Theo báo cáo của Bộ Y tế trong 9 tháng đầu năm 2012, công tác y tế dự phòng được đẩy mạnh, kiểm soát an toàn vệ sinh thực phẩm; tích cực triển khai các biện pháp phòng chống dịch bệnh; giám sát, theo dõi và khống chế, xử lý kịp thời, không để dịch bệnh bùng phát, lây lan; tăng cường giám sát tại các cửa khẩu nhằm phát hiện các trường hợp dịch bệnh xâm nhập, giảm thiểu việc lây truyền các dịch bệnh nguy hiểm.
Hệ thống y tế dự phòng đã chủ động, tích cực triển khai công tác phòng chống dịch, duy trì công tác giám sát dịch tễ thường xuyên, sẵn sàng ứng phó với dịch bệnh sau lũ lụt, thiên tai. Hầu hết tỷ lệ mắc và chết một số bệnh truyền nhiễm đều giảm so với 2011. Ngành Y tế đã chỉ đạo các địa phương tập trung để phòng chống dịch có nguy cơ cao và đã khống chế được các bệnh dịch xảy ra trong năm như dịch Tay chân miệng, viêm não mô cầu, sốt xuất huyết, cúm A(H5N1); Phối hợp với UBND, Sở Y tế Quảng Ngãi chỉ đạo các đơn vị y tế và người dân triển khai nhiều giải pháp phù hợp, hiệu quả, đơn giản nhằm kiểm soát, khống chế Hội chứng viêm da dày sừng bàn tay, bàn chân tại Quảng Ngãi. Đồng thời Bộ Y tế chỉ đạo các đơn vị, địa phương tiếp tục triển khai có hiệu quả các dự án thuộc CTMTQG. Tình hình dịch bệnh 9 tháng đầu năm 2012 như sau:
Hoạt động y tế dự phòng 9 tháng đầu năm 2012
Tình hình dịch bệnh truyền nhiễm
Cúm A (H5N1) ở người
Năm 2011 không ghi nhận trường hợp mắc cúm A (H5N1) nhưng 9 tháng đầu năm 2012 Việt Nam ghi nhận 04 trường hợp mắc Cúm A (H5N1), 02 trường hợp tử vong. Trong 9 tháng ghi nhận một số dịch cúm gia cầm mới phát sinh và đã được khống chế xảy ra ở Ninh Bình, Hải Phòng, Nam Định, Bắc Kạn, Thanh Hóa, Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Ngãi, Hòa Bình, Tuyên Quang, Cà Mau, Kiên Giang, Sóc Trăng, Quảng Trị, Hải Dương, Thái Nguyên, Hà Nam, Bắc Giang, Nghệ An, Bắc Ninh, Quảng Ninh và gần đây nhất là Thái Bình. Các trường hợp mắc và tử vong đều có tiền sử tiếp xúc với gia cầm ốm, chết tuy nhiên không có liên quan dịch tễ với nhau. Chưa ghi nhận ca bệnh lây truyền từ người sang người
Cúm A(H1N1) đại dịch
Việt Nam đã cơ bản khống chế được dịch cúm A(H1N1) đại dịch từ tháng 10/2010 đến nay. Việc giám sát cúm A(H1N1) không giám sát từng ca bệnh nữa mà chỉ giám sát thông qua hệ thống giám sát trọng điểm quốc gia, 9 tháng đầu năm 2012 không ghi nhận trường hợp xét nghiệm dương tính với cúm A(H1N1)
Bệnh Tả
Trong 9 tháng đầu năm 2012 tại Việt Nam không ghi nhận trường hợp mắc Tả, giảm so với cùng kỳ năm 2011 (2/0). Việc giám sát các trường hợp tiêu chảy cấp được thực hiện thường xuyên trên phạm vi cả nước
Sốt xuất huyết
Tich lũy số mắc/tử vong do sốt xuất huyết trong 9 tháng đầu năm 2012 là 57.853/chết 46. Không có ổ dịch lớn trong cộng đồng, số mắc tập trung chủ yếu tại các tình, thành phố khu vực miền Nam. So sánh với cùng kỳ năm 2011 số mắc tăng 19%, tử vong tăng 12%
Tay chân miệng
Tích lũy từ đầu năm đến 30/9/2012 cả nước ghi nhận 110.674 trường hợp mắc tại 63 địa phương, trong đó có 41 trường hợp tử vong tại 15 tỉnh, thành phố (cập nhật đến 14/10/2012 cả nước ghi nhận 116.418 trường hợp mắc, 42 trường hợp tử vong. Như vậy trong 2 tuần đầu tháng 10 đã thêm gần 6.000 người mắc và 01 người tử vong). Trong 9 tháng đầu năm 2012 số mắc đã giảm so với 9 tháng cuối năm 2011 (341 trường hợp). Số tử vong do Tay chân miệng trong 9 tháng giảm 190,2% (78 trường hợp) so với cùng kỳ năm 2011. Số tử vong chủ yếu ở các tỉnh miền Nam, chiếm khoảng 90% số tử vong của cả nước
Bệnh Dại
Tích lũy trong 9 tháng đầu năm 2012 ghi nhận 74 trường hợp tử vong do bệnh dại tại 20 tỉnh, trong đó 83.3% là các tỉnh khu vực miền Bắc: Sơn La (14), Hà Giang (8), Điện Biên (5), Yên Bái (9), Phú Thọ (12), Tuyên Quang (5), Nghệ An (3), Cao Bằng (2)
Hội chứng Viêm da dày sừng bàn tay, bàn chân
Hội chứng viêm da dày sừng bàn tay, bàn chân tại huyện Ba Tơ, tỉnh Quảng Ngãi ghi nhận từ ngày 19/4/2011, số tích lũy đến hết ngày 15/8/2012 là 216 trường hợp tại 05 xã, trong đó có 13 trường hợp tử vong (chưa kể 11 trường hợp tử vong tại cộng đồng nghi có liên quan), có 52 trường hợp mắc lại. Từ ngày 07/6/2012 đến nay không ghi nhận thêm trường hợp mắc mới.
