Thực hiện chỉ đạo của Lãnh đạo Bộ Y tế về tăng cường công tác chỉ đạo tuyến của của hệ y tế dự phòng và chuẩn bị cho hội nghị về công tác chỉ đạo tuyến năm 2010, Viện Sốt rét-Ký sinh trùng-Côn trùng Quy Nhơn đã có Công văn số 115/VSR-CĐ báo cáo công tác chỉ đạo tuyến của Viện bao gồm các nội dung đánh giá hoạt động chỉ đạo tuyến năm 2009; kế hoạch chỉ đạo tuyến năm 2010; những đóng góp, đề xuất chung cho hoạt động chỉ đạo tuyến của hệ y tế dự phòng trong những năm tới.
Đánh giá công tác chỉ đạo tuyến năm 2009
Tổ chức bộ phận chỉ đạo tuyến
Theo Điều lệ Tổ chức và hoạt động của Viện Sốt rét-Ký sinh trùng-Côn trùng Quy Nhơn, bộ máy tổ chức của Viện gồm có 13 khoa/phòng và 2 đơn vị trực thuộc, trong đó có 5 khoa chuyên môn: Khoa Dịch tễ chỉ đạo, Khoa Côn trùng, Khoa Nghiên cứu lâm sàng & điều trị, Khoa Sinh học phân tử, Khoa Đào tạo; 6 phòng chức năng: Phòng Kế hoạch tổng hợp, Phòng Quản lý khoa học & công nghệ thông tin, Phòng Hợp tác quốc tế, Phòng Tổ chức cán bộ, Phòng Hành chính quản trị, Phòng Tài chính kế toán; 2 đơn vị trực thuộc là Trung tâm dịch vụ khoa học kỹ thuật, Phòng khám chữa bệnh chuyên khoa.
Như vậy Viện không có bộ phận chỉ đạo tuyến, công tác chỉ đạo địa phương trong khu vực được trực tiếp giao cho các khoa chuyên môn như Khoa Dịch tễ chỉ đạo chịu trách nhiệm chỉ đạo phòng chống sốt rét, Khoa Côn trùng chỉ đạo công tác phòng chống véc tơ truyền bệnh (sốt rét, sốt xuất huyết), Khoa Nghiên cứu Lâm sàng & điều trị chỉ đạo công tác phát hiện, chẩn đoán & điều trị sốt rét, Khoa Ký sinh trùng chỉ đạo công tác phòng chống giun sán; Phòng Kế hoạch tổng hợp chịu trách nhiệm tập hợp kết quả chỉ đạo từ tất cả các khoa/phòng chuyên môn hàng tháng, hàng quý, hàng 6 tháng, hàng 9 tháng, hàng năm tham mưu cho Viện trưởng phản hồi chỉ đạo cho các địa phương và báo cáo Bộ Y tế bằng văn bản.
Các hoạt động đã triển khai năm 2009
Chỉ đạo phòng chống sốt rét
Chỉ đạo dịch tễ sốt rét
Dự báo tình hình sốt rét gia tăng tại các vùng trọng điểm, ngay từ đầu năm 2009 Viện Sốt rét-Ký sinh trùng-Côn trùng Quy Nhơn đã đã gửi nhiều Công điện khẩn đến các Sở Y tế, Trung tâm Phòng chống sốt rét/Trung tâm Y tế dự phòng và các bệnh viện tuyến tỉnh cảnh báo nguy cơ sốt rét, chỉ đạo tăng cường các biện pháp phòng chống sốt rét tại các địa phương;
Chỉ đạo phòng chống sốt rét tại các tỉnh Gia Lai, Kon Tum, Đak Lak, Đak Nông, Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên-Huế, Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định, Phú Yên, Khánh Hòa, Ninh Thuận, Bình Thuận. Đặc biệt là Viện đã phối hợp với tỉnh Quảng Trị điều tra xác định nguyên nhân sốt rét gia tăng ở xã Xy thuộc huyện biên giới Hướng Hóa, xã Sơn Liên thuộc huyện Sơn Tây tỉnh Quảng Ngãi và áp dụng các biện pháp can thiệp nhằm ngăn chặn dịch.
