Hưởng ứng Ngày Dân số Việt Nam 26/12/29013, Ủy ban dân số & kế hoạch hóa gia đình và Bộ Y tế đã phát động “Tháng hành động quốc gia về dân số” từ 26/11 đến 26/12 năm 2013 với nhiều hoạt động thiết thực, hiệu quả trên quy mô toàn quốc.
Tháng hành động Quốc gia về dân số và Ngày Dân số Việt Nam 26/11- 26/12/2013) với chủ đề “Già hóa dân số-những thách thức trong chăm sóc người cao tuổi” nhằm nâng cao nhận thức, trách nhiệm của toàn xã hội về ý nghĩa, tầm quan trọng của công tác Dân số-kế hoạch hóa gia đình (DS-KHHGĐ) đối với sức khoẻ, hạnh phúc của mỗi người dân góp phần thực hiện có hiệu quả mục tiêu của Chiến lược DS-SKSS Việt Nam giai đoạn 2011-2020. Già hóa dân số là tình trạng những người cao tuổi chiếm đa phần trong tổng dân số-một sự kiện đáng chú ý vào thế kỷ 20, chứng tỏ tỷ suất tử vong và tỷ suất sinh giảm xuống do điều kiện y tế được cải thiện và chính sách dân số những năm gần đây, tuy nhiên đây lại là thách thức lớn trong chế độ chăm sóc người cao tuổi.
Thực trạng già hóa dân số
Theo Báo cáo của Liên hiệp quốc tình trạng già hóa dân số thế giới sẽ tăng nhanh ở thế kỷ 21. Trong vòng 5 thập kỷ qua số người từ 60 tuổi trở lên tăng gấp ba lần từ 96 triệu (năm 1950) lên đến 326 triệu (năm 2000) tương đương với 10% tổng dân số thế giới, dự báo trong 5 thập kỷ tới tỷ lệ già hóa dân số sẽ tăng nhanh hơn nâng tổng số người trong độ tuổi này lên trên một tỷ người vào năm 2050, chiếm 1/4 tổng dân số thế giới. Ở khu vực châu Á-Thái Bình Dương, già hoá dân số đang trở thành một đặc trưng riêng biệt của các nước phát triển, đặc biệt là tỷ lệ nữ già hoá trong những nhóm tuổi cao đang tăng lên.Các quốc gia ở khu vực này đang phải đối mặt với việc đề ra chính sách phù hợp nhằm giải quyết tình trạng già hoá dân số như chăm sóc người cao tuổi, chương trình phúc lợi xã hội, giảm thiểu những tác động tiêu cực lên nền kinh tế. Thực tế già hoá dân số không phải là vấn đề đòi hỏi phải giải quyết cấp bách mà tùy thuộc vào mức độ và dự báo tỷ lệ già hoá của mỗi giai đoạn để ra chính sách giải quyết phù hợp với mỗi quốc gia. Khả năng dự báo về nhân khẩu học có độ chính xác cao sẽ hỗ trợ đối phó với những thách thức do dân số già hoá đặt ra và làm cho nó trở thành một vấn đề có thể giải quyết được kịp thời.Tình trạng già hoá dân số nhanh chóng cùng với lực lượng lao động bị co lại sẽ tạo ra sức ép về chi tiêu công cho những người về hưu tăng lên, trong khi số người đóng góp cho quỹ bảo hiểm thì lại giảm xuống làm ảnh hưởng tiêu cực đến nền kinh tế-xã hội nếu không có biện pháp điều chỉnh hoặc giải pháp mới cho vấn đề này.Ngược lại, tác động quan trọng của tỷ suất sinh đang giảm xuống do sức ép trong việc chăm sóc người cao tuổi, cùng với các chính sách xã hội và tài chính được sử dụng để nâng cao trách nhiệm làm con trong việc chăm sóc người cao tuổi, cùng với việc nhà nước cung cấp các dịch vụ chăm sóc người già, tạo môi trường thuận lợi cho các tổ chức cá nhân và tổ chức phi lợi nhuận cung cấp các dịch vụ cho người cao tuổi. Mặt khác, già hóa dân số có thể hiểu là trong biểu đồ dân số, người già nhiều hơn so với người trẻ tuổi, vì vậy già hóa dân số làm giảm lực lượng lao động của mỗi quốc gia, đồng thời quốc gia đó phải chi tiêu một khoản ngân quỹ để phục vụ thành phần này nêncó thể coi đây là một thách thức về cơ cấu dân số cần giải quyết.