Các bệnh truyền nhiễm gây dịch khác
Các dịch bệnh truyền nhiễm khác cơ bản được giám sát và kiểm soát chặt chẽ không có dịch xảy ra. (trong năm có 2 trường hợp nhiễm amip “ăn” não người (amip Naegleria Fowleri), 01 ca tử vong và 01 ca đang được theo dõi điều trị. Bệnh sốt rét tuy đã được khống chế ở tỷ lệ mắc thấp nhưng gần đây lại bùng phát ở Đắc Nông, từ đầu năm đến nay trên địa bàn tỉnh ghi nhận 420 ca mắc, tăng 80 ca so cùng kỳ năm trước; tỷ lệ lam máu dương tính với ký sinh trùng sốt rét tăng hơn 30% so với các năm trước. Trong những tháng đầu năm cũng xuất hiện một số ca mắc liên cầu lợn.
Hoạt động phòng chống HIV/AIDS
Tính đến 30/9/2012, số trường hợp nhiễm HIV hiện còn sống là 206,059 người, số bệnh nhân AIDS hiện tại là 52,690 người, số người nhiễm HIV đã tử vong 53,773 trường hợp.
Bộ Y tế đã tham mưu trình Chính phủ ban hành Quyết định số 608/QĐ-TTg ngày 25/5/2012 về việc phê duyệt Chiến lược phòng, chống HIV/AIDS đến năm 2020 và tầm nhìn 2030; chương trình mục tiêu phòng chống HIV/AIDS giai đoạn 2013-2015 theo Quyết định số 1202/QĐ-TTg ngày 31/8/2012. Hoàn thiện báo cáo giải trình các nội dung trong dự thảo Nghị định của Chính phủ về việc Hướng dẫn điều trị nghiện các chất dạng thuộc phiện bằng thuốc thay thế trình Chính phủ, dự kiến sẽ được phê duyệt ban hành trong tháng 6/2012. Chuẩn bị đề án phòng đảm bảo nguồn tài chính cho phòng chống HIV/AIDS giai đoạn 2013-2020. Tiếp tục triển khai thực hiện Chỉ thị số 54/CT-TW ngày 31/11/2005 của Ban Bí thư trung ương Đảng về việc tăng cường lãnh đạo công tác phòng, chống HIV/AIDS trong tình hình mới và Thông báo Kết luận số 27/TB-TW ngày 09/5/2012 Ban Bí thư Trung ương Đảng về việc sơ kết Chỉ thị 54/CT-TW. Xây dựng các tài liệu chuyên môn: tài liệu đào tạo cho nhân viên tiếp cận công đồng trong can thiệp giảm tác hại dự phòng lây nhiễm HIV, tài liệu đào tạo cho bác sỹ điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng thuốc thay thế Methaddone; hướng dẫn quốc gia về xét nghiệm HIV; hướng dẫn tư vấn xét nghiệm HIV tại cơ sở khám bệnh, chữa bệnh; hướng dẫn triển khai các Dự án thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phòng, chống HIV/AIDS; hướng dẫn quốc gia triển khai chương trình can thiệp giảm tác hại, hướng dẫn quản lý thuốc Methadone… Tính đến 30/6/2012 đã có 43 cơ sở điều trị methadone với số bệnh nhân đang điều trị là 9.572 người; điều trị ARV cho 66.191 người. Triển khai các hoạt động truyền thông về thay đổi hành vi nguy cơ lây nhiễm HIV/AIDS cho 3.667.375 lượt người; số tuyên truyền viên đồng đẳng tham gia hoạt động can thiệp giảm hại là 5.276 người và 8.830 cộng tác viên; chương trình phân phát, thu gom, tiêu hủy bơm kim tiêm đã tiếp cận 8.783 người nghiện chích ma túy. Tổ chức xét nghiệm nhiễm HIV cho 1.000 trẻ dưới 18 tuổi và 71.000 mãu xét nghiệm CD4. Hiên nay đã có 485 phòng tư vấn xét nghiệm HIV tại 63 tỉnh, thành phố và84 phòng xét nghiệm của 54 tỉnh, thành phố được phép khẳng định các trường hợp nhiễm HIV dương tính.