Chỉ đạo kịp thời các tỉnh chịu ảnh hưởng nặng nề của 2 cơn bão số 9 và số 11 áp dụng bổ sung các biện pháp điều trị, phòng chống vectơ khống chế nguy cơ xảy dịch tại các tỉnh này đồng thời đề nghị Bộ Y tế, Dự án Quốc gia Phòng chống sốt rét hỗ trợ vật tư, kinh phí phòng chống dịch cho các tỉnh bị ảnh hưởng nặng của cơn bão số 11 nhằm ngăn chặn khả năng bùng nổ dịch sốt rét sau bão lụt.
Tổ chức Hội nghị giao ban phòng chống sốt rét, các bệnh ký sinh trùng khu vực miền Trung-Tây Nguyên 6 tháng đầu năm 2009, đánh giá kết quả 6 tháng đầu năm và đề xuất các giải pháp cho 6 tháng cuối năm 2009.
Chỉ đạo chẩn đoán, điều trị bệnh sốt rét
Chỉ đạo các tuyến bệnh viện (trung ương, tỉnh, huyện) đóng trên địa bàn nâng cao chất lượng phát hiện, chẩn đoán và điều trị sớm bệnh nhân sốt rét, đặc biệt là biện pháp tự điều trị cho các đối tượng làm ăn xa cơ sở y tế trong các vùng sốt rét lưu hành theo chỉ định; tập huấn phác đồ chẩn đoán và điều trị sốt rét cho các
Chỉ đạo các tỉnh điều tra nguyên nhân tử vong sốt rét và hạn chế tử vong sốt rét và quản lý chặt chẽ các đối tượng tử vong cao do giao lưu vào vùng sốt rét lưu hành như dân di cư tự do, dân đi rừng, ngủ rẫy, giao lưu biên giới.
 |
TS. Triệu Nguyên Trung-Viện trưởng Viện Sốt rét-KST-CT Quy Nhơn cùng
BS. Trần Công Đại-Đại diện cho WHO đến thăm nhà dân di cư tự do ở các
vùng núi thuộc khu vực miền trung-Tây Nguyên |
Chỉ đạo các tỉnh nâng cao hiệu quả của các điểm kính hiển vi trong chẩn đoán ký sinh trùng sốt rét phục vụ công tác chẩn đoán, điều trị sốt rét ngay từ tuyến y tế cơ sở (xã, thôn bản, công nông lâm trường xí nghiệp).
Chỉ đạo phòng chống véc tơ sốt rét
Chỉ đạo phun tẩm hóa chất trên cơ sở phân vùng dịch tễ sốt rét & can thiệp và đảm bảo độ bao phủ theo kế hoạch được giao, nâng cao chất lượng kỹ thuật phun tẩm hóa chất bằng cách tập huấn kỹ thuật cho y tế cơ sở; tổ chức phối hợp kiểm tra, giám sát chất lượng phun tẩm trong các đợt triển khai chiến dịch phòng chống véc tơ.
Chỉ đạo quản lý, sử dụng và bảo quản tốt bình phun, hóa chất diệt muỗi tránh thất thoát hư hỏng, xử lý bao bì đựng hóa chất diệt muỗi sau khi phun tẩm theo đúng quy định.
Chỉ đạo phòng chống sốt xuất huyết
Phối hợp với Viện Pasteur Nha Trang, Viện Vệ sinh dịch tễ Tây Nguyên chỉ đạo các tỉnh trong khu vực tăng cường giám sát, triển khai các hoạt động phòng chống véc tơ; tổ chức chiến dịch phun hóa chất diệt muỗi, chiến dịch vệ sinh môi trường, diệt lăng quăng tại các địa bàn thuộc phạm vi quản lý.
