Khoảng cuối tháng 5 và đầu tháng 6 năm 2011, xã Bình Thạnh, huyện Tuy Phong, tỉnh Bình Thuận có biến động sốt rét gia tăng do lan truyền từ một ca sốt rét ngoại lai nhiễm bệnh từ Tây Nguyên về. Viện Sốt rét-KST-CT Quy Nhơn đang cùng ngành y tế địa phương điều tra, xác minh và can thiệp các biện pháp bảo vệ dân tại khu vực này.
Bình Thạnh là một xã ven biển thuộc huyện Tuy Phong, tỉnh Bình Thuận, nguyên là ổ dịch cũ trước đây xác định có sự hiện diện của hai loài trung gian truyền bệnh ở vùng núi (An.minimus) và ven biển. Cuối tháng 5/2011 khi phát hiện có sự gia tăng sốt rét ở đây, Trung tâm Phòng chống sốt rét tỉnh Bình Thuận đã phối hợp với Trung tâm Y tế huyện Tuy Phong có các biện pháp can thiệp tích cực. Viện sốt rét KST-CT Quy Nhơn đã cử hai đoàn giám sát dịch tễ và điều tra côn trùng nhằm xác định nguyên nhân sốt rét gia tăng, đồng thời hỗ trợ địa phương can thiệp khống chế xảy dịch. Hiện nay công tác giám sát đang được tiến hành, còn kết quả kiểm soát véc tơ truyền bệnh sốt rét đã hoàn tất và cho phép rút ra một số nhận định như sau.
Nội dung công tác điều tra muỗi truyền bệnh tập trung vào đánh giá thành phần, số lượng và mật độ loài đối với các véctơ truyền bệnh sốt rét chính và phụ. Các phương pháp điều tra côn trùng được ưu tiên cho những hộ gia đình có bệnh nhân sốt rét và ký sinh trùng sốt rét. Xác định tỷ lệ nhiễm KSTSR trong cơ thể muỗi bằng phương pháp mổ và ELISA test. Thống kê tỷ lệ màn hiện có trong dân, số màn được tẩm, số hộ phun hóa chất, tỷ lệ người trong hộ gia đình ngủ màn thường xuyên. Điều tra ngẫu nhiên 30 hộ gia đình về tỷ lệ ngủ màn, thói quen ngủ màn, thói quen sinh họat của người dân. Ghi nhận cấu nhà cửa của người dân như lọai tường vách, cấu trúc nhà cửa; thông tin về sử dụng hóa chất diệt muỗi: số lượng màn tẩm, số hộ được phun hóa chất, loại hóa chất tẩm màn, hóa chất phun tồn lưu và thời hạn sử dụng của hóa chất.
Thời gian kiểm soát véc tơ truyền bệnh sốt rét được tiến hành từ ngà 8/6/2011 đến 16/6/2011) tại xóm 1, xã Bình Thạnh, huyện Tuy Phong, Bình Thuận. Các kỹ thuật điều tra muỗi (mồi người trong nhà, mồi người ngoài nhà, bẫy đèn trong nhà, bẫy đèn ngoài nhà, soi chuồng gia súc, soi vách trong nhà đêm, soi trong nhà ngày), định loại muỗi, mổ muỗi Anopheles theo phương pháp của WHO (1975) và của Viện Sốt rét-Ký sinh trùng-Côn trùng Trung ương (2008). Muỗi cái thu thập bằng phương các phương pháp mồi người, bẫy đèn, soi bắt muỗi trú đậu trên tường vách vào ban đêm và muỗi soi nhà ngày sẽ được định lọai bằng hình thái ngòai (riêng đối muỗi An.minimus định loại bằng hình thái dạng cánh), phân tích sella, tiến hành mổ tuyến nước bọt, dạ dày, buồng trứng (xác định thoa trùng, nang trùng và tỷ lệ muỗi đẻ/chưa đẻ). Xác muỗi được mổ giữ lại trong túp để làm phản ứng ngưng kết ELISA (phương pháp Wirtz và cs, 1985).
Kết quả điều tra cho thấy xã Bình Thạnh là một xã ven biển, nằm sát bờ biển, có độ cao 6,55m so với mực nước biển có tọa độ được xác định 11011’82’’ vĩ độ Bắc, 108041’39’’ kinh độ Đông; phía Bắc giáp thị trấn Liên Hương, phía Tây giáp giáp xã Chí Công, phía Nam và Đông giáp biển Đông. Sinh cảnh là các vườn cây ăn trái, có các mương nước, ao nước trong chảy chậm là điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của bọ gậy An.minimus phát triển quanh năm.
-Thành phần, mật độ véc tơ sốt rét tại xã Bình Thuận có mặt véc tơ chính An.minimus, các véc tơ phụ là An.aconitus. Mật độ các véc tơ sốt rét chính như An.minimus khá cao 7.12 con/đèn/đêm (bẫy đèn trong nhà); 3.0 con/đèn/đêm (bẫy đèn ngoài nhà), 2.66 con/giờ/người (mồi người trong nhà) và 1.5 con/giờ/người (mồi người ngoài nhà). Chưa phát hiện các véc tơ chính và phụ trú đậu tiêu máu trong nhà, chưa phát hiện thấy muỗi nhiễm ký sinh trùng sốt rét trong cơ thể muỗi (bằng phương pháp mổ muỗi). Kết quả ELISA đang được xử lý sẽ có thông báo sau.
-Tỷ lệ nhiễm thoa trùng trong cơ thể muỗi An.minimus và tