Thực hiện Công văn số 718/MT-SKCĐ của Cục Quản lý môi trường y tế-Bộ Y tế về việc đề xuất nội dung hoạt động và kinh phí triển khai “Phong trào Vệ sinh yêu nước nâng cao sức khỏe nhân dân” năm 2013,Viện Sốt rét-Ký sinh trùng-Côn trùng Quy Nhơn xây dựng kế hoạch “Vệ sinh môi trường phòng chống muỗi sốt xuất huyết” tại 2 tỉnh Bình Định và Phú Yên trong năm 2013.
Cơ sở xây dựng kế hoạch và mục tiêu thực hiện
Kế hoạch triển khai của Viện dựa vào các nội dung theo Công văn chỉ đạo của Cục Quản lý môi trường y tế là vệ sinh môi trường, thu gom rác thải để đề xuất: thí điểm các mô hình truyền thông vận cộng đồng, tuyên truyền trên phương tiện thông tin đại chúng về phòng chống sốt xuất huyết; dựa vào dự thảo hướng dẫn triển khai của Bộ Y tế về quan điểm chỉ đạo của Chủ tịch Hồ Chí Minh “phòng bệnh hơn trị bệnh”, giải quyết các vấn đề cấp bách vệ sinh môi trường phòng chống dịch bệnh và chỉ đạo của Chính phủ về vệ sinh yêu nước nâng cao sức khỏe nhân dân.
Nội dung hoạt động đề xuất: ưu tiên giải quyết bệnh do véc tơ lây truyền, vận động người dân thu gom, loại bỏ dụng cụ phế thải xóa bỏ nơi sinh sản của muỗi truyền bệnh sốt xuất huyết nhằm đạt được các mục tiêu của phong trào như nâng cao nhận thức và đề cao trách nhiệm của các cấp chính quyền, đoàn thể, tổ chức chính trị-xã hội, từng gia đình và toàn xã hội trong việc triển khai các hoạt động vệ sinh môi trường phòng chống bệnh sốt xuất huyết. Phát động phong trào vệ sinh môi trường diệt véc tơ truyền bệnh sốt xuất huyết bền vững, dựa vào dân và do nhân dân thực hiện. Tăng cường sự tham gia, phối hợp chặt chẽ, đồng bộ của các cấp ngành, các tầng lớp nhân dân và tăng cường sự hợp tác quốc tế đối với các hoạt động của phong trào. Hưởng ứng cuộc vận động học tập và làm theo gương đạo đức Hồ Chí Minh, đảm bảo thực hiện tốt các mục tiêu, chỉ tiêu của Dự án quốc gia phòng chống sốt xuất huyết.
 |
Tiến hành dọn dẹp vệ sinh, tiêu diệt muỗi gây bệnh sốt xuất huyết. |
Nhu cầu thực hiện và nội dung hoạt động
Tên kế hoạch hoạt động là “Phong trào vệ sinh môi trường phòng chống véc tơ sốt xuất huyết tại hai tỉnh Bình Định và Phú Yên năm 2013”
Nhu cầu thực hiện
Thực trạng bệnh sốt xuất huyết ở hai tỉnh Bình Định và Phú Yên
Những năm gần đây, tình hình dịch bệnh sốt xuất huyết biến động rất phức tạp, khó kiểm soát và có xu hướng tăng cao hàng năm. Theo Bộ Y tế tính đến ngày 7/8/2012, cả nước ghi nhận gần 40.000 trường hợp mắc sốt xuất huyết tại 52 tỉnh, thành phố, trong đó có 26 trường hợp tử vong. số ca mắc sốt xuất huyết cả nước tăng trên 35% so với cùng kỳ năm 2011, chủ yếu tập trung tại các tỉnh miền Nam, miền Trung, Tây Nguyên; đặc biệt khu vực miền Trung tăng đến 130%, trong đó Bình Định và Phú Yên là 2 tỉnh thường xuyên có tình hình bệnh sốt xuất huyết tăng cao và biến động phức tạp.
-Tình hình bệnh sốt xuất huyết ở Bình Định từ năm 2009 đến nay
Tại tỉnh Bình Định bệnh SXH đã tăng cao trong 8 tháng đầu năm 2012 số ca mắc/tử vong 365/2, số ca mắc cao gấp 1,8 lần so với cùng kỳ năm 2011 (202 ca mắc), nhưng nếu so với 8 tháng năm 2010 (1897 ca mắc) là năm có tình hình SXH tăng cao đột biến cả miền Trung và Tây Nguyên thì số ca mắc giảm 5,2 lần.
-Tình hình bệnh SXH ở Phú Yên từ năm 2010 đến nay
Phú Yên là một trong những tỉnh có số mắc SXH tăng cao trong 8 tháng đầu năm 2012, tính đến ngày 26/8/2012 số ca mắc/tử vong: 756/0, số mắc tăng 2,89 lần so với cùng kỳ năm 2011, vào năm 2010 tỉnh phải công bố dịch sốt xuất huyết.