Phối hợp với các Trung tâm Y tế dự phòng chỉ đạo phòng chống dịch sốt xuất huyết tại hai tỉnh Phú Yên và Bình Định; phối hợp với Cục Y tế dự phòng & môi trường-Bộ Y tế và các Viện Pasteur Nha trang, Viện Vệ sinh dịch tễ Tây Nguyên chỉ đạo phòng chống dịch tại một số tỉnh trong khu vực.
Chỉ đạo phòng chống các bệnh giun sán
Năm 2009 trước tình hình bệnh sán lá gan lớn gia tăng đột biến cùng thuốc đặc trị Egaten khan hiếm nghiêm trọng, Viện đã đề nghị Bộ Y tế cho phép các cơ sở điều trị được mua thuốc đặc hiệu để điều trị cho người bệnh thay vì phải lệ thuộc vào nguồn thuốc do WHO cấp như trước đây giúp các địa phương trong khu vực khống chế được bệnh sán lá gan lớn, giải quyết được khó khăn về khan hiếm thuốc, người bệnh được điều trị kịp thời bằng giá thuốc quy định và bình ổn được thị trường thuốc.
 |
TS. nguyễn văn Chương-Phó Viện trưởng (người đứng cầm sổ) trong đợt chỉ đạo
giám sát tẩy giun cho các trường tiểu học |
Chỉ đạo công tác chẩn đoán & điều trị bệnh sán lá gan lớn tại các cơ sở y tế trong khu vực, đồng thời xây dựng đề án phòng chống và kinh phí thực hiện các biện pháp can thiệp khác như truyền thông giáo dục, giải quyết môi trường và các hoạt động phòng chống tại cộng đồng ở các tỉnh có lưu hành bệnh cao nhằm giảm thiểu áp lực bệnh nhân và khống chế sự gia tăng của bệnh sán lá gn lớn một cách bền vững.
Chỉ đạo và giúp đỡ các tỉnh trong khu vực củng cố màng lưới chuyên khoa ký sinh trùng đường ruột, điều tra xác định mức độ, cường độ nhiễm các bệnh giun truyền qua đất, sán lá gan nhỏ, giun lươn, giun đũa chó, sán máng....
Kế hoạch chỉ đạo tuyến năm 2010
Chỉ đạo phòng chống sốt rét
Chỉ đạo dịch tễ sốt rét
Chỉ đạo triển khai kế hoạch phòng chống sốt rét phù hợp với đặc thù của từng địa phương, tăng cường kiểm tra, giám sát dịch tễ sốt rét các vùng trọng điểm để phát hiện và xử lý, kịp thời ngăn chặn sốt rét gia tăng và bùng nổ thành dịch, hạn chế tử vong sốt rét ở các đối tượng di biến động khó kiểm soát (dân di cư tự do, đi rừng, ngủ rẫy, giao lưu biên giới).
Chỉ đạo nâng cao chất lượng hoạt động giám sát dịch tễ của tuyến huyện, tuyến xã và các điểm kính hiển vi; duy trì họp giao ban hàng tháng ở tuyến cơ sở để nắm bắt tình hình sốt rét kịp thời giúp công tác chỉ đạo phòng chống sốt rét có hiệu quả.
Chỉ đạo tăng cường hiệu quả kết hợp quân dân y trong phòng chống sốt rét nhất là tại các vùng sâu, vùng xa, vùng biên giới;
Chỉ đạo hệ thống báo cáo thống kê sốt rét đảm bảo nhanh chóng, chính xác, đặc biệt là ứng dụng phần mềm quản lý sốt rét MMS (Malaria Management System) có hiệu quả trong dự báo dịch sốt rét ở tuyến tỉnh và triển khai thực hiện ở một số huyện trọng điểm sốt rét có nguy cơ xảy dịch cao.
Chỉ đạo phòng chống véc tơ truyền bệnh sốt rét
Chỉ đạo cao chất lượng kỹ thuật phun tẩm hóa chất và soát xét phun bổ sung các vùng sốt rét có nguy cơ xảy dịch cao hoặc có sự phục hồi của các véc tơ truyền bệnh chính (An.minimus, An.dirus), tăng cường công tác giám sát chỉ đạo thực hiện chiến dịch phun tẩm để đảm bảo hiệu quả của biện pháp phòng chống véc tơ sốt rét.
Chỉ đạo các tỉnh tuyên truyền vận động nhân dân nằm màn, đi rừng/ngủ rẫy phải mang theo màn nằm để bảo vệ cá nhân;
Cán bộ côn trùng tuyến tỉnh tăng cường chỉ đạo và giám sát véc tơ sốt rét ở các vùng trọng điểm, vùng có di biến động dân, đánh giá tác dụng tồn lưu hóa chất diệt muỗi trên màn và trên tường vách ở các vùng trọng điểm sốt rét để có biện pháp xử lý kịp thời và đề xuất biện pháp phòng chống véc tơ có hiệu quả.
Chỉ đạo điều trị sốt rét
Tăng cường chỉ đạo và giám sát điều trị sốt rét ở các tuyến bệnh viện tỉnh, huyện, trạm y tế xã và điểm kính hiển vi ở các vùng trọng điểm sốt rét; cấp thuốc sốt rét tự điều trị đầy đủ cho đối tượng đi rừng, ngủ rẫy khi đi xa cơ sở y tế nhiều ngày; phát hiện sớm và điều trị sốt rét kịp thời cho các nhóm dân di biến động.
Cử đoàn điều trị phối hợp với các tuyến bệnh viện có tử vong sốt rét cao tìm nguyên nhân tử vong sốt rét, giải pháp nâng cao chất lượng chẩn đoán và điều trị sốt rét để hạn chế tử vong sốt rét.
Tăng cường công tác quản lý, phân phối, sử dụng và bảo quản thuốc sốt rét; đảm bảo cung cấp đầy đủ thuốc sốt rét miến phí đến tận thôn bản; tổ chức tập huấn phác đồ chẩn đoán và điều trị sốt rét của Bộ Y tế mới ban hành.
Chỉ đạo truyền thông giáo dục-xã hội hóa phòng chống sốt rét
Chỉ đạo các địa phương đẩy mạnh công tác truyền thông giáo dục-xã hội hóa phòng chống sốt rét (TTGD-XHHPCSR) bằng các phương tiện và hình thức phù hợp với từng địa phương, phát triển và nâng cao chất lượng hoạt động của màng lưới truyền thông viên, phối hợp có hiệu quả với các đoàn thể, ban ngành địa phương để phát động chiến dịch TTGD-XHHPCSR; tổ chức rộng rãi hội thi kiến thức PCSR và truyền hình trực tuyến về phòng chống sốt rét ở các vùng trọng điểm sốt rét, vùng sâu, vùng xa; cung cấp đầy đủ các tài liệu, tranh ảnh, băng cassette, băng video về phòng chống sốt rét cho các tuyến.
Viện phối hợp với tỉnh Thừa Thiên-Huế tổ chức lễ phát động truyền thông Ngày sốt rét thế giới 25-4 tại huyện Phong Điền nhân 100 năm ngày sinh của GS. Đặng Văn Ngữ, hỗ trợ hai tỉnh Bình Định và Quảng Bình tổ chức Hội thi kiến thức phòng chống sốt rét tại một số xã vùng sâu, vùng xa.
