Nhằm tăng cường công tác giám sát dịch tễ và khống chế kịp thời nguy cơ sốt rét gia tăng ở các vùng trọng điểm; từ 23/2-2/3/2006, Viện Sốt rét-KST-CT Quy Nhơn đã cử một đoàn công tác chuyên môn thuộc Khoa Dịch tễ phối hợp với Trung tâm y tế dự phòng tỉnh Quảng Trị, Trung tâm y tế huyện Hướng Hoá tiến hành điều tra dịch tễ sốt rét; điều tra côn trùng truyền bệnh sốt rét; điều tra quan sát thói quen ngủ màn và tỷ lệ màn hiện có trong cộng đồng tại xã Thanh (huyện Hướng Hoá) và giám sát hoạt động phòng chống sốt rét (PCSR) của y tế cơ sở.
Xã Thanh (huyện Hướng Hoá, tỉnh Quảng Trị) nằm trên đường Lìa dọc biên giới Lào thuộc vùng sốt rét lưu hành nặng, có 10 thôn với 2.694 khẩu đều là người dân tộc Vân Kiều đời sống kinh tế thiếu thốn; mùa mưa giao thông đi lại khó khăn nên tình hình sốt rét phức tạp và trở ngại cho công tác phòng chống.
Trạm y tế xã có 4 nhân viên (2 Y sỹ và 2 Nữ hộ sinh), 1 điểm kính hiển vi phục vụ công tác phát hiện và chẩn đoán bệnh nhân sốt rét tại Trạm, 11 y tế thôn bản hoạt động chủ yếu là giám sát dịch tễ sốt rét tại cơ sở cùng với y tế xã. Tại Trạm y tế công tác khám và điều trị bệnh nhân được thực hiện thường xuyên, sổ theo dõi bệnh nhân sốt rét (BNSR), sổ xét nghiệm ký sinh trùng sốt rét (KSTSR) được ghi chép đầy đủ và báo cáo hàng tháng về Trung tâm y tế huyện, không có sự chênh lệch số liệu giữa báo cáo và sổ sách theo dõi.
Theo thống kê tình hình sốt rét năm 2005, xã Thanh có 98 BNSR và 72 KSTSR/791 lam xét nghiệm (tỷ lệ 9,10%); BNSR tăng vào các tháng 4-5 và tháng 9-10 phù hợp với mùa truyền bệnh sốt rét tại địa phương. Trung tâm YTDP tỉnh và Trung tâm Y tế huyện đã sử dụng 969 liều thuốc sốt rét điều trị cho 103 lượt bệnh nhân và 866 lượt dự phòng nguy cơ; đồng thời tiến hành phun bổ sung ở 4 thôn (Thôn1, thôn A Ho, thôn 9 và thôn 10). Phân tích trên cho thấy tình hình sốt rét tại địa phương ổn định, các thời điểm đỉnh bệnh đã được tăng cường biện pháp khống chế tích cực như kiểm soát chặt chẽ BNSR và tiến hành phun bổ sung nên đã ngăn chặn được nguy cơ gia tăng sốt rét.
 |  |
Lấy lam máu xét nghiệm KSTSR cho đồng bào Vân | Kiều- Xã Thanh (huyện Hướng Hoá, tỉnh Quảng Trị) |
Kết quả điều tra dịch tễ cắt ngang tại hai thôn 8 và 9 với tổng số 345 người được khám và xét nghiệm phát hiện 12 BNSR (chiếm 3,48%), 9 KSTSR (chiếm 2,61%), tỷ lệ giao bào 1,16% và 7 lách sưng do sốt rét (chiếm 2,03%); đáng lưu ý là tỷ lệ nhiễm sốt rét phát hiện ở tất cả các nhóm tuổi kể cả người lớn và trẻ em nhỏ chứng tỏ khả năng lây nhiễm tại chỗ còn cao.
Điều tra côn trùng bằng các phương pháp mồi người trong nhà và mồi người ngoài nhà (từ 18 giờ đến 6 giờ sáng hôm sau), bẫy đèn trong nhà và ngoài nhà (mỗi phương pháp bẫy 2 đêm, mỗi đêm dùng 2 đèn) và soi chuồng gia súc bắt được 93 cá thể muỗi gồm 7 loài; trong đó phương pháp mồi người trong nhà và ngoài nhà bắt được 19 cá thể với 6 loài khác nhau; mật độ tính theo đơn vị con/gìơ /người, mỗi giờ 2 người mồi. Muỗi hoạt động chủ yếu từ 19 giờ đến nửa đêm, không phát hiện được véc tơ truyền bệnh chính mà chỉ bắt được một số loài vectơ phụ với mật độ thấp như An. aconitus, An. vagus, An. sinensis… Mật độ chung: mồi người trong nhà (0,25 con/giờ/người), mồi người ngoài nhà (0.58 con/giờ/người), bẫy đèn trong nhà (2,25 con/đèn/đêm) và bẫy đèn ngoài nhà (2,75 con/đèn/đêm).
 |  |
Chiến dịch tẩm màn phòng chống muỗi đốt đến
với bà con bản xa | Các KTV phun hóa chất diệt muỗi tại nhà đồng bào
dân tộc thiểu số |
Kết quả điều tra về tình hình ngủ màn trong cộng đồng qua 30 hộ, 176 khẩu (số người trung bình trong hộ là 5,87) có 54 cái màn đôi, chỉ số màn có trong dân 3,26 người/ màn cho thấy cộng đồng còn thiếu màn và tổng số người có ngủ màn là 108 (61,36%) chứng tỏ tỷ lệ người dân ngủ màn còn thấp do chưa có thói quen nằm màn và chưa tự giác mua màn để sử dụng nên mỗi hộ chỉ có từ 1 đến 2 cái màn do nhà nước cấp. Đây là vùng áp dụng biện pháp phun hoá chất trong phòng chống véc tơ. Tuy nhiên, nhiều gia đình nhà cửa còn sơ sài trống trải nên biện pháp bảo vệ bằng phun tồn lưu khó đạt hiệu quả cao, về lâu dài cần tuyên truyền cho người dân tự giác ngủ màn và tự mua màn để sử dụng.
Xã Thanh có sự giao lưu biên giới phổ biến của cộng đồng dân cư ở 2 nước, tình hình sốt rét diễn biến phức tạp nên cần tăng cường giám sát chặt chẽ và điều trị kịp thời bệnh nhân sốt rét, khi phát hiện có sốt rét gia tăng cần kịp thời báo cáo lên trên. Để kiểm soát tốt tình hình sốt rét tại địa phương và không để dịch xảy ra, những biện pháp PCSR trong năm 2006 cần chú trọng một số điểm sau:  |
Đội lưu động giám sát bệnh nhân sốt rét tại thôn bản
vùng sâu, vùng xa |
- Điều trị và quản lý tốt BNSR, những người có KSTSR cần được điều trị diệt giao bào, chống lây lan.
- Tuyên truyền vận động người dân tự mua màn và nằm màn để phòng chống muỗi đốt, và tạo cho người dân có thói quen khi bị sốt phải đến trạm y tế để khám và xét nghiệm máu tìm KSTSR.
- Kết hợp nhiều biện pháp trong PCSR, vận động nhân dân và các cấp chính quyền, đoàn thể cùng tham gia công tác PCSR đạt hiệu quả cao.
- Hiện tại chưa bắt được trung gian truyền bệnh chính tuy nhiên khả năng mắc bệnh trong cộng đồng vẫn còn cao nên cần chủ động phát hiện và điều trị bệnh nhân sốt rét sớm tại thôn bản.