Ở tỉnh Gia Lai thời gian này là mùa mưa bắt đầu, quanh nhà người dân có nhiều ổ nước được hình thành, những quả trứng muỗi trải qua thời kỳ khô cạn có nước bắt đầu nở cho ra muỗi trưởng thành, có mưa độ ẩm tăng cao thích hợp cho sự sinh trưởng phát triển của muỗi, thông thường song song với sự phát triển của véc tơ là bệnh tăng cao.
Diễn biến bệnh sốt xuất huyết ở tỉnh Gia Lai của các năm gần đây gần đây bắt đầu tăng cao từ tháng 6 đến tháng 11 (biểu đồ 1), Viện Sốt rét-Ký sinh trùng-Côn trùng Quy Nhơn phối hợp Trung tâm Y tế dự phòng tỉnh Gia Lai, Trung tâm Y tế và Ban Y tế các huyện/thị Ia Grai, Chư Prông và KBang giám sát véc tơ SXH tại thành phố Plei Ku, Ia Grai, Chư Prông và KBang vào đầu tháng 5/2011, kết quả như sau:
Tình hình bệnh sốt xuất huyết ở tỉnh Gia Lai.
 |
Biểu đồ 1. Tình hình bệnh SXH ở tỉnh Gia Lai tính đến 4/2011, năm 2010 (đến tháng 11) và Mean+2SD (2005-2009). |
- Từ đầu năm đến hết tháng 4/2011 cả tỉnh có 32 trường hợp mắc SXH, tập trung chủ yếu ở Tp. Plei Ku có 12 trường hợp chiếm 37,50%, còn lại rải rác ở các huyện, thị trong tỉnh.
- Diễn biến bệnh từ đầu năm đến hết tháng tư thấp hơn cùng kỳ năm ngoái (2010) đồng thời cũng thấp hơn đường dự báo dịch.
Các chỉ số véc tơ sốt xuất huyết.
Chỉ thu thập được muỗi trưởng thành và bọ gậy Ae. aegypti.
Bảng 1. Các chỉ số véc tơ sốt xuất huyết ở một số điểm tỉnh Gia Lai.
TT | ĐỊA ĐIỂM | Mật độ muỗi (DI) (con/nhà) | Tỷ lệ nhà có muỗi(AHI) (%) | Breteau (BI) | Tỷ lệ nhà bọ gậy (HI) (%) | Tỷ lệ dụng cụ bọ gậy (CI) (%) | Mật độ bọ gậy (con/nhà) |
01 | P.Yên Đỗ, TP Plei Ku | 0,22 | 14 | 12 | 10 | 4,8 | |
02 | P.Diên Hồng, TP Plei Ku | 0,46 | 22 | 14 | 10 | 5,8 | |
03 | Xã Chư Á, TP Plei Ku | 0,08 | 8 | 8 | 8 | 5,3 | |
| Tp. Plei Ku | | | | | | 21,39 |
04 | TT IaKha, Ia Grai | 0,24 | 16 | 16 | 12 | 6,2 | |
05 | TT Chư Prông, Chư Prông | 0,08 | 8 | 20 | 16 | 4,6 | |
06 | Xã Ia Piơr, Chư Prông | 0,56 | 32 | 28 | 24 | 12,1 | |
07 | TT Kbang, KBang | 0,36 | 16 | 18 | 14 | 5,4 | |
- Tại Tp. Plei Ku phường Diên Hồng và Yên Đỗ là phường trọng điểm sốt xuất huyết, P.Diên Hồng có các chỉ số véc tơ cao hơn Chư Á và Yên Đỗ chút ít, nhưng cả 3 điểm các chỉ số véc tơ xấp xỉ trong ngưỡng cho phép (mật độ muỗi <0,5 c/n, Tỷ lệ nhà có bọ gậy và nhà có muỗi < 10%, BI <20). Tp. Plei Ku có mật độ bọ gậy nguồn khá cao (21, 39 con/ nhà) so với các điểm khác.
- Hầu hết các điểm có các chỉ số véc tơ xấp xỉ trong ngưỡng cho phép, chỉ có Xã Ia Piơr (Chư Prông) có các chỉ số véc tơ cao hơn ngưỡng cho phép.
