Theo số liệu thống kê của Viện Sốt rét-Ký sinh trùng-Côn trùng Quy Nhơn 6 tháng đầu năm 2011, số ca bệnh nhiễm mới sán lá gan lớn cũng như một số bệnh giun sán ký sinh đường ruột có xu hướng tăng cao; đây là những con số đáng lưu ý vì đang trong thời gian mùa hè, các bệnh ký sinh đường ruột có điều kiện thuận lợi để phát triển và lan rộng.
Tình hình nhiễm bệnh sán lá gan lớn và cung ứng thuốc đặc trị
Tình hình nhiễm bệnh sán lá gan lớn
Trong 6 tháng đầu năm 2011 đã có 1.348 trường hợp sán lá gan lớn được phát hiện, cao gấp đôi so với cả năm 2010 (1.348/682) chứng tỏ người đã trở thành vật chủ thích nghi với sán lá gan lớn thay vì là vật chủ tình cờ như trước đây. Tuy nhiên chỉ có 2 tỉnh báo cáo số liệu là Quảng Nam và Bình Định, các tỉnh còn lại không báo cáo hoặc báo cáo không đầy đủ và thường xuyên, nên Viện không phản ảnh được diễn biến tình hình nhiễm bệnh tại các địa phương để có biện pháp giúp đỡ và chỉ đạo. Đây là một trong những khó khăn cho việc lập kế hoạch và kiểm soát các bệnh ký sinh trùng, ngoại trừ các cuộc điều tra phát hiện bệnh tại cộng đồng do Viện thực hiện.
Qua phân tích số liệu thống kê tại Phòng khám Viện, số ca bệnh sán lá gan lớn tập trung chủ yếu ở các tỉnh Bình Định, Quảng Ngãi, Quảng Nam, Phú Yên, Gia Lai, Đà Nẵng, Khánh Hòa…; ước tính mỗi tháng có từ 200-300 người nhiễmbệnh sán lá gan lớn và đến cuối năm 2011 khoảng trên 4.000 ca mắc mới.
Hiện nay nguy cơ mắc bệnh sán lá gan lớn không chỉ có dân nghèo mà còn tất cả các đối tượng trong xã hội, mặc dù bệnh sán lá gan lớn đã trở thành vấn đề “nóng” như vậy, nhưng công tác giáo dục truyền thông về bệnh sán lá gan lớn cho cộng đồng còn quá nghèo nàn, do đó hiểu biết phòng chống bệnh này của người dân còn rất thấp. Công tác phát hiện, chẩn đoán và điều trị tại các tuyến vẫn còn gặp nhiều khó khăn, nhiều tuyến y tế cơ sở còn lúng túng trong việc chẩn đoán và điều trị, thậm chí chẩn đoán nhầm sang bệnh khác gây phiền hà cho bệnh nhân.
Tháng | Số ca sán lá gan lớn | Tổng cộng |
Phòng khám Viện Quy Nhơn | Bình Định | Quảng Nam |
Tháng 1 | 125 | 55 | 9 | 189 |
Tháng 2 | 95 | 56 | 0 | 151 |
Tháng 3 | 142 | 68 | 8 | 218 |
Tháng 4 | 175 | 47 | 5 | 227 |
Tháng 5 | 200 | 72 | 5 | 277 |
Tháng 6 | 255 | 24 | 7 | 286 |
Tổng cộng | 992 | 322 | 34 | 1.348 |
Tình hình sử dụng thuốc Egaten 250 mg
Để khống chế bệnh sán lá gan lớn, những năm qua Viện Sốt rét-Ký sinh trùng-Côn trùng Quy Nhơn đã có nhiều nỗ lực trong phát hiện, chẩn đoán và điều trị bệnh nhân tại Phòng khám chuyên khoa của Viện; tham mưu Bộ Y tế cho phép được nhập thuốc đặc trị bệnh sán lá gan lớn (Triclabendazole 250mg) giải quyết được tình trạng khan hiếm thuốc tại các cơ sở điều trị. Cụ thể:
-Năm 2009-2010: Viện nhập 10.000 viên Egaten 250mg, nhượng lại cho các tỉnh và Bệnh viện 2.720 viên và sử dụng tại Phòng khám 7.280 viên.
-Năm 2011: Viện nhập 10.000 viên Egaten 250mg, nhượng cho Bệnh viện Đa khoa Kon Tum 200 viên và đã sử dụng 500 viên.
Nhìn chung từ 3 năm nay (2009-2011), tình trạng khan hiếm thuốc đặc trịsán lá gan lớn đã cơ bản được giải quyết sau khi Bộ Y tế cho phép các cơ sở y tếđược phép chủ động mua thuốc theo quy định với giá 28.895đ/viên (giá bán bằng giá mua) nên các đối tượng mắc bệnh đều chấp nhận được.
Tình hình bệnh giun sán phát hiện tại Phòng khám chuyên khoa của Viện
Các ca bệnh nhiễm mới
Trong 6 tháng đầu năm 2011, có 29.192 bệnh nhân đến khám tại phòng khám của Viện phát hiện 992 bệnh nhân nhiễm sán lá gan lớn, 23.976 bệnh nhân nhiễm ấu trùng giun đũa chó/mèo, 23.809 ấu trùng giun lươn, 20.035 ấu trùng giun đầu gai, 21.859 ấu trùng sán dây lợn và 8.997 trường hợp amibe đường ruột.
Trong khi đó với tổng số 44.010 bệnh nhân đến khám tại phòng khám của Viện cả năm 2010 mới chỉ phát hiện 682 bệnh nhân nhiễm sán lá gan lớn, 4.908 bệnh nhân nhiễm ấu trùng giun đũa chó/mèo, 2640 bệnh nhân nhiễm giun lươn, 1941 bệnh nhân nhiễm giun đầu gai, 1612 bệnh nhân nhiễm ấu trùng sán dây lợn, 882 bệnh nhân nhiễm amíp đường ruột.
Phần lớn các bệnh nhân này đều có những triệu chứng cấp tính và điều trị tại nhiều cơ sở y tế ở các tỉnh trong khu vực cũng như trong nước không đỡ chuyển về Viện để khám và điều trị, đó là chưa kể số bệnh nhân không có điều kiện đi khám phát hiện bệnh ở các địa phương là rất lớn.
Các ca bệnh tái khám
Ngoài các ca nhiễm mới, số ca bệnh tái khám được phát hiện cũng tăng cao trong 6 tháng đầu năm 2011 với 1.082 ca sán lá gan lớn, 2.384 bệnh nhân nhiễm ấu trùng giun đũa chó/mèo, 1.155 ấu trùng giun lươn, 435 ấu trùng giun đầu gai, 840 ấu trùng sán dây lợn và 316 trường hợp amibe đường ruột.
Số ca bệnh tái khám cao, trong đó có trên 50% nhiễm lại chứng tỏ người bệnh chưa có ý thức tự bảo vệ phòng tránh nguồn nhiễm bệnh giun sán ký sinh đường ruột, nhất là vệ sinh ăn uống và vệ sinh an toàn thực phẩm.
Trọng tâm hoạt động phòng chống giun sán 6 tháng cuối năm 2011
Hoạt động điều tra về giun sán
Viện đã tố chức điều tra đánh giá tỷ lệ nhiễm giun móc/mỏ tại 2 xã Krông Na và EaHoa thuộc huyện Buôn Đôn, tỉnh Đăk Lăk; kết quả cho thấy tỷ lệ nhiễm giun móc/mỏ tại xã EaHoa là 16,7% (68/405) và xã Krông Na là 20% (80/400).
Điều tra vật chủ trung gian truyền bệnh sán máng tại 2 xã Krông Na và EaHoa, huyện Buôn Đôn, tỉnh Đăk Lăk. Điều tra giun chỉ bạch huyết bằng test ICT cho 2.000 học sinh mẫu giáo và tiểu học của 2 huyện Diên Khánh và Ninh Hoà (Khánh Hoà), hoàn toàn âm tính.
Hoạt động nghiên cứu khoa học
Nghiên cứu một số triệu chứng lâm sàng và hiệu quả điều trị bệnh giun đầu gai bằng thuốc Albendazole 400mg tại 2 điểm của tỉnh Bình Định.Kết quả ban đầu đã xét nghiệm 812 mẫu máu bằng kỹ thuật miễn dịch ELISA phát hiện kháng thể kháng giun đầu gai ở người và đang theo dõi hiệu quả điều trị bệnh giun đầu gai bằng thuốc Albendazole với liều 15mg/kg/24h × 21 ngày.
Nghiên cứu một số đặc điểm dịch tễ học bệnh ấu trùng giun đũa chó tại một số điểm của tỉnh Bình Định và Gia Lai. Kết quả điều tra đợt 1 với 820 mẫu huyết thanh cho tỷ lệ nhiễm ấu trùng giun đũa chó 15,49%, đang tiếp tục nghiên cứu sự tồn tại củatrứng giun đũa chó ở ngoại cảnh.
Hoạt động tẩy giun cho học sinh tiểu học
6 tháng đầu năm WHO chỉ cấp thuốc cho các tỉnh Quảng Trị, Phú Yên, Ninh Thuận, Gia Lai tự tổ chức chiến dịch tẩy giun cho học sinh tiểu học, nhưng chưa có kết quả báo cáo về Viện.
Trọng tâm hoạt động phòng chống giun sán 6 tháng cuối năm 2011
Tập huấn kỹ thuật xét nghiệm chẩn đoán bệnh giun sán cho 10 tỉnh trọng điểm (Dự án hỗ trợ của WHO): Quảng Bình, Quảng Trị, Quảng Nam, Quảng Ngãi, Phú Yên, Khánh Hoà, Ninh Thuận, Gia Lai, Kon Tum, Đăk Nông.
Hỗ trợ kỹ thuật và một số dụng cụ tối thiểu phục vụ cho xét nghiệm giun sán cho 2 tỉnh Bình Thuận và Ninh Thuận.
Điều tra tình hình nhiễm ấu trùng giun đũa chó và một số yếu tố nguy cơ gây bệnh tại Gia Lai, điều tra đánh giá hiệu quả điều trị bệnh giun đầu gai bằng thuốc Albendazole 400mg tại 2 huyện Phù Mỹ và Tuy Phước (Bình Định).
Điều tra về nhiễm nấm đơn bào tại một số điểm của tỉnh Khánh Hoà, điều tra tình hình nhiễm giun sán tại một số điểm của tỉnh Quảng Bình.