Năm 2012 là năm khởi đầu thực hiện Chiến lược quốc gia phòng chống và loại trừ sốt rét, nên việc triển khai các biện pháp thực hiện cũng như xây dựng kế hoạch phòng chống và loại trừ cho năm sau (2013) có ý nghĩa quan trọng và thiết thực.
Tình hình sốt rét 5 tháng đầu năm 2012
Tình hình sốt rét cả nước
Theo số liệu thống kê sốt rét của Viện Sốt rét-ký sinh trùng-Côn trùng Trung ương, trong 5 tháng đầu năm 2012 cả nước có 15.975/17.621 bệnh nhân sốt rét (BNSR) giảm 9,34% so với cùng kỳ năm 2011; tuy nhiên số ca nhiễm ký sinh trùng sốt rét (KSTSR) 6.555/5.717 lại tăng 14,65%; số ca sốt rét ác tính (SRAT) 59/62 giảm 4,84% và duy nhất chỉ có 1 ca tử vong sốt rét (TVSR) giảm 85,71% (1/7) so với cùng kỳ năm trước; không có dịch sốt rét xảy ra. Phân tích số liệu thống kê thấy chỉ số KSTSR gia tăng chủ yếu ở các tỉnh Tây Nguyên (+ 54,32%), trung du Bắc bộ (56,52%), khu IV cũ (+ 21,47%), đồng bằng sông Cửu Long (+ 15,92%). Nguyên nhân do các địa phương tăng cường sử dụng test chẩn đoán nhanh do Dự án Quỹ toàn cầu PCSR cung cấp.
Tình hình sốt rét khu vực miền Trung-Tây Nguyên
Bệnh nhân sốt rét (BNSR)
So với cùng kỳ năm 2011 số BNSR toàn khu vực 5 tháng đầu năm 2012 tăng 1,39%, trong đó miền Trung giảm 12,48%, Tây Nguyên tăng 18,97%.
- 7/15 tỉnh có số BNSR tăng là Phú Yên (+63,89%), Gia Lai (+35,52%), Bình Định (+25,55%), Đak Lak (+17,92%), Thừa Thiên-Huế (+16,13%), Đà Nẵng (+14,29%), Khánh Hòa (+1,71%).
- 1/15 tỉnh có số bệnh nhân không tăng không giảm là Đak Nông.
- 7/15 tỉnh có số BNSR giảm là Quảng Nam (-38,24%), Bình Thuận (-35,13%), Quảng Trị (-21,76%), Ninh Thuận (-20%), Quảng Ngãi (-14,75%), Quảng Bình (-14,42%), Kon Tum (-1,57%).
Ký sinh trùng sốt rét (KSTSR)
Tỷ lệ KSTSR/lam toàn khu vực 5 tháng đầu năm 2012 tăng 10,39% so với cùng kỳ 2011, trong đó miền Trung giảm 12,05%, Tây Nguyên tăng 42,86%.
- 8/15 tỉnh có tỷ lệ KSTSR tăng gồm Kon Tum (+92,31%), Phú Yên (+68,97%), Đak Lak (+47,06%), Khánh Hòa (38,83%), Gia Lai (30,92%), Quảng Bình (+15,85%), TP Đà Nẵng (+15,38), Đak Nông (11,96%).
- 7/15 tỉnh có tỷ lệ KSTSR giảm gồm Bình Thuận (-49,43%), Quảng Ngãi (-43,33%), Ninh Thuận (-38%), Thừa Thiên-Huế (-25%), Quảng Trị (-20,41%), Bình Định (-7,58%), Quảng Nam (-1,33%)
Sốt rét ác tính (SRAT) và tử vong sốt rét (TVSR)
- 5 tháng đầu năm 2012 toàn khu vực có 23 ca SRAT giảm 28,13% (23/32) so với cùng kỳ; số ca SRAT tập trung nhiều ở các tỉnh Khánh Hòa (8 ca), Đak Lak (6 ca).
- Tuy nhiên, chỉ có 1 ca TVSR duy nhất ở huyện Khánh Sơn, tỉnhKhánh Hòa ở cháu bé trai 6 tuổi, người Rắc Lây với chẩn đoán SRAT thể não và xét nghiệm có KSTSR (+) trong máu.
Nguyên nhân sốt rét gia tăng tại các địa phương
- Tỉnh Thừa Thiên-Huế: BNSR tăng so với cùng kỳ (16,13%), nhưng tỷ lệ KSTSR lại giảm (25,00%) do hoạt động đi rừng ngủ rẫy và nhiễm ngoại lai (từ Tây Nguyên, Lào).
- TP. Đà Nẵng: BNSR tăng 14,29%, tỷ lệ KSTSR tăng 15,38% chủ yếu là ngoại lai.
- Bình Định: BNSR tăng (25,55%), tỷ lệ KSTSR giảm (7,58%) chủ yếu ở đối tượng làm ăn trên các tỉnh Tây Nguyên mang mầm bệnh về.
- Phú Yên: BNSR tăng (63,89%), đồng thời với tỷ lệ KSTSR (68,97%) ở các huyện Tây Hòa (+57/30), Đông Hòa (+11/7), Tuy An (+19/12), Sông Cầu (+10/5), Đồng Xuân (+32/13), Sơn Hòa (+33/27), Sông Hinh (+50/15). Tập trung ở nhóm đối tượng ngủ rẫy hoặc đi rừng (tìm trầm, lấy gỗ, công nhân làm thủy điện) rất khó quản lý.
- Khánh Hòa: BNSR tăng nhẹ (1,71%); tuy nhiên, tỷ lệ KSTSR tăng (38,83%) ở các huyện Khánh Sơn (+96/81), Khánh Vĩnh (+236/216), Ninh Hòa (+58/57), Cam Ranh (+23/20), Cam Lâm (+44/28), Vạn Ninh (+73/24). Tập trung ở đối tượng đi rừng ngủ rẫy và nhóm dân đi làm ăn ở các tỉnh Tây Nguyên về.
- Gia Lai: BNSR tăng (35,52%) cùng với tỷ lệ KSTSR tăng (30,92%) ở nhiều huyện như Ayun Pa (+30/13), Chư Prông (+46/41), Đắk Đoa (+20/18), Ia Pa (+103/51), Kông Chro (+88/77), Krông Pa (+486/158), Mang Yang (+25/5), Pleiku (+19/13). Tuy nhiên số SRAT giảm mạnh (1/11 ca) và không có ca tử vong sốt rét. Nguyên nhân sốt rét tăng do thời tiết mưa nắng xen kẽ thuận lợi cho muỗi sốt rét phát triển cùng với các hoạt động làm rẫy của người dân và chủ yếu tập trung ở nhóm dân đi chăm sóc cây cà phê, đi rừng ngủ rẫy.
- Đắk Lắk: BNSR tăng (17,92%) và tỷ KSTSR tăng (47,06%) ở các huyện Ea Súp (+85/55), Ea H’Leo (+72/61), Krông Năng (+50/17), TP.Buôn Ma Thuột (+37/25), Lắk (+22/18), Krông Búk (+13/6), Krông Pắk (+9/3) chủ yếu nhóm đi rừng ngủ rẫy.