Trong các vùng sốt rét lưu hành, khi điều tra dịch tễ bằng xét nghiệm lam máu ở cộng đồng phát hiện có một số người mang ký sinh trùng sốt rét nhưng không bị sốt và không có các biểu hiện triệu chứng khác của bệnh sốt rét. Những người này thường được gọi là người mang ký sinh trùng lạnh.
Vậy ký sinh trùng lạnh là gì ?
Người mang ký sinh trùng lạnh là người có mầm bệnh ký sinh trùng sốt rét ký sinh ở trong máu nhưng không bị sốt và không có những biểu hiện triệu chứng lâm sàng của bệnh sốt rét. Họ là người sống lâu năm ở vùng sốt rét lưu hành, đã bị mắc bệnh sốt rét nhiều lần và thường xuyên có những cơn sốt rét tái phát, rồi sau đó liên tục chịu các đợt tái nhiễm bệnh. Trên cơ sở này, bệnh chưa được chữa khỏi thì lại tái phát, sự tái phát bệnh chưa giải quyết dứt điểm thì lại bị tái nhiễm bệnh lần khác. Cứ như thế, tình trạng tái phát, rồi tái nhiễm và tái phát chồng lên nhau liên tục, kéo dài nên trong cơ thể của họ đã hình thành tính miễn dịch đối với bệnh sốt rét từ kháng thể có ở trong người do quá trình bị nhiễm bệnh nên đã giúp cho họ chống lại được với căn bệnh mà không phát bệnh với cơn sốt và các triệu chứng lâm sàng rõ nét. Vì không bị sốt và không có những biểu hiện của các triệu chứng lâm sàng của bệnh sốt rét nên họ vẫn sinh hoạt, lao động hàng ngày một cách bình thường trên một cơ thể gầy yếu và không nghĩ rằng mình bị mắc bệnh.Do đó đối tượng này chẳng bao giờ đến các cơ sở y tế để khám bệnh và xét nghiệm lam máu phát hiện ký sinh trùng sốt rét theo phương pháp thụ động như những bệnh nhân sốt rét khác. Đối tượng này chỉ được phát hiện theo phương pháp chủ động qua công tác điều tra dịch tễ ở vùng sốt rét lưu hành theo quy trình giám sát dịch tễ hàng năm tại các cơ sở. Nguời mang mầm bệnh sốt rét mà không bị sốt và không có các biểu hiện của triệu chứng lâm sàng nên thường được gọi là người mang ký sinh trùng lạnh. Tương tự như vậy trong bệnh tả, có một số người mang vikhuẩn tả trong phân khi được xét nghiệm nhưng bệnh không khởi phát thành các triệu chứng bệnh trên lâm sàng nên thườnggọi là người lành mang trùng.
Người mang ký sinh trùng lạnh có phải là bệnh nhân sốt rét không ?
Theo quan niệm cũ, những người mang ký sinh trùng lạnh thường không được xem là bệnh nhân sốt rét vì đối tượng này mặc dù mang mầm bệnh nhưng không bị sốt và không có các biểu hiện của triệu chứng lâm sàng khác. Hàng ngày họ vẫn sinh hoạt, lao động như những người bình thường và chẳng bao giờ đến cơ sở y tế để khám bệnh nên người mang ký sinh trùng lạnh không biết mình bị mắc bệnh sốt rét, kể cả cán bộ y tế cũng không biết họ là người có mang mầm bệnh tiềm ẩn trong cộng đồng nên không xem các đối tượng này là bệnh nhân sốt rét. Với quan niệm mới, bệnh nhân sốt rét được xác định khi phát hiện người bệnh mang ký sinh trùng sốt rét qua xét nghiệm lam máu hoặc thử nghiệm chẩn đoán nhanh có phản ứng dương tính, kể cả người có sốt hay không sốt. Hay nói một cách khác, người có biểu hiện cơn sốt trên lâm sàng hoặc không có biểu hiện cơn sốt trên lâm sàng nhưng mang ký sinh trùng sốt rét trong máu thì đều được gọi là bệnh nhân sốt rét. Vậy người mang ký sinh trùng lạnh phải được xem là bệnh nhân sốt rét và phải được điều trị đúng quy định như người bị mắc bệnh.
Nếu không điều trị, người mang ký sinh trùng lạnh có nguy hiểm không ?
Nếu không được phát hiện và điều trị, người mang ký sinh trùng lạnh ít bị nguy hiểm đối với bản thân vì họ đã có tính miễn dịch và sức đề kháng với bệnh; mọi sinh hoạt, lao động hàng ngày vẫn bình thường nên họ không nghĩ là mình đã bị mắc bệnh sốt rét. Tuy vậy nhưng sức khoẻ cũng sẽ bị hao tổn và suy kiệt dần dần. Mặc dù người mang ký sinh trùng lạnh không làm ảnh hưởng, gây nguy hiểm trước mắt đối với bản thân họ nhưng có tác động nguy hại rất lớn cho những người chung quanh vì đối tượng này là nguồn mang mầm bệnh tiềm tàng trong cộng đồng. Phải quan niệm đầy đủ người mang ký sinh trùng lạnh là bệnh nhân sốt rét nên khi phát hiện được bằng lam máu xét nghiệm, phải được điều trị như những người bị mắc bệnh. Biện pháp can thiệp này không nhằm mục đích giải quyết các triệu chứng bệnh của đối tượng này vì họ không có những biểu hiện bệnh lý trên lâm sàng như các bệnh nhân khác nhưng có tác dụng tích cực đến mầm bệnh ký sinh trùng sốt rét mà họ đang mang tiềm ẩn trong cộng đồng. Nếu muỗi truyền bệnh đốt máu của những người mang ký sinh trùng lạnh, ký sinh trùng sốt rét sẽ phát triển trong cơ thể muỗi để muỗi thực hiện được vai trò truyền bệnh sốt rét cho những người lành ở chung quanh. Chính họ là những người nguy hiểm vì có khả năng lây truyền bệnh cho cộng đồng nếu không được chủ động phát hiện và điều trị tích cực. Vậy khi phát hiện được những người mang ký sinh trùng lạnh, các cơ sở y tế phải quản lý điều trị theo đúng quy trình và nguyên tắc như những bệnh nhân sốt rét.
Tóm lại, người mắc bệnh sốt rét có mang mầm bệnh trong máu khi xét nghiệm nhưng không bị sốt và có những biểu hiện của các triệu chứng lâm sàng khác được gọi là người mang ký sinh trùng lạnh. Hay nói một cách khác, ký sinh trùng lạnh trong cơ thể người bị mắc bệnh sốt rét thường không gây nên cơn sốt, mặc dù mắc bệnh sốt rét mà không bị sốt như những bệnh nhân bình thường khác. Các cơ sở y tế cần quan tâm đến vấn đề này để chủ động phát hiện, điều trị và quản lý điều trị chặt chẽ đối tượng, góp phần thu hẹp mầm bệnh và ngăn ngừa sự lây lan bệnh cho cộng đồng dân cư có liên quan.