An toàn vệ sinh thực phẩm
Trong 9 tháng đầu năm 2012, toàn quốc ghi nhận có 142 vụ ngộ độc thực phẩm với 4.669 người mắc, 3.734 người đi viện và 28 người chết. Số vụ ngộ độc thực phẩm lớn (≥ 30 người mắc/vụ) là 32 vụ. Ngộ độc xảy ra ở 41/63 tỉnh/thành phố (65,0%) và tập trung tại gia đình 56,3% (80 vụ) và bếp ăn tập thể 15,5% (22 vụ). Nguyên nhân gây ngộ độc thực phẩm chính chủ yếu là tác nhân vi sinh vật chiếm 48,6% (69 vụ), do độc tố tự nhiên là 23,9% (34 vụ), do hóa chất 6,3% (9 vụ). So với cùng kỳ năm 2011. Tổng số vụ NĐTP tăng 17 vụ (13,6%), số mắc tăng 747 người (19,0%), số đi viện tăng 737 người (24,6%) và số tử vong tăng 7 người (33,3%). Trong đó số vụ ≥ 30 người mắc tăng 5 vụ (18.5%). Đối với số vụ NĐTP tại bếp ăn tập thể giảm 3 vụ (12,0%), số mắc giảm 193 người (9,0%), số đi viện giảm 249 người (12,6%) và không tử vong. Số vụ NĐTP tại bếp ăn gia đình tăng 11 vụ (15,9%), số mắc tăng 495 người, số đi viện tăng 279 người và số tử vong tăng 4 người. Tỷ lệ các vụ NĐTP có nguyên nhân từ vi sinh vật tăng, do độc tố không tăng/giảm, trong khi số vụ NĐTP do hóa chất giảm 35,7% (5 vụ).
Như vậy so với cùng kỳ năm 2011, tình hình NĐTP gia tăng cả số vụ, số mắc, số chết tuy nhiên vẫn trong tầm kiểm soát. Nguy cơ vụ NĐTP có xu hướng diễn biến khá phức tạp do NĐTP tại bếp ăn gia đình gia tăng, nguy cơ NĐTP do rượu không có nguồn gốc, do nấm độc, do độc tố tự nhiên và độc tố bánh trôi ngô vẫn chưa kiểm soát được triệt để, người tiêu dùng vẫn tiếp tục sử dụng thực phẩm không đảm bảo an toàn. Trước tình hình số vụ ngộ độc thực phẩm tăng so với cùng kỳ năm trước với số người mắc và tử vong cùng tăng, Bộ Y tế đã có những chỉ đạo quyết liệt trong việc đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm: Thường xuyên cập nhật tình hình, phân tích, dự báo phục vụ công tác đánh giá, xây dựng kế hoạch phòng chống ngộ độc thực phẩm năm 2012. Ban hành các văn bản chỉ đạo, hướng dẫn công tác phòng chống ngộ độc thực phẩm và bệnh truyền qua thực phẩm. Thường xuyên hướng dẫn chuyên môn cho các địa phương trong công tác phòng chống ngộ độc thực phẩm; tham gia điều tra, khắc phục hậu quả các vụ NĐTP phức tạp, đông người mắc. Bộ đã phối hợp với các cơ quan truyền thông xây dựng và phát sóng thông điệp tháng hành động về trách nhiệm của người quản lý, trách nhiệm của chính quyền địa phương, trách nhiệm của người sản xuất, kinh doanh, của người tiêu dùng thực phẩm đối với việc đảm bảo chất lượng VSATTP. Bộ Y tế đã tham mưu trình Chính phủ ban hành Nghị định số 38/2012/NĐ-CP ngày 25/4/2012 của Chính phủ Quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật An toàn thực phẩm. Đối với Nghị định xử phạt vi phạm hành chính về an toàn thực phẩm, Bộ đã hoàn thiện dự thảo theo nội dung của Nghị định 38/2012/NĐ-CP, tiếp tục xin ý kiến của các Bộ, ngành liên quan để trình Chính phủ trong năm 2012.Xây dựng Tài liệu hướng dẫn triển khai thực hiện Chỉ thị 08-CT/TW của Ban Bí thư Trung ương Đảng về "Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với vấn đề ATTP trong tình hình mới".
