HIV/AIDS cho đến nay vẫn được xem là căn bệnh thế kỷ được xã hội đặc biệt quan tâm, theo chỉ đạo của Cục phòng chống HIV/AIDS thuộc Bộ Y tế nhiều hoạt động hưởng ứng Ngày thế giới phòng chống HIV/AIDS 01-12-2013 và Tháng hành động quốc gia phòng chống HIV/AIDS năm 2013 (từ 10-11 đến 10-12/2013) được triển khai đồng bộ trên phạm vi cả nước.
HIV/AIDS là một đại dịch nguy hiểm, do vi rút HIV lây truyền từ người này qua người khác chủ yếu qua đường tình dục và tiêm chích ma túy, chưa có thuốc đặc trị và vắc xin phòng bệnh đặc hiệu. Việc kiểm soát dịch bệnh hết sức khó khăn do lây nhiễm HIV hiện nay thuộc về hành vi của con người gây nên những hậu quả không chỉ cho bản thân và gia đình có người bị nhiễm HIV/AIDS mà còn ảnh hưởng nặng nề tới sự phát triển kinh tế, xã hội và an ninh - chính trị của các quốc gia trên thế giới.
Diễn biến đại dịch HIV/AIDS trên thế giới và Việt Nam
Theo Báo cáo toàn cầu về HIV/AIDS năm 2012 của Liên Hiệp quốc, đến năm 2011 có 2,5 triệu người nhiễm mới HIV và 1,7 triệu người tử vong do các bệnh liên quan đến AIDS. Số người nhiễm HIV/AIDS hiện nay trên thế giới là 34 triệu, trong số đó 17 triệu người (50%) không biết về tình trạng nhiễm vi rút này của mình làm hạn chế khả năng tiếp cận các dịch vụ dự phòng, chăm sóc và gia tăng khả năng lây truyền HIV từ họ ra cộng đồng. Tỷ lệ hiện nhiễm HIV/AIIDS trên thế giới đến khoảng 0,8% số người lớn (từ 15-49 tuổi), khu vực cận Sahara của châu Phi là nơi bị nhiễm nặngnhất chiếm 69% tổng số người nhiễm HIV/AIDS trên thế giới và cao gấp 25 lần so với châu Á. Tuy nhiên, tổng số người nhiễm HIV đang sống ở châu Á (Nam Á, Đông Nam Á và Đông Á) lên tới 5 triệu người; vùng Caribê, Đông Âu và Trung Á cũng là những khu vực đang có khoảng 1,0% số người lớn bị nhiễm HIV.
Theo Cục phòng chống HIV/AIDS-Bộ Y tế, tại Việt Nam tính đến hết năm 2012, số trường hợp nhiễm HIV hiện còn sống là 210.703, số bệnh nhân AIDS hiện còn sống là 61.669 và số trường hợp tử vong do AIDS là 63.372. Tỷ lệ nhiễm HIV toàn quốc là 239 người/100.000 dân, trong đó các địa phương có tỷ lệ nhiễm cao là Điện Biên (1015,8), Tp. Hồ Chí Minh (677), Thái Nguyên (610,6). Trong năm 2012, cả nước phát hiện 14.127 trường hợp nhiễm HIV, 6.734 bệnh nhân AIDS và 2149 người tử vong do AIDS. So với cùng kỳ năm 2011, số trường hợp nhiễm HIV giảm 26%, số người tử vong giảm gần 2 lần; đặc biệt, 10 tỉnh có số trường hợp xét nghiệm phát hiện dương tính với HIV lớn nhất so với tổng số trường hợp phát hiện bao gồm Tp. Hồ Chí Minh 2721 trường hợp (19,26%), Hà Nội 751 (5,32%), Điện Biên 671 (4,75%), Nghệ An 556 (3,94%), Thái Nguyên 479 (3,15%), Cần Thơ 422 (2,99%), Thanh Hóa 335 (2,37%), Yên Bái 328 (2,32%). Các tỉnh có số người nhiễm HIV phát hiện trong năm 2012 tăng với cùng kỳ năm 2011 gồm Đồng Nai (0,58%), Đắk Lắk (0,41%), Cần Thơ (0,32%), Tây Ninh (0,29%), Bình Định (0,12%) hoặc tăng nhẹ như Trà Vinh, Lào Cai.