Tính đến ngày 1/11/2013 dân số nước ta đạt 90 triệu người, chậm hơn so với dự báo 10 năm nhưng tránh sinh được gần 21 triệu trường hợp, trong khi năm 2012 tỷ suất tử vong trẻ em dưới 1 tuổi giảm còn 15,8%o, tử vong của các bà mẹ cũng giảm nhanh chóng, tuổi thọ người Việt Nam tăng 33 tuổi trong hơn 50 năm qua. Theo dự báo của Tổng cục dân số & kế hoạch hóa gia đình, năm 2017 Việt Nam mới bước vào giai đoạn già hóa dân số, tuy nhiên ngay từ năm 2011 tỷ lệ già hóa dân số ở người trên 65 tuổi đạt 0,7% so với tổng dân số, sớm hơn 6 năm so với dự báo làm cho tốc độ già hóa dân số của Việt Nam tăng hàng đầu châu Á và nhanh nhất thế giới. Già hóa dân số không phải là gánh nặng mà là quá trình tất yếu và là thành tựu to lớn trong công cuộc xây dựng phát triển kinh tế-xã hội đất nước, trong đó có thành tựu của Chương trình dân số-kế hoạch hóa gia đình. Tuy nhiên, già hóa dân số cũng đặt ra nhiều thách thức đối với các điều kiện về kinh tế, an sinh xã hội và chăm sóc người cao tuổi; trong khi cấu trúc gia đình có sự thay đổi, gần 70% người cao tuổi sống ở nông thôn không có tích lũy vật chất, chỉ 30% người cao tuổi có lương hưu hoặc trợ cấp từ ngân sách nhà nước nên hệ thống chăm sóc sức khỏe người cao tuổi còn nhiều hạn chế và bất cập.
Tháng hành động quốc gia về dân số
Từ thực trạng nêu trên, từ năm 2010 Chính phủ đã ban hành quyết định lấy tháng 12 hàng năm là tháng hành động quốc gia về dân số, mỗi năm có một chủ đề khác nhau, theo đó chủ đề năm 2013 là "Già hóa dân số-Những thách thức trong chăm sóc người cao tuổi" với những hoạt động trọng tâm như tăng cường thực hiện các mô hìnhcan thiệp có hiệu quả về cơ cấu, chất lượng dân số; kiểm soát tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh; tư vấn, khám sức khỏe tiền hôn nhân; sàng lọc trước sinh, sơ sinh; giảm tình trạng tảo hôn, kết hôn cận huyết thống tại một số vùng dân tộc ít người; giải quyết vấn đề già hóa dân số, xây dựng bệnh viện Lão khoa trên toàn quốc nhằm bắt kịp sự biến đổi nhân khẩu học và nhu cầu chăm sóc sức khỏe ngày càng lớn của người cao tuổi; xây dựng mô hình chăm sóc người cao tuổi tại gia đình và cộng đồng, các cơ sở hạ tầng khu vui chơi thân thiện với người cao tuổi; mở rộng độ bao phủ bảo hiểm hưu trí, bảo hiểm y tế thông qua việc triển khai chương trình an sinh xã hội, tăng thu nhập cho người cao tuổi; tăng mức trợ cấp xã hội, lương hưu, giải quyết hiệu quả tình trạng đói nghèo tại các vùng sâu, vùng xa, vùng đặc biệt khó khăn. Tháng hành động quốc gia về Dân số năm 2013 được tổ chức đồng bộ hiệu quả với các sự kiện, chiến dịch truyền thông nhằm quán triệt đầy đủ quan điểm của Đảng và Nhà nước về chăm sóc người cao tuổi; các hội nghị, hội thảo, các diễn đàn nhằm giải quyết các vấn đề trọng tâm của công tác DS-KHHGĐ và vấn đề già hóa dân số. Thực hiện các chủ trương, chính sách và triển khai việc cung cấp dịch vụ DS-KHHGĐ cho nhân dân tại các địa bàn đặc biệt khó khăn.
Theo Bộ Y tế, mặc dù nước ta đã đạt được những tiến bộ đáng kể về giảm tỷ lệ chết mẹ, tăng cường tiếp cận chăm sóc sức khoẻ sinh sản và kế hoạch hoá gia đình trong những thập kỷ qua, nhưng vẫn còn 1/3 thanh niên thiếu tiếp cận các phương tiện tránh thai cần thiết dẫn đến tỷ lệ mang thai ngoài ý muốn và phá thai không an toàn vẫn còn cao trong nhóm phụ nữ trẻ, đặc biệt trong số những người chưa kết hôn do đó cần đưa ra những hành động giúp trẻ em gái vị thành niên đưa ra được những lựa chọn có trách nhiệm trong cuộc sống và cung cấp những hỗ trợ cần thiết khi mà các quyền của các em chưa được thực hiện tốt; bất kỳ mọi trẻ em gái sống ở đâu, trong hoàn cảnh kinh tế như thế nào cũng đều có quyền được phát triển hết tiềm năng của mình. Dân số và kế hoạch hóa gia đình là một chủ trương lớn của Đảng, Nhà nước nhằm kiểm soát quy mô dân số, từng bước nâng cao chất lượng cuộc sống người dân và phát triển kinh tế bền vững với đội ngũ lao động dồi dào có chất lượng để đáp ứng các nhu cầu của xã hội. Chăm sóc sức khỏe nhân dân nói chung, sức khỏe sinh sản nói riêng, đặc biệt là chăm sóc người cao tuổi trong tình trạng già hóa dân số theo chủ đề năm nay có vai trò to lớn trong việc nâng cao chất lượng dân số cả về thể chất, trí tuệ và tinh thần nên công tác dân số đòi hỏi sự tham gia, phối hợp của các cấp, các ngành trong toàn xã hội góp phần tích cực vào sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.