Chỉ đạo phòng chống các bệnh giun sán
Chỉ đạo 7 tỉnh có tỷ lệ bệnh sán lá gan cao trong khu vực (Bình Định, Quảng Ngãi, Quảng Nam, Phú Yên, Khánh Hòa, Đà Nẵng và Gia Lai) tăng cường công tác phát hiện điều trị đi đôi với tuyên truyền ý thức tự phòng chống bệnh của cộng đồng; đề nghị Bộ Y tế hỗ trợ kinh phí phòng chống dịch để giảm thấp tỷ lệ bệnh ở các tỉnh có nhiễm bệnh cao.
Chỉ đạo các tỉnh tăng cường công tác phòng chống các bệnh giun sán khác, đaẹc biệt là thực hiện tốt chương trình tẩy giun các trường tiểu học do Y tế thế giới (WHO) hỗ trợ; chỉ đạo nâng cao hiệu quả hoạt động của màng lưới chuyên khoa ký sinh trùng đường ruột ở tuyến tỉnh và xây dựng đề án phòng chống bệnh giun sán quy mô và lâu dài.
Chỉ đạo phòng chống sốt xuất huyết
Phối hợp với hai Viện Pasteur Nha Trang, Viện Vệ sinh dịch tễ Tây Nguyên và các Trung tâm Y tế dự phòng tuyến tỉnh trong khu vực tăng cường giám sát dịch tễ và côn trùng thường xuyên, tại các xã phường trọng điểm sốt xuất huyết;
Tiếp tục triển khai chiến dịch chủ động, diệt lăng quăng và phun hóa chất diệt muỗi trưởng thành, ở các ổ dịch nhỏ, tăng cường công tác giám sát dịch tễ để dự báo dịch kịp thời, nhằm chống lây lan ra diện rộng khó kiểm soát.
Những đóng góp, đề xuất chung chohoạt động chỉ đạo tuyến của hệ y tế dự phòng trong những năm tới
Về mô hình tổ chức chỉ đạo tuyến
Với cơ cấu bệnh tật hiện nay cần thiết phải có Phòng Chỉ đạo tuyến để tổng hợp số liêu kịp thời chỉ đạo địa phương và báo cáo Bộ Y tế, tuy nhiên cán bộ phòng chỉ đạo tuyến, nhất là Trưởng phòng phải có đủ năng lực, có kinh nghiệm và có khả năng phân tích tổng hợp để tham mưu cho lãnh đạo Viện; tuy nhiên hiện nay Viện rất khó có cán bộ đủ tầm thực hiện nhiệm vụ này nên công tác tham mưu chỉ đạo chưa kịp thời dẫn đến các báo cáo tông hợp còn chậm và kém hiệu quả.
Đề nghị Bộ Y tế cần đưa ra mô hình cụ thể để các Viện thực hiện, ví dụ mô hình không có phòng chỉ đạo tuyến và mô hình có phòng chỉ đạo tuyến để công tác chỉ đạo phòng chống và kiểm soát dịch bệnh được kịp thời.
Về hiệu quả công tác chỉ đạo tuyến
Công tác chỉ đạo tuyến cần đưa ra nhiều hình thức như chỉ đạo trực tiếp tại địa phương của các bộ phận chuyên môn kỹ thuật, chỉ đạo bằng văn bản có tính chất pháp quy của Lãnh đạo Viện; công tác chỉ đạo dự báo tình hình dịch bệnh thông qua nhận định, phân tích đánh giá tình hình dịch tễ học hoặc các phần mềm dự báo dịch bệnh để đảm bảo kiểm soát dịch bệnh có hiệu quả và kịp thời.
Cần có biện pháp đánh giá kết quả chỉ đạo có tác động đến hạ thấp tỷ lệ dịch bệnh tại địa phương hay không ? địa phương thực hiện các ý kiến chỉ đạo chuyên môn kỹ thuật thế nào ?
Cần có văn bản chỉ đạo phản hồi bằng văn bản tới ngành y tế địa phương sau các đợt điều tra, kiểm tra, giám sát để đảm bảo chất lượng thực hiện phòng chống dịch bệnh và tránh chỉ đạo hình thức, không thực tế và kém hiệu quả.