Công tác quản lý môi trường y tế
Bộ Y tế đã ban hành Thông tư số 08/2012/TT-BYT ngày 17/5/2012 của Bộ trưởng Bộ Y tế hướng dẫn cấp phép vận chuyển hàng hóa nguy hiểm là hóa chất diệt côn trùng, diệt khuẩn dùng trong lĩnh vực gia dụng và y tế bằng phương tiện giao thông cơ giới đường bộ. Đang xây dựng một số văn bản quy phạm pháp luật về lĩnh vực môi trường thuộc phạm vi quản lý của ngành y tế như: Thông tư hướng dẫn kiểm tra, giám sát chất lượng nước ăn uống và sinh hoạt; Thông tư hướng dẫn kiểm tra, giám sát nhà tiêu hộ gia đình; Thông tư hướng dẫn quan trắc môi trường trong các cơ sở khám, chữa bệnh... Tiếp tục xây dựng và hoàn thiện dự thảo các văn bản chỉ đạo và hoạt động quản lý môi trường y tế: Kế hoạch truyền thông cho Chương trình Mục tiêu quốc gia về Nước sạch và Vệ sinh môi trường nông thôn giai đoạn 2012-2015 và dự thảo Dự án vệ sinh nông thôn thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia Nước sạch và Vệ sinh môi trường nông thôn giai đoạn 2012 – 2015; Kế hoạch chương trình quốc gia về an toàn lao động, vệ sinh lao động giai đoạn 2011-2015; Kế hoạch công tác quản lý hóa chất gia dụng; hóa chất diệt côn trùng, diệt khuẩn dùng trong lĩnh vực gia dụng và y tế giai đoạn 2012 – 2015... Tổ chức một số hoạt động trong lĩnh vực quản lý môi trường y tế: Lễ phát động Phong trào Vệ sinh yêu nước nâng cao sức khỏe nhân dân tại Nam Sách-Hải Dương; ngày 2/7 hàng năm được chọn là Ngày Vệ sinh yêu nước; Lễ phát động Tuần lễ quốc gia an toàn vệ sinh lao động, phòng chống cháy nổ lần thứ 14 năm 2012 tại tỉnh Đồng Nai. Giám sát chỉ đạo công tác y tế lao động tại 10/63 tỉnh/thành phố đồng thời kiểm tra công tác an toàn vệ sinh lao động, bảo hộ lao động của 20 đơn vị trực thuộc Bộ Y tế.
Trong năm 2012 tình hình dịch bệnh đang có những diễn biến phức tạp trên nhiều phương diện, nhiều địa phương trong cả nước. Hiện nay, một số dịch bệnh đang bùng phát mạnh ở nhiều địa phương như: dịch bệnh Tay chân miệng, dịch bệnh Rubella cùng với đó là các dịch bệnh vẫn đang lưu hành: cúm A(H1N1), dịch sốt xuất huyết đang là mối đe dọa sức khỏe của người dân tại nhiều vùng miền. Mặc dù vậy ở một số địa phương, chính quyền chưa thực sự quan tâm, chưa kịp thời đầu tư, hỗ trợ cho công tác phòng chống dịch bệnh. Việc thu thập thông tin về tình hình dịch bệnh tại khu vực của các quốc gia tiếp giáp biên giới với nước ta còn nhiều khó khăn nên còn bị động trong hoạt động phòng chống dịch bệnh xâm nhập vào Việt Nam.
Các tháng còn lại trong năm 2012, tiếp tục kiện toàn, củng cố và phát triển hệ thống y tế, đặc biệt là tuyến y tế cơ sở, mạng lưới y tế dự phòng. Triển khai thực hiện Chuẩn quốc gia y tế dự phòng tại các Trung tâm y tế dự phòng tỉnh. Chủ động giám sát dịch tễ để phát hiện, phòng chống sớm, không để các dịch bệnh lớn xảy ra, đặc biệt là các bệnh dịch mới phát sinh... Triển khai thực hiện hiệu quả các chương trình quốc gia, chương trình mục tiêu quốc gia về y tế; thanh toán bệnh bại liệt, loại trừ uốn ván sơ sinh; kiểm soát để tỷ lệ nhiễm HIV/AIDS trong cộng đồng dân cư ở mức dưới 0,3%.Phối hợp với các Bộ, cơ quan, địa phương thực hiện nghiêm các cơ chế, chính sách kiểm soát vệ sinh an toàn thực phẩm và bảo vệ môi trường đối với hàng hoá nhập khẩu. Đẩy mạnh việc thực hiện chính sách pháp luật về quản lý chất lượng, vệ sinh an toàn thực phẩm; giám sát tình hình ô nhiễm thực phẩm, phòng ngừa ngộ độc thực phẩm.