Thực hiện sự chỉ đạo của Lãnh đạo Bộ Y tế, Viện Sốt rét-Ký sinh trùng-Côn trùng Quy Nhơn đã cử một đoàn công tác phối hợp với tỉnh Gia Lai khống chế bệnh dịch sốt xuất huyết, thực hiện các biện pháp giám sát véc tơ, giám sát các hoạt động phòng chống sốt xuất huyết tại tỉnh; sau đây là thông tin nhanh của Đoàn công tác về tình hình sốt xuất huyết và các hoạt động phòng chống sốt xuất huyết tại địa phương.
Gia Lai là một trong những tỉnh Tây Nguyên có 1 thành phố, 1 thị xã, 17 huyện và 222 xã/phường/thị trấn với số dân 1.297.348 người. Trong 3 tháng cuối năm 2010 (tháng 7, 8 & 9/2010 ,số ca bệnh sốt xuất huyết tăng vọt vào tập trung cao ở Pleiku, An Khê và nhiều huyện/thị trong tỉnh. Để khống chế tình hình bệnh dịch sốt xuất huyết, bên cạnh tăng cường các biện pháp chuyên môn kỹ thuật, tỉnh Gia Lai đã huy động cả hệ thống chính trị vào cuộc, đặc biệt là vai trò của các cấp chính quyền, đoàn thể cùng sự tham gia tích cực của cộng đồng.
Tình hình bệnh nhân sốt xuất huyết
Theo số liệu thống kê 9 tháng đầu năm 2010, bệnh sốt xuất huyết ở toàn bộ các địa bàn trong tỉnh Gia Lai với 2.711 bệnh nhân sốt xuất huyết, trong đó thời điểm bệnh cao nhất là tháng 8 (912 ca), tháng 9 (788 ca), tháng 7 (723 ca); địa phương có số ca mắc bệnh cao nhất là TP. Pleiku 1.598 ca (58.95%), TX. An Khê 320 ca (11.80%), Kbang 159 ca (5.86%) và nhiều huyện khác có tỷ lệ mắc dưới 100 ca; có 1 trường hợp tử vong TP. Pleiku chiếm tỷ lệ 0.036% so với số ca mắc bệnh.
Tình hình bệnh SXH ở tỉnh Gia Lai tính đến 26/9/2010 so với cùng kỳ năm 2009
Tuy nhiên phân tích diễn biến bệnh sốt xuất huyết tại TP. Pleiku là nơi có chỉ số mắc bệnh cao nhất ở nội thành, từ tuần 27 đến tuần 33 thấy số ca bệnh tăng lên rồi giảm, giai đoạn này tất cả các phường có bệnh nhân đều tổ chức tổng vệ sinh vào thứ bảy và chủ nhật hàng tuần (có sự tham gia của các ban ngành, đoàn thể) trong phường, phun hóa chất diệt muỗi toàn thành phố.
Diễn biến bệnh SXH ở TP Plei Ku từ tuần 24 (14-20/6/2010) đến tuần 38 (20-26/9/2010)
Hoạt động phòng chống dịch sốt xuất huyết tại tỉnh Gia Lai
Tổ chức chỉ đạo thực hiện
Dự báo được tình hình phức tạp của bệnh sốt xuất huyết ngay từ đầu năm 2010, UBND tỉnh Gia Lai đã có chỉ thị về việc đẩy mạnh công tác phòng chống sốt xuất huyết đến từng huyện, thị, thành phố; thành lập Ban điều hành mục tiêu phòng chống sốt xuất huyết của tỉnh thuộc Ban chăm sóc Sức khỏe Ban đầu của Tỉnh do Phó chủ tịch tỉnh làm Trưởng Ban. Sở Y tế ký quyết định thành lập nhóm chuyên viên phòng chống sốt xuất huyết tại Trung tâm Y tế dự phòng vànhóm chuyên trách điều trị sốt xuất huyết tại khoa Lây-Bệnh viện tỉnh; xây dựng bản ký kết hợp đồng giữa chính Chủ tịch UBND huyệnthành phố trọng điểm với Giám đốc Sở Y tế.