Dự báo trong năm 2013 bệnh sốt xuất huyết vẫn tiếp tục gia tăng và diễn biến phức tạp ở khu vực miền Trung, vì vậy cần sớm đưa ra nhiều giải pháp thực hiện mô hình phòng chống sốt xuất huyết thí điểm, tiến tới triển khai mở rộng mô hình phù hợp cho từng địa phương để khống chế dịch bệnh sốt xuất huyết một cách bền vững, nhằm giảm thiệt hại về kinh tế và sức khỏe của cộng đồng.
Nguyên nhân gia tăng dịch bệnh sốt xuất huyết
Công tác phòng chống dịch sốt xuất huyết chưa được các cấp chính quyền địa phương quan tâm đúng mức, chưa thúc đẩy các ban/ngành vào cuộc các biện pháp phòng chống sốt xuất huyết thực hiện chưa đồng bộ, chưa kiểm soát được véc tơ truyền bệnh cũng như các ổ bọ gậy nguồn. Chiến dịch diệt lăng quăng/bọ gậy trong các đợt phun hóa chất diệt muỗi dập dịch ở nhiều nơi không thực hiện hoặc thực hiện không triệt để làm cho việc phun hóa chất diệt muỗi kém hiệu quả. Hoạt động của các cộng tác viên y tế mang nặng tính hình thức và chưa đáp ứng được yêu cầu công việc, Trung tâm Y tế dự phòng tuyến tỉnh không đủ nhân lực trực tiếp chỉ đạo và các Trung tâm Y tế huyện còn hạn chế khả năng giám sát véc tơ truyền bệnh cũng như xử lý ổ dịch sốt xuất huyết; nhiều nơi có mặt cả hai véc tơ Ae.aegypti và Ae.albopictus nhưng lại chủ yếu phun hóa chất diệt muỗi trong nhà nên chưa ngăn chặn được sự lan truyền bệnh sốt xuất huyết của muỗi. Hiểu biết và ý thức thực hành phòng chống bệnh sốt xuất huyết của người dân còn hạn chế, chưa chủ động diệt các ổ bọ gậy trong và xung quanh nhà ở; công tác vệ sinh môi trường phát sinh dịch bệnh sốt xuất huyết chưa được cải thiện, trong khi mật độ dân cư ở các vùng đô thị ngày càng đông đúc và hạ tầng cơ sở không đáp ứng được nhu cầu sinh hoạt của người dân. Tình hình véc tơ sốt xuất huyết đã kháng với các loại hóa chất diệt côn trùng đang sử dụng trong công tác phòng chống dịch bệnh sốt xuất huyết, chưa thường xuyên liên tục thử nhạy cảm của muỗi sốt xuất huyết với hóa chất và thử nghiệm đánh giá hiệu lực diệt của các hóa chất hiện đang sử dụng. Tình hình sử dụng hóa chất trong phòng chống sốt xuất huyết vẫn còn nhiều bất cập, chưa thực hiện vệ sinh môi trường diệt bọ gậy/lăng quăng hoặc thực hiện không có hiệu quả, thì đã ra quyết định xử lý phun hóa chất đưa đến lãng phí hóa chất, gây ô nhiễm môi trường, đồng thời làm cho véc tơ sốt xuất huyết nói riêng và các côn trùng gây hại khác kháng lại hóa chất.
Căn cứ vào những cơ sở nêu trên, Viện Sốt rét-Ký sinh trùng-Côn trùng Quy Nhơn xây dựng kế hoạch hoạt động “ Vệ sinh môi trường phòng chống véc tơ sốt xuất huyết cho 2 tỉnh Bình Định và Phú Yên năm 2013” trọng tâm vào nâng cao hiểu biết và ý thức thực hành diệt lăng quăng/bọ gậy và diệt muỗi truyền bệnh sốt xuất huyết của cộng đồng thông qua các phương thức truyền thông giáo dục cho người dân tham gia tích cực phòng chống dịch sốt xuất huyết; kết hợp với sự chỉ đạo của chính quyền, sự tham gia của các ban ngành đoàn thể và nhà trường trong các chiến dịch vệ sinh môi trường diệt lăng quăng/bọ gậy.
Các nội dung hoạt động
-Giám sát, hỗ trợ các địa phương trong công tác xác định các chỉ số của véc tơ sốt xuất huyết, ổ bọ gậy nguồn; xử lý và phòng chống véc tơ sốt xuất huyết ở 2 tỉnh Phú Yên và Bình Định.
-Nâng cao hiểu biết và ý thức thực hành diệt lăng quăng/bọ gậy và diệt muỗi truyền bệnh sốt xuất huyết của cộng đồng thông qua các phương thức truyền thông giáo dục cho người dân tham gia tích cực phòng chống dịch sốt xuất huyết; kết hợp với sự chỉ đạo của chính quyền, có sự tham gia của các ban ngành đoàn thể và nhà trường trong các chiến dịch vệ sinh môi trường diệt lăng quăng/bọ gậy và phun hóa chất diệt muỗi.
-Xây dựng thông điệp truyền thông, nâng cao hiểu biết ý thức thực hành diệt lăng quăng/bọ gậy và diệt muỗi truyền bệnh sốt xuất huyết của cộng đồng phù hợp với đặc thù địa phương.
-Làm việc với UBND các cấp của 2 tỉnh về mục đích, ý nghĩa quan trọng trong việc ngăn chặn dịch kiểm soát véc tơ truyền bệnh sốt xuất huyết và đề nghị UBND các cấp của 2 tỉnh triển khai có văn bản chỉ đạo các ban, ngành, đoàn thể liên quan tại địa phương tham gia các đợt chiến dịch diệt lăng quăng/bọ gậy và phun hóa chất diệt muỗi.
-Tổ chức hướng dẫn cho các thầy cô giáo và các cháu học sinh các trường trung học cơ sở tại 2 tỉnh, trực tiếp tham gia phát hiện và xử lý các ổ lăng quăng/bọ gậy trong và xung quanh nhà.
-Triển khai các chiến dịch truyền thông diệt lăng quăng/bọ gậy và diệt muỗi truyền bệnh sốt xuất huyết tích cực cho cộng đồng thông qua các phương tiện thông tin đại chúng.
Các nội dung hoạt động phòng chống véc tơ SXH nêu trên được thực hiện tại 2 tỉnh Phú Yên và Bình Định, mỗi tỉnh triển khai thí điểm 1 thành phố và 2 huyện, mỗi thành phố/huyện thực hiện thí điểm 3 phường/xã. Các đơn vị tham gia thực hiện bao gồm Trung tâm y tế dự phòng 2 tỉnh Bình Định và Phú Yên; Trung tâm y tế các huyện, các trạm y tế xã/phường, mạng lưới cộng tác viên và các cấp chính quyền địa phương và trường học các xã/phường.
 |
Chăm sóc bệnh nhân SXH. |
Tổ chức thực hiện
Viện sốt rét-Ký sinh trùng-Côn trùng Quy Nhơn đề xuất kế hoạch hoạt động và kinh phí triển khai trình Lãnh đạo Cục Quản lý môi trường Y tế phê duyệt. Xây dựng các bảng phụ lục và tài liệu kèm theo kế hoạch thực hiện (liệt kê và phân loại các nguồn phát sinh bọ gậy thường gặp, cách xử lý, đối tượng xử lý và chỉ đạo thực hiện phù hợp với từng địa phương;tổ chức chiến dịch diệt lăng quăng/bọ gậy và phun hóa chất diệt muỗi; tổ chức chiến dịch truyền thông; dự toán kinh phí thực hiện; tài liệu tập huấn về kiểm soát véc tơ truyền bệnh sốt xuất huyết (biên soạn phù hợp với đối tượng tập huấn. Tài liệu truyền thông cấp cho giáo viên và học sinh các trường trung học cơ sở tại 2 tỉnh (sử dụng tờ rơi do Cục Y tế dự phòng-Bộ Y tế cung cấp).Băng đĩa tuyên truyền về bệnh sốt xuất huyết đã có do Cục Y tế dự phòng cung cấp và các tư liệu (thông điệp) truyền thông xây dựng trong quá trình thực hiện. Xây dựng dự toán chi tiết theo đúng quy định của Bộ tài chính về sử dụng nguồn ngân sách nhà nước cho công tác phòng chống dịch bệnh của chương trình mục tiêu quốc gia, phân bổ.
Hiện nay bệnh sốt xuất huyết đang có xu hướng gia tăng ở khu vực miền Trung cũng như phạm vi cả nước, đặc biệt là hai tỉnh Bình Định và Phú Yên. Việc giải quyết môi trường hạn chế sự phát triển của véc tơ truyền bệnh sốt xuất huyết là hết sức cần thiết và quan trọng, góp phần khỗng chế dịch sốt xuất huyết tại địa phuwong. Nếu đề xuất kế hoạch được Bộ Y tế phê duyệt và cho phép thực hiện, năm 2013 Viện sốt rét-Ký sinh trùng-Côn trùng Quy Nhơn sẽ phối hợp với các Trung tâm Y tế dự phòng và TTYT huyện thuộc 2 tỉnhtriển khai theo kế hoạch đã được phê duyệt; đồng thời tổng hợp số liệu, báo cáo kết quả thực hiện về Cục Quản lý môi trường Y tế-Bộ Y tế.