi 2 tỉ đô la mỗi năm. Và nếu thất bại thì mọi thứ sẽ tiêu tan và cái giá phải trả ước tính là 800 triệu đô la.
“Bản chất của vaccine là nó cho bạn có cảm giác tốt hơn khi so với 1 loại thuốc mới”- theo lời CEO của Sanofi trong 1 cuộc gọi - ông cũng mô tả những kết quả mới đây là khá chắc chắn.Chiến lược của Sanofi là bán hàng dược trên nền tảng là giá có sự phân khúc. Giá cao hơn ở khu vực nước giàu và thấp hơn ở các nước nghèo. Một loại vaccine khác đang được phát triển bởi Invigaren cho hãng Osaka, Merk & Co. và U.S NIH.Triệu chứng giống cúm do sốt xuất huyết gây ra có thể dẫn đến tình trạng xuất huyết ở mũi và nướu, thở nhanh, đau bụng. Có khoảng 500.000 người nhập viện mỗi năm và 20.000 người tử vong- theo báo cáo của TCYTTG.
Tuy rằng bệnh sốt rét gây tử vong nhiều hơn - khoảng 660.000 người năm 2010, nhưng tỉ lệ tử vong đã giảm 25% từ năm 2000, trong khi đó bệnh sốt xuất huyết tăng lên hơn gấp đôi trong cùng thời gian.Nhà máy của Sanofi tại Neuville-sur-Saone có thể sản xuất khoảng 100 triệu liều một năm và công ty dự tính sẽ đưa ra thị trường những liều đầu tiên vào cuối năm nay. Công ty đã tổ chức chuyến tham quan cho các nhà báo ở châu Á và Đông Nam Á vào tháng trước. Các nhà báo của Brazil, Colombia, Mexico, Phillipines và Singapore cũng đã tham dự. Brazil là nước tham gia chương trình này rất sát.
Bệnh tật không loại trừ các nước nghèo và các nước đang phát triển. Cơn bùng phát năm 2010 tại Key west, Florida gây bệnh trên ít nhất 66 người. Một trận bùng phát trên đảo Madeira năm ngoái đã gây bệnh cho 2.200 người bao gồm du khách của 12 nước châu Âu. Bên cạnh đó có thêm 2 ca tại Pháp năm 2010. Gubler nói: “Loại vaccine này có thể không có hiệu quả cao trên chủng Dengue 2 nhưng hẳn là một công cụ cần thiết trong chăm sóc sức khỏe cộng đồng. Rõ ràng chúng ta đang cần rất nhiều các loại vaccine mà chúng ta có thể tạo ra”.