Như vậy hậu quả của HIV/AIDS không chỉ là mối hiểm hoạ đối với sức khoẻ, tính mạng của con người mà còn tác động trực tiếp đến kinh tế, văn hoá và trật tự an toàn xã hội ảnh hưởng rất lớn tới sự phát triển của mỗi quốc gia, dân tộc trên phạm vi toàn cầu. Qua số liệu thống kê thấy ở nước ta tình hình lây nhiễm HIV/AIDS vẫn tiếp tục diễn biến phức tạp, xuất hiện ở tất cả các tỉnh/thành phố và có xu hướng ngày càng lan rộng; ngoài các nhóm nguy cơ cao như tiêm chích ma tuý, mại dâm, tình dục đồng giới…; do đó việc phòng, chống HIV/AIDS không chỉ là trách nhiệm của ngành y tế, các ngành chức năng mà là của các cấp, ngành và toàn xã hội.
 |
Số trường hợp nhiễm HIV, bệnh nhân AIDS hiện còn sống và tổng số người đã tử vong do AIDS tính
đến hết năm 2012. |
Ngày thế giới phòng chống HIV/AIDS năm 2013
Ngày thế giới phòng chống HIV/AIDS được tiến hành vào ngày 1 tháng 12 hàng năm nhằm nâng cao nhận thức về nạn dịch AIDS do việc lây nhiễm HIV vàtưởng nhớ các nạn nhân đã chết vì HIV/AIDS với mỗi năm một chủ đề khác nhau. Trong giai đoạn 2011-2015, Chương trình phối hợp của Liên hợp quốc về HIV/AIDS (UNAIDS) đã chính thức chọn chủ đề chung cho chiến dịch phòng chống AIDS toàn cầu là “Geting to zero” nghĩa là “Hướng tới mục tiêu ba không: không còn người nhiễm mới HIV, không còn người tử vong do AIDS và không còn kỳ thị, phân biệt đối xử liên quan đến HIV/AIDS”.Thông điệp này đã được Tổng thư ký Liên hợp quốc công bố chính thức tại phiên họp cấp cao của Đại hội đồng Liên hợp quốc về HIV/AIDS tháng 6/2011 với các mục tiêu cụ thể:
Hướng tới không còn người nhiễm mới HIV
Giảm 50% các ca mới nhiễm HIV do quan hệ tình dục không an toàn vào năm 2015, đặc biệt là trong nhóm thanh niên, người quan hệ tình dục đồng giới nam, người bán dâm; loại trừ lây truyền HIV từ mẹ sang con vào năm 2015 và giảm 50% số ca tử vong ở bà mẹ bị nhiễm HIV/AIDS; giảm 50% các ca mới nhiễm HIV trong nhóm những người tiêm chích ma túy vào năm 2015, tất cả những người mới nghiện ma túy đều được dự phòng lây nhiễm HIV đúng cách.
Hướng tới không còn người tử vong do AIDS
Tất cả người nhiễm HIV đủ tiêu chuẩn điều trị đều được tiếp cận thuốc kháng vi rút (ARV); giảm 50% các ca tử vong do Lao ở những người nhiễm HIV/AIDS vào năm 2015; những người bị nhiễm HIV và gia đình của họ đều được quan tâm đề cập trong các chiến lược quốc gia về bảo vệ con người và có thể tiếp cận được các dịch vụ chăm sóc và hỗ trợ thiết yếu.
Hướng tới không còn kỳ thị và phân biệt đối xử
Đến năm 2015 làm giảm 50% số quốc gia có quy định cấm những người nhiễm HIV nhập cảnh và cư trú; không còn tình trạng kỳ thị, phân biệt đối xử và bạo hành giới liên quan đến HIV/AIDS.
Từ chủ đề này, hàng năm các quốc gia tùy theo tình hình dịch HIV/AIDS và thực tế công tác phòng chống HIV/AIDS có thể lựa chọn các ưu tiên khác nhau để hướng tới mục tiêu “ba không ” và Việt Nam đã chọn chủ đề cho Tháng hành động quốc gia phòng chống HIV/AIDS năm 2013 là “Hướng tới không còn người nhiễm mới HIV”, đây cũng chính là mục tiêu ưu tiên của Chiến lược quốc gia phòng, chống HIV/AIDS đến năm 2020 và tầm nhìn 2030 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt vào tháng 5 năm 2012.
Tháng Hành động quốc gia phòng chống HIV/AIDS ở Việt Nam năm 2013
Theo kế hoạch của Ủy ban Quốc gia phòng chống AIDS và phòng chống tệ nạn ma túy, mại dâm từ ngày 10/11 - 10/12/2013 nước ta sẽ triển khai Tháng hành động quốc gia phòng chống HIV/AIDS năm 2013 gắn liền với Ngày thế giới phòng chống HIV/AIDS với những nội dung chính như sau.
