Năm 2009 là năm có nhiều biến động về tình hình dịch bệnh truyền nhiễm, đặc biệt là đại dịch cúm A (H1N1) cùng nhiều dịch bệnh nguy hiểm khác đã ảnh hưởng không nhỏ đến kinh tế, xã hội của nhiều nước trên thế giới cũng như Việt Nam, tuy nhiên công tác phòng chống dịch bệnh ở nước ta đã được triển khai thực hiện kịp thời và có hiệu quả góp phần thành công chung của ngành y tế trong năm 2009.
Tình hình dịch bệnh truyền nhiễm năm 2009 và dự báo dịch bệnh năm 2010
Cúm A (H1N1)
Chỉ trong vòng 7 tháng kể từ ca bệnh phát hiện đầu tiên vào 31/5/2009 đến 31/12/2009 nước ta xác định có 11.104 ca dương tính với cúm A (H1N1) và 53 ca tử vong ở 24 tỉnh/thành phố, đối tượng tử vong chủ yếu là phụ nữ có thai hoặc những người mắc bệnh mãn tính.
Dự báo năm 2010 dịch cúm A (H1N1) tiếp tục lây lan trong cộng đồng, có thể tăng mạnh trong mùa đông xuân sắp tới.
Cúm A (H5N1)
Năm 2009 số mắc cúm A (H5N1) chỉ có 5 trường hợp ởĐiện Biên, Quảng Ninh, Ninh Bình, Thanh Hóa và Đồng Tháp; tuy nhiên cả 5 trường hợp này đều tử vong. Tích lũy từ ca bệnh phát hiện đầu tiên vào tháng 12/2003 đến 31/12/2009 nước ta có 112 trường hợp mắc cúm A (H5N1) và 57 trường hợp tử vong tại 37 tỉnh/thành phố; trong đó miền Bắc 22 tỉnh (mắc 77, tử vong 34), miền Nam 13 tỉnh (mắc 28, tử vong 22), miền Trung 2 tỉnh (mắc 7, tử vong 1).
Dự báo năm 2010 dịch cúm A (H5N1) tiếp tục là nguy cơ tiềm ẩn, nhất là trong mùa lạnh điều kiện virut phát triển cùng với tình hình dịch cúm gia cầm vẫn còn diễn biến phức tạp.
Tiêu chảy cấp nguyên nhân do phẩy khuẩn tả
Năm 2009 ghi nhận 471 trường hợp dương tính với phẩy khuẩn tả tại 15 tỉnh/thành phố, có 1 trường hợp tử vong tại Ninh Bình, so với cùng kỳ năm 2008 số mắc giảm 47.3%.
Mặc dù đã được khống chế trên phạm vi cả nước nhưng dự báo năm 2010 dịch tả có thể xuất hiện trở lại vào dịp cuối năm do giao lưu, ăn uống tụ tập đông người, dễ xuất hiện các vụ ngộ độc thực phẩm và các nước láng giềng dịch tả đang tiếp tục xuất hiện.
Sốt xuất huyết
Năm 2009 cả nước có 99.266 người mắc sốt xuất huyết tăng 2.9% và 83 trường hợp tử vong giảm 16.2% so với cùng kỳ năm 2008; tuy nhiên dịch sốt xuất huyết diễn biến phức tạp ngay tại Hà Nội, số mắc tăng 7.5 lần và tử vong tăng 4 trường hợp so với cùng kỳ năm trước.
Dự báo năm 2010 dịch sốt xuất huyết có thể được khống chế nếu các địa phương có kế hoạch chủ động phòng chống dịch phù hợp và thực hiện triệt để các biện pháp phòng chống dịch theo sự chỉ đạo của trung ương.
Sốt rét
10 tháng đầu năm 2009 cả nước có 48.786 trường hợp mắc sốt rét giảm 2.96% và 19 trường hợp tử vong giảm 1 trường hợp, tỷ lệ ký sinh trùng sốt rét tăng 31.9% so với cùng kỳ năm 2008; tuy nhiên tình hình sốt rét diễn biến phức tạp ở khu vực miền Trung-Tây Nguyên, số mắc sốt rét tăng 36.53%, số sốt rét ác tính tăng 21 trường hợp và tử vong tăng 3 trường hợp.
Dự báo năm 2010 tình hình sốt rét tiếp tục diễn biến phức tạp ở khu vực miền Trung-Tây Nguyên và miền Đông Nam bộ do chu kỳ phát sinh dịch, tác động của môi trường do ảnh hưởng của 2 cơn bão số 9 và số 11 trong năm 2009 cùng với biến động dân cư (di dân tự do, đi rừng, ngủ rẫy, giao lưu biên giới) ngoài tầm kiểm soát của ngành y tế.
Sởi
Đầu năm 2009 dịch sởi xảy ra tại Hà Nội sau đó lan rộng ra 60 tỉnh/thành phố, đối tượng mắc chủ yếu ở những người chưa được tiêm chủng (lứa tuổi trung niên, học sinh, sinh viên) nhưng đã được phát hiện khoanh vùng, kịp thời xử lý và khống chế.
Theo số liệu thống kê năm 2009 cả nước có 4.651 trường hợp mắc sởi trong tổng số ca nghi sởi được phát hiện.
Dự báo năm 2010 sởi ở thanh niên vẫn có khả năng bùng phát vào mùa đông xuân  |
Virus gây sởi tấn công tới tất cả moi người
( nam giới, nữ giới, trẻ em & phụ nữ có thai) |
Theo số liệu thống kê năm 2009 cả nước có 4.651 trường hợp
mắc sởi trong tổng số ca nghi sởi được phát hiện.( ảnh sưu tầm) |
Viêm não vi rút
Trong năm 2009 cả nước ghi nhận 898 ca mắc, 17 ca tử vong do viêm não vi rút tại 20 địa phương, so với cùng kỳ năm 2008 số ca mắc giảm 32.2%.
Viêm màng não do não mô cầu
Trong năm 2009 cả nước ghi nhận có 343 ca mắc, 2 ca tử vong, so với cùng kỳ năm 2008 số mắc viêm màng não do não mô cầu giảm 22%.
Các bệnh truyền nhiễm khác
Ghi nhận rải rác các trường hợp mắc bệnh truyền nhiễm khác song không có dịch xảy ra, tỷ lệ mắc trên cả nước đều thấp hơn so với dự kiến ban đầu.
Dự báo trong năm 2010 một số bệnh truyền nhiễm nguy hiểm mới nổi như Ebola, sốt thung lũng Rilf đang xảy ra tại một số quốc gia trên thế giới có nguy cơ xâm nhập vào nước ta.
Hoạt động của hệ y tế dự phòng
Hoạt động phòng chống dịch bệnh
Mặc dù năm 2009 tình hình dịch bệnh truyền nhiễm diễn biến phức tạp nhưng hệ y tế dự phòngđã kịp thời khống chế 100% các vụ dịch như dịch tiêu chảy cấp nguy hiểm nguyên nhân do phảy khuẩn tả, bệnh tay-chân-miệng; các ổ dịch cúm A (H5N1) ở người đã được giám sát chặt chẽ, phát hiện sớm, bao vây và xử lý triệt để ngay từ đầu không để dịch lan rộng; dịch cúm A (H1N1) bước đầu được khống chế, giảm thiểu tối đa tác hại của đại dịch này. Công tác phòng chống dịch trong và sau lũ lụt rất thành công, đặc biệt là đã kịp thời xử lý môi trường, phun hóa chất diệt côn trùng, xử lý nguồn nước không để dịch bệnh xay ra sau lũ lụt ở các tỉnh miền núi phía Bắc, miền Trung và Tây Nguyên.
Các loại thuốc, hóa chất, trang thiết bị, vật tư phòng chống dịch được mua và dự trữ đầy đủ, kịp thời cung cấp cho các vùng lũ lụt, thiên tai và phòng chống dịch bệnh. Cụ thể trong năm 2009 đã cấp 51 xe ô tô chuyên dụng điều tra ổ dịch, 46 xe công tác cho các địa phương, 301 xe máy, 70 máy bộ đàm, hơn 1.000 máy tính, 47 bình phun MR8, 18 máy phun MD150DX, hơn 100 máy phun ULV, 8.000 lít hóa chất, 5.900.000 viên Chloramin B, 26.705 kg Chloramin B bột, 5.240 lít manugel, 237.000 gói ORS, 2.500 chiếc khẩu trang N95, 5.000 bộ trang phục bảo hộ phục vụ công tác phòng chống dịch tại các tỉnh; cấp phát 400 cơ số phòng chống cúm A (H1N1) cho Ban bảo vệ sức khỏe Trung ương và thành viên Ban Chỉ đạo Trung ương. Hoàn thành mua sắm, cung cấp 250.000 khẩu trang, 29.400 bộ trang phục phòng hộ, 5.000 lít dung dịch rửa tay sát khuẩn, 375 bộ dụng cụ lấy mẫu và bảo quản, 13.000 kg Chloramin B, 16.000 lít hóa chất diệt côn trùng, 350 bình phun tay, 250 máy phun, 15 ô tô chuyên dụng và 15 máy đo thân nhiệt từ xa và sinh phẩm hóa chất dùng cho chẩn đoán cúm A (H1N1), ngoài ra còn dự kiến cấp 15 xe công tác trong thời gian tới cho hệ thống kiểm dịch.
Hoạt động tiêm chủng duy trì thành quả loại trừ uốn ván sơ sinh, số trường hợp mắc uốn ván sơ sinh 10 tháng đầu năm 2009 chỉ còn 17 trường hợp; tỷ lệ tiêm chủng đầy đủ cho trẻ em dưới 1 tuổi là 85.2%, tỷ lệ tiêm vác xin viêm gan B liều sơ sinh trong vòng 24 giời sau khi sinh là 34.4% cao hơn so với cùng kỳ năm 2008 nhưng vẫn thấp do những ảnh hưởng của tâm lý về phản ứng sau tiêm của cộng đồng và cán bộ y tế trong công tác tiêm chủng mở rộng.
Hoạt động kiểm dịch biên giới kiểm tra được 6.210 lượt tàu thủy, 7.215 lượt máy bay, 209.104 lượt ô tô, 2.450 lượt tàu hỏa nhập cảnh tăng 16% so với cùng kỳ năm 2008; giám sát 4.250.000 lượt hành khách nhập cảnh đạt 100%, tất cả các trường hợp nghi ngờ đều được cách ly chuyển tới bệnh viện theo dõi và điều trị; kiểm tra 305 trong 902 thi hài nhập, 62/62 thi hài xuất, 80/80 bộ tro hài cốt nhập đảm bảo tiêu chuẩn vệ sinh theo quy định kiểm dịch biên giới tăng 14% so với cùng kỳ năm trước.
Công tác sức khỏe môi trường, người lao động và phòng chống tai nạn thương tích
Hoạt động sức khỏe môi trường và cộng đồng về nước sạch, vệ sinh môi trường 5.316 lượt nhà máy nước được kiểm tra đạt tiêu chuẩn vệ sinh, tỷ lệ hộ gia đình sử dụng nhà tiêu hợp vệ sinh là 49.8% tăng 5.3% so với cùng kỳ; 92% trạm y tế xã có nhà tiêu, tuy nhiên khoảng 2.607 trạm y tế cần xây mới nhà tiêu và 1.966 trạm y tế cần cải tạo nhà tiêu; về y tế trường học 5.616/19.676 (28.5%) trường học có bố trí cán bộ làm công tác y tế tại trường; 80% tỉnh tổ chức khám sức khỏe định kỳ cho học sinh, sinh viên; 33.8% số trường thực hiện khám sức khỏe ban đầu và khám định kỳ cho học sinh, sinh viên.
Hoạt động quản lý môi trường y tế 95.6% các bệnh viện thực hiện việc phân loại chất thải rắn y tế, 100% các cơ sở y tế trực thuộc Bộ Y tế thực hiện đúng quy định quản lý chất thải y tế; các Viện thuộc hệ y tế dự phòng đã xây dựng nội dung và triển khai hoạt động quan trắc môi trường tại các bệnh viện trọng điểm có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường cao; phổ biến hướng dẫn về công tác bảo vệ môi trường cho các cán bộ chuyên trách tại các cơ Sở Y tế tuyến trung ương, sở y tế, Trung tâm y tế dự phòng tuyến tỉnh; triển khai các hoạt động đánh giá tác động của môi trường tới sức khỏe cộng đồng tại một số làng nghề, khu công nghệp, sản xuất nông nghiệp. Quản lý hóa chất trình đăng ký lưu hành cho 44 hóa chất, chế phẩm đăng ký chính thức và 20 hóa chất, chế phẩm đăng ký lưu hành lại; cho phép khảo nghiệm 50 hóa chất, chế phẩm diệt côn trùng, diệt khuẩn; kiểm tra 15 cơ sở sản xuất kinh doanh có giấy phép lưu hành.
Hoạt động bảo vệ sức khỏe người lao động 19.446 cơ sở sản xuất được đo kiểm tra giám sát môi trường lao động tăng 4.6 lần so với cùng kỳ; 13.6% số mẫu đo kiểm tra môi trường vượt tiêu chuẩn cho phép, chủ yếu là yếu tố vi khí hậu, ánh sáng, tiếng ồn và rung; 13.6% cơ sở sản xuất thực hiện khám sức khỏe định kỳ cho người lao động, tổng số công nhân được khám bệnh nghề nghiệp tăng 1.16 lần. Phòng chống tai nạ thương tích trong 6 tháng đầu năm 2009 có 463.337 ca tai nạn thương tích tăng 1%, 3.051 ca tử vong giảm 6%, số ca tai nạn giao thông chiếm 52.9%. Các tỉnh/thành phố đề thực hiện xây dựng cộng đồng an toàn Việt Nam.
Mặc dù còn nhiều khó khăn tồn tại do dịch bệnh diễn biến phức tạp, cơ sở vật chất các tuyến chưa hoàn chỉnh, nguồn nhân lực thiếu, chế độ chính sách còn nhiều bất cập, nguồn ngân sách đầu tư han hẹp, nhận thức phòng chống bệnh truyền nhiễm của cộng đồng chưa cao nhưng trong năm 2009 các chỉ tiêu hoạt động chuyên môn được giao đạt tới 96% là nỗ lực lớn của hệ y tế dự phòng, tạo đà thuận lợi để hoàn thành xuất sắc công tác kiểm soát dịch bệnh trong năm 2010.