 |
TTYT TP. Pleiku quá tải với bệnh nhân mắc sốt xuất huyết trong gần 3 tháng qua. Ảnh: N.G |
Đẩy mạnh công tác tuyên truyền vào cộng đồng, mục tiêu là hướng tới các hộ gia đình diệt lăng quăng,đưa vào nội dung phòng chống SXH vào trường tiểu học và trung học cơ sở. Mạng lưới cộng tác viên bao gồm: thành phố Plei Ku: (P. IaKring, Yên Đỗ, Diên Hồng);huyện Đức Cơ (TT Chư Ty), Chư Sê (TT Chư Sê), Phú Thiện (TT Phú Thiện), Ayun Pa (phường Đoàn Kết), Krông Pa (TT Phú Túc, xã Chư Gu), An Khê (P. Tây Sơn), Kon Chrò (TT Kon Chrò) được chọn các điểm có mạng lưới cộng tác viên tại cộng đồng. Các huyện thành phố trọng điểm đều có nhóm chuyên trách kiêm nhiệm gồm 3 người (1 phụ trách Dịch tể, 1 phụ trách về tuyên truyền và huyết thanh, 1 phụ trách về điều trị ) do Giám đốc Trung Tâm Y tế ký, nhóm chuyên trách đặt tại Ban Y tế dự phòng.
Các hoạt động phòng chống dịch sốt xuất huyết
Chiến dịch diệt bọ gậy, vệ sinh môi trường được triển khai từ ngày 01/5/2010 đến 30/7/2010 có sự tham gia của các ban ngành, đoàn thể trên phạm vi 11 phường/thị trấn/xã, tại thành phố Plei Ku (IaKring, Yên Đỗ, Diên Hồng);huyện Đức Cơ (TT Chư Ty), Chư Sê (TT Chư Sê), Phú Thiện (TT Phú Thiện), Ayun Pa (phường Đoàn Kết), Krông Pa (TT Phú Túc, xã Chư Gu), An Khê (P. Tây Sơn), Kon Chrò (TT Kon Chrò). Riêng ở TP Plei Ku giai đoạn giửa tháng 7 đến giữa tháng 8 tất cả các phường có BNSXH vào thứ bảy và chủ nhật hàng tuần đếu có tổng vệ sinh trong phường (có sự tham gia của các ban ngành, đoàn thể).
Chiến dịch phun hóa chất diệt muỗi tại thành phố Pleiku đợt 1 từ ngày 11/7 đến 23/7/2010, phun trên diện rộng cho tất cả 17 phường/ xã và 7 ổ dịch nhỏ; hóa chất chủ yếu K-Othrin 2 EW pha với nước tỷ lệ 1/4 và có một ít Permethrin 50 EC pha với nước tỷ lệ: 1/3(theo chỉ định của Viện Vệ sinh dịch tễ Tây Nguyên). Chiến dịch phun hóa chất diệt muỗi đợt 2 từ ngày 09/8 đến 22/8/2010, phun tất cả 13 phường/ xã và 67 ổ dịch nhỏ; hóa chất chủ yếu K-Othrin 2 EW pha với nước tỷ lệ: 1/4. Trước khi phun hóa chất diệt muỗi đều có tổ chức diệt bọ gậy, có điểm phun đến lần 3, lần 4; ở các đường lớn phun bằng xe ô tô, các con hẻm phun bằng bình phun tay ULV (loại Stilh). Trong các đợt phun hóa chất do tỉnh, huyện chỉ đạo kỹ thuật, có sự tham gia của y tế phường/ xã và chính quyền địa phương (thôn, khối phố), người phun là thuê người có đào tạo kỹ thuật phun. Tại một số huyện, thị các điểm có bệnh nhân sốt xuất huyết trọng điểm đều phun lần 1 và lần 2, các bước tiến hành cũng giống như ở TP Plei Ku.
Về truyền thông giáo dục tỉnh Gia Lai đã tăng cường biện pháp truyền thông giáo dục nhằm làm người dân hiểu rõ tác hại của bệnh sốt xuất huyết để trên cơ sở đó tự giác tham gia phòng chống dịch tại cộng đồng và có ý thức tự bảo cho bản thân cùng gia đình họ. Trong 9 tháng đầu năm 2010, đặc biệt là thời kỳ cao điểm dịch số lần phát sóng tuyên truyền sốt xuất huyết 15 lần trên Đài truyền hình tỉnh, 20 lần trên Đài truyền thanh tỉnh, 30 lần trên truyền hình huyện và 40 lần trên truyền thanh huyện; 11 xã tổ chức truyền thông tại cộng đồng cùng nhiều hình thứ truyền thông khác như dùng xe loa, băng rôn về các thông điệp truyền thông; tờ rơi dán tại từng hộ gia đình, áp phích nơi công cộng cùng các hình thức truyền thông khác.
 |
Nước ứ đọng- môi trường thuận lợi cho muỗi sinh sản.