Mục tiêu
Thúc đẩy sự tham gia của cả hệ thống chính trị và của toàn dân vào thực hiện “Chiến lược Quốc gia phòng, chống HIV/AIDS đến năm 2020 và tầm nhìn 2030” và “Phong trào toàn dân tham gia phòng, chống HIV/AIDS tại cộng đồng dân cư”. Nâng cao nhận thức và thay đổi hành vi có hại, thực hiện hành vi an toàn dự phòng lây nhiễm HIV của các tầng lớp nhân dân, đặc biệt là của những người dễ tổn thương, người có hành vi nguy cơ cao, người dân sống ở vùng sâu, vùng xa, đồng bào dân tộc ít người. Mở rộng độ bao phủ, nâng cao chất lượng và tăng cường quảng bá các dịch vụ dự phòng, chăm sóc, hỗ trợ và điều trị HIV/AIDS đến mọi người dân. Tăng cường sự hỗ trợ của gia đình, xã hội với người nhiễm HIV/AIDS và trách nhiệm của người nhiễm HIVAIDS với gia đình, xã hội, đặc biệt là trong dự phòng lây nhiễm HIV và tham gia các hoạt động phòng, chống HIV/AIDS.
Chủ đề
Chủ đề của Chiến dịch Phòng, chống AIDS năm 2013 do Chương trình phối hợp của Liên hợp quốc về HIV/AIDS (UNAIDS) phát động nhân Ngày Thế giới phòng chống AIDS (01/12) tiếp tục là “Getting to Zero-Hướng tới mục tiêu ba không” và chủ đề mà Việt Nam tập trung vào tiếp tục là “Hướng tới không còn người nhiễm mới HIV” với nội dung chủ yếu là truyền thông vận động thay đổi hành vi dự phòng lây nhiễm HIV và tăng cường tiếp cận, cung cấp các dịch vụ dự phòng, chăm sóc và điều trị HIV/AIDS.
Các hoạt động chính
Ban hành văn bản hướng dẫn chỉ đạo
Ban Chỉ đạo phòng chống AIDS và phòng chống tệ nạn ma túy, mại dâm các cấp ban hành các văn bản chỉ đạo, hướng dẫn các đơn vị trực thuộc tăng cường triển khai các hoạt động trong Tháng Hành động quốc gia phòng chống HIV/AIDS năm 2013 phù hợp với điều kiện và chức năng, nhiệm vụ cụ thể của từng đơn vị.
Tổ chức các hội nghị, hội thảo
Các hội nghị, hội thảo phổ biến Chiến lược quốc gia phòng, chống HIV/AIDS đến năm 2020 tầm nhìn 2030; Luật phòng, chống HIV/AIDS, Nghị định 96/2012/NĐ-CP ngày 15/11/2012 của Chính phủ quy định về điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng thuốc thay thế; Chương trình phối hợp Đẩy mạnh phong trào “Toàn dân tham gia phòng, chống HIV/AIDS tại cộng đồng dân cư” giai đoạn 2012 – 2020 và các văn bản quy phạm pháp luật khác. Các hội nghị, hội thảo với lãnh đạo các cấp, các ngành, các đoàn thể, các khu dân cư...về tăng cường các can thiệp giảm tác hại trong dự phòng lây nhiễm HIV cho những người có hành vi nguy cơ cao; gặp mặt, sinh hoạt câu lạc bộ với những người dễ bị cảm nhiễm với HIV, tuyên truyền vận động họ thực hiện hành vi an toàn, tiếp cận sớm các dịch vụ dự phòng, chăm sóc và điều trị nhiễm HIV/AIDS; các hội thảo chuyên đề chia sẻ kinh nghiệm, các mô hình có hiệu quả trong công tác phòng, chống HIV/AIDS, đặc biệt là trong can thiệp và giảm tác hại cho đồng bào dân tộc thiểu số và Phong trào “Toàn dân tham gia phòng, chống HIV/AIDS trong cộng đồng dân cư”.
Tổ chức các hoạt động truyền thông, vận động
Lễ ra quân phát động Tháng Hành động quốc gia phòng chống HIV/AIDS: Ủy ban Quốc gia phòng, chống HIV/AIDS và phòng, chống tệ nạn ma túy, mại dâm khuyến khích các bộ, ngành, đoàn thể và các tỉnh, thành phố tổ chức Lễ ra quân phát động Tháng Hành động quốc gia phòng, chống HIV/AIDS năm 2013. Thời điểm tổ chức Lễ phát động Tháng Hành động quốc gia phòng, chống HIV/AIDS cần được thực hiện trước hoặc trong ngày mở đầu Tháng Hành động (ngày 10/11/2013).
