Trong thời gian qua, các bệnh gây sốt như sốt rét, sốt xuất huyết, sốt mò ... đã được ngành y tế đề cập đến rất nhiều nhưng với một người rất quan tâm đến lĩnh vực y tế, tôi chưa nghe nói đến bệnh sốt vàng. Vậy bệnh sốt vàng là bệnh như thế nào và ở Việt Nam có bệnh sốt vàng không ? (Lê Hoàng Dũng-Phong Điền, Thừa Thiên Huế)
Đặc điểm của bệnh sốt vàng (Yellow fever)
Sốt vàng (Yellow fever) là một bệnh virus gây nên do muỗi truyền, giống như bệnh sốt xuất huyết. Virus gây nên bệnh sốt vàng chủ yếu phát hiện ở các quần thể khỉ trong các vùng rừng rậm ở châu Phi, Trung và Nam Mỹ. Bệnh được truyền từ con khỉ này sang con khỉ khác do các loài muỗi sống trong rừng (ở châu Phi do các loài muỗi Aedes, ở Trung và Nam Mỹ do các loài muỗi Haemagogus và Sabethes). Các loài muỗi này đôi khi cũng đốt ngay cả con người khi họ đi vào rừng và có thể truyền virus là mầm bệnh ở khỉ sang cho người. Các nhà khoa học đã chứng minh được ở một số vùng có bệnh lưu hành, virus gây nên bệnh sốt vàng được lưu truyền ở các quần thể muỗi qua buồng trứng khi không có nguồn bệnh là các loại động vật có xương sống.
Ở châu Phi, đôi khi có một số các loài khỉ bỏ rừng đi tìm chuối trong các trang trại gần rừng và có thể bị các loài muỗi ở địa phương đốt máu khỉ có mang mầm bệnh virus, muỗi ở tại chỗ sẽ nhiễm mầm bệnh và truyền sang cho người sống hay làm việc tại trang trại này để gây bệnh khi muỗi đốt máu người. Người bị nhiễm bệnh trong rừng hoặc gần rừng có thể mang virus đến các vùng nông thôn hoặc thành thị, nơi thường có loài muỗi Aedes aegypti truyền bệnh sốt xuất huyết hoặc các loài muỗi khác gần với loài này đốt máu và làm bệnh lây lan sang người ở tại đây. Tình trạng nầy có thể dẫn đến các vụ dịch nghiêm trọng với nhiều người bị tử vong.
Ở các nước châu Mỹ, các vụ dịch tại thành thị thường rất nghiêm trọng nhưng từ năm 1945 đến nay không thấy xảy ra. Tuy nhiên nguy cơ mắc bệnh vẫn còn, hàng năm vẫn có báo cáo phát hiện một số trường hợp mắc bệnh sốt vàng ở những người đi làm rừng. Ở châu Phi, các vụ dịch ở nông thôn hoặc thành thị vẫn thường được thấy ở những nơi gần rừng và gây nên hàng nghìn trường hợp bị tử vong. Người làm việc trong rừng vẫn còn bị mắc bệnh sốt vàng thường xuyên. Còn tại châu Á, trong đó có Việt Nam, chưa phát hiện được bệnh sốt vàng.
Triệu chứng của bệnh sốt vàng
Sốt vàng là một bệnh cấp tính, xảy ra trong thời gian ngắn, hay dẫn đến tử vong. Bệnh bắt đầu bằng sốt cao, đau đầu và cả cơ thể, đôi khi có vàng da. Tiếp theo là xuất huyết nội tạng, nôn mửa. Tử vong có thể xảy ra rất sớm, khoảng 3 ngày sau khi bị mắc bệnh.
Phòng, chống bệnh sốt vàng
Phòng bệnh sốt vàng tốt nhất là tiêm chủng. Tất cả những người vào làm việc hoặc thăm rừng ở những vùng có bệnh sốt vàng lưu hành cần phải được tiêm chủng. Vấn đề này được chỉ định đối với tất cả những người dân sống ở vùng nông thôn hoặc thành thị có nguy cơ bị nhiễm bệnh. Việc tiêm chủng vaccin phòng bệnh sốt vàng có giá trị bảo vệ trong thời gian 10 năm và sau 10 năm cần tiêm chủng nhắc lại. Việc tiêm chủng vaccin do các cơ quan y tế tại các cảng và biên giới ở một số nước nhiệt đới được thực hiện theo quy định của từng quốc gia. Ngoài ra cũng có thể chủ động phòng chống dịch bệnh bằng cách thực hiện việc tiêm chủng vaccin cho tất cả mọi người sống trong vùng có bệnh sốt vàng lưu hành, phun không gian bằng hóa chất để diệt muỗi trưởng thành, triển khai các biện pháp diệt bọ gậy ... Những người không có miễn dịch có thể giảm nguy cơ mắc bệnh bằng cách tự chống muỗi đốt với quần áo dài, hóa chất xua muỗi, nhà cửa có lưới che chống muỗi để đề phòng muỗi đốt máu vào ban ngày.
Như vậy ở Việt Nam, theo phân vùng dịch tễ bệnh học của thế giới thì không có bệnh sốt vàng (Yellow fever) lưu hành và ngành y tế dự phòng của Việt Nam cũng chưa phát hiện được một trường hợp nào bị mắc bệnh sốt vàng trên lãnh thổ. Ở Malaysia, mặc dù là một nước thuộc châu Á nhưng Cục Phòng chống các bệnh do côn trùng truyền (Vector Born Diseases Control Division) trực thuộc Bộ Y tế đã có những hoạt động lồng ghép để chủ động phòng chống 7 loại bệnh do côn trùng truyền, trong đó có cả bệnh sốt vàng. Việc tổ chức phòng chống các bệnh do côn trùng truyền tại Malaysia bao gồm 4 bệnh sốt : sốt rét (Malaria), sốt xuất huyết (Dengue fever) , sốt mò (Scrub typhus), sốt vàng (Yellow fever) và 3 loại bệnh khác cũng do côn trùng truyền: viêm não Nhật bản (Japanese encephalitis), dịch hạch (Plague), giun chỉ bạch huyết (Filarioses).