Các hình thái ổ bọ gậy Ae. aegypti.
Bảng 2. Thành phần và tỷ lệ dụng cụ chứa nước có bọ gậy ở một số điểm tỉnh Gia Lai.
TT | ĐỊA ĐIỂM | Dụng cụ chứa nước có bọ gậy |
Lốp xe (%) | Bể nước (%) | Thùng phuy (%) | Chum/vại (%) | Xô/ thùng (%) | Lọ hoa (%) | Non bộ (%) | Phế thải (%) | Giếng nước (%) | Linh tinh (%) |
1 | Tp. Plei Ku | 6,67 | | 40 | 13,33 | 6,67 | 6,67 | 6,67 | 6,67 | | 13,33 |
2 | TT. IaKha | | 14,29 | 14,29 | 14,29 | | 28,57 | | 28,57 | | |
3 | T.Chư Prông | | | | | | 20 | 80 | | | |
4 | Xã Ia Piơr | | | 12,50 | 50 | 12,50 | 25 | | | | |
5 | TT. Kbang | | | 25 | 25 | | 12,50 | | 12,50 | 12,50 | 12,50 |
- Tỉnh Gia Lai bọ gậy có ở thùng phuy chứa nước mưa, bể nước, lọ hoa, chum/ vại, lốp xe, xô/ thùng, hòn non bộ, giếng nước có độ sau khoảng 1-2 mét, phế thải và một số đồ linh tinh khác. Trong đó thùng phuy chiếm tỷ lệ khá cao và ở đó mật độ quá cao so với các vật chứa khác.
- Ở Tp. Plei Ku có nhiều hình thái ổ bọ gậy và mật độ bọ gậy cao chủ yếu ở thùng phuy, ở huyện các hình thái ổ bọ gậy ít hơn đồng thời mật độ bọ gậy cũng thấp hơn. Những việc cần phải làm.
Để giảm thiểu mắc sốt xuất huyết không chỉ ở Gia Lai những tỉnh khu vực Tây Nguyên có điều kiện tự nhiên tương tự nên phải triển khai:
- Hiện nay bắt đầu mùa mưa ở Tây Nguyên nên các dụng cụ phế thải, rác thải quanh nhà dân có nước đọng còn ít, sắp đến sẽ có nhiều dụng cụ chứa nước đọng thuận lợi cho muỗi sinh trưởng phát triển, trong thời điểm này vai trò của cộng tác viên sốt xuất huyết cần phát huy, tích cực đến từng hộ gia đình hướng dẫn cho người dân tự đổ bọ gậy, vệ sinh môi trường quanh nhà.
- Tại các địa phương của tỉnh trong thời gian cuối tháng 5 đầu tháng 6 nên đồng loạt triển khai công tác vệ sinh môi trường, diệt lăng quăng/ bọ gậy dưới sự chỉ đạo của ngành Y tế có sự tham gia của chính quyền, các ban ngành, đoàn thể, học sinh, vai trò của từng hộ gia đình là quyết định cho hiệu quả chiến dịch. Tùy theo các chỉ số véc tơ và tình hình bệnh nhân sốt xuất huyết của từng địa phương mà Trung tâm Y tế dự phòng tỉnh có chỉ định phun hóa chất diệt muỗi trưởng thành cho phù hợp.
- Ở nhiều địa phương người dân thường sử dụng thùng phuy chứa nước mưa dùng cho sinh hoạt hàng ngày, tưới cây; Ở đó có mật độ bọ gậy rất cao (có khi cả hàng ngàn con) so với các vật dụng khác (vài chục con trở lại), y tế cơ sở khuyến cáo người dân nên dùng lưới lỗ nhỏ làm nắp đậy vừa lấy được nước mưa vừa không cho muỗi vào đó đẻ trứng.
- Trung tâm Y tế dự phòng tỉnh đề nghị UBND tỉnh chỉ đạo các cấp chính quyền đặc biệt cấp phường/ xã hỗ trợ cán bộ y tế trong khuyến cáo người dân thực hành tự diệt bọ gậy ở mỗi gia đình, cán bộ chính quyền yêu cầu người dân tự diệt bọ gậy sẽ hiệu quả hơn là cán bộ y tế.