Tổ chức các hoạt động truyền thông tăng cường phổ biến Luật Phòng chống HIV/AIDS; Chiến lược quốc gia phòng chống HIV/AIDS đến năm 2020 tầm nhìn 2030 và các văn bản quy phạm pháp luật khác, đặc biệt chú trọng truyền thông về các biện pháp tự phòng tránh lây nhiễm HIV và lợi ích của việc tiếp cận sớm các dịch vụ dự phòng, chăm sóc, hỗ trợ người nhiễm HIV. Tổ chức các hoạt động truyền thông trực tiếp như truyền thông với cá nhân, truyền thông nhóm, thăm gia đình người nhiễm HIV hoặc người có hành vi nguy cơ cao; tổ chức sinh hoạt của các câu lạc bộ phòng, chống HIV/AIDS, các nhóm tự lực, các nhóm giáo dục đồng đẳng và các hình thức truyền thông có hiệu quả khác như đội tuyên truyền lưu động, đội chiếu bóng lưu động, các cuộc thi tìm hiểu phòng, chống HIV/AIDS...phù hợp với điều kiện thực tế của địa phương, đơn vị. Tăng cường các hoạt động truyền thông trên các phương tiện thông tin đại chúng như: Chương trình giải trí trên truyền hình, các phóng sự, các chương trình quảng cáo, các chương trình toạ đàm, giao lưu với những người nổi tiếng về HIV/AIDS. Xây dựng chuyên trang, chuyên mục, đăng tải tin, bài viết trên các phương tiện thông tin đại chúng ở trung ương và địa phương như Đài Phát thanh và Truyền hình, báo in, báo điện tử. Tổ chức các đêm giao lưu văn nghệ truyền thông phòng, chống HIV/AIDS, nhất là ở xã, phường, thôn, bản. Tổ chức các sự kiện truyền thông có sự tham gia của người nhiễm HIV và gia đình; của các nhà lãnh đạo, người nổi tiếng và lãnh đạo cộng đồng.Xây dựng các cụm panô, khẩu hiệu, treo băng roll tại các địa điểm công cộng có đông người qua lại như các trục đường giao thông chính, các bến xe, công viên; cửa ngõ thành phố, xã phường, thôn, ấp, bản và cổng các cơ quan, đơn vị, trường học, bệnh viện. Phổ biến các ấn phẩm truyền thông phòng, chống HIV/AIDS khác như áp phích, tranh gấp, tờ rơi, sách mỏng tại các địa điểm công cộng như các bến tàu xe, nhà ga, các cơ sở y tế và lồng ghép trong các sự kiện khác.
Lễ mít tinh và diễu hành quần chúng hưởng ứng Tháng Hành động quốc gia phòng chống HIV/AIDS và Ngày Thế giới phòng chống AIDS
Lễ mít tinh và diễu hành quần chúng phòng, chống HIV/AIDS năm nay tiếp tục tập trung tổ chức tại các địa phương, đơn vị cơ sở (xã, phường, cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp, nhà máy, xí nghiệp...). Các cuộc mít tinh và diễu hành quần chúng ở cơ sở nên được tổ chức vào thời điểm thuận lợi cho việc huy động cộng đồng tham gia, đồng thời nên diễn ra vào Ngày Thế giới phòng, chống HIV/AIDS (ngày 01 tháng 12 năm 2013). Ban Chỉ đạo phòng, chống AIDS và phòng, chống tệ nạn ma tuý, mại dâm các cấp phân công các thành viên của Ban Chỉ đạo cũng như lãnh đạo các ban, ngành, đoàn thể tham gia chỉ đạo, giám sát và dành kinh phí hỗ trợ các địa phương, đơn vị cơ sở tổ chức mít tinh, diễu hành quần chúng.
Từ sự nguy hiểm của đại dịch HIV/AIDS những hoạt động trong Tháng hành động quốc gia phòng chống HIV/AIDS và hưởng ứng Ngày thế giới phòng chống HIV/AIDS ở nước ta sẽ mang lại hiệu quả thiết thực góp phần giảm tỷ lệ nhiễm HIV, tỷ lệ tử vong do AIDS, bảo vệ sức khỏe người dân và an sinh xã hội.