Ảnh: Viện Sốt rét-KST-CT Quy Nhơn |
Kết quả thực hiện các biện pháp chuyên môn kỹ thuật
Giám sát véc tơ
Kết quả giám sát véc tơ tại phường Yên Đổ (TP. Pleiku), xã Đăk Djrăng (huyện Mang Yang) trước khi phun và sau phun cho thấy mật độ muỗi khá cao ở phường Yên Đỗ (Plei Ku) 1,57 con/ nhà, các chỉ số khác cũng đều cao quá ngưỡng cho phép sau khi phun hóa chất (mật độ muỗi <0,5 c/n, Tỷ lệ nhà có bọ gậy và nhà có muỗi < 10%, BI <20).
Giám sát phun hóa chất diệt muỗi
Giám sát phun hóa chất diệt muỗi tại Xã Đăk Djrăng, huyện Mang Yang và một ổ dịch nhỏ ở phường Ia Kring. Hóa chất sử dụng K-Othrin 2 EW pha đúng tỷ lệ, phun bằng bình phun ULV mang vai đúng kỹ thuật phun, có giám sát của cán bộ y tế tỉnh, huyện, phường/ xã và có chính quyền địa phương tham gia. Chất lượng phun hóa chất diệt muỗi ở xã Đăk Djrăng, huyện Mang Yangcó hiệu quả trước khi phun (mật độ muỗi: 0,16 c/n và tỷ lệ nhà có muỗi 12% ) còn sau khi phun (mật độ muỗi: 0,04 c/n và tỷ lệ nhà có muỗi 4% ).
Giám sát truyền thông
Giám sát người dân có nghe trên đài phát thanh tỉnh truyên truyền phòng chống bệnh sốt xuất huyết, tại nơi công cộng có áp phích, băng rôn truyên truyền phòng chống bệnh sốt xuất huyết; tại nhà dân có dán bản cam kết diệt bọ gậy, phỏng vấn người dân có hiểu về phòng chống bệnh sốt xuất huyết nhưng thực hành thì còn hạn chế.
Kết luận và kiến nghị
Ở tỉnh Gia Lai trong 9 tháng đầu năm 2010 bệnh nhân sốt xuất huyết tăng cao so với cùng kỳ năm ngoái, có thể là do năm nay ở Gia Lai ít mưa hơn so với các năm trước và sự biến đổi khí hậu nóng lên toàn cầu. Bệnh nhân tăng đột biến vào tháng 6, 7, 8 so với năm 2009 đến tháng 9 bệnh có xu hướng giảm (riêng ở Tp Plei Ku là trọng điển sốt xuất huyết của tỉnh từ tháng 8 sốt xuất huyết đã có xu hướng giảm cho đến nay), sắp đến là mùa lạnh ở đây có thể bệnh sẽ giảm mạnh từ đây đến cuối năm. Tình hình sốt xuất huyết ở Tp Plei Ku nói riêng và tỉnh Gia Lai nói chung tăng cao kéo dài nguyên nhân chính ở đây là do ý thức tự phòng, chống bệnh của một số người dân còn hạn chế (khoảng 30% hộ gia đình có đồ phế thải hay chai lọ ngoài vườn, thỉnh thoảng có mưa là các ổ chứa này có bọ gậy), đội ngũ cán bộ y tế làm việc rất tích cực cụ thể là xử lý ổ dịch nhỏ không kể thứ 7 và chủ nhật (làm đúng chuyên môn, kỹ thuật).
Từ đây đến cuối năm tiếp tục xử lý nhanh, kịp thời các ổ dịch nhỏ, một số thị trấn, thị trứ nếu mới có xuất hiện những ca bệnh sốt xuất huyết đấu tiên nên xử lý diệt bọ gậy và phun hóa chất trên diện rộng, cần truyền thông nhiều hơn nữa cho người dân hiều biết cách phòng, chống bệnh sốt xuất huyết đối với các thị trấn, thị trứ trước đây chưa có sốt xuất huyết.
Đề nghị chính quyền cơ sở đặc biệt cấp phường/ xã giúp cán bộ y tế nhiều hơn nữa, cán bộ chính quyền yêu cầu người dân tự diệt bọ gậy sẽ hiệu quả hơn là cán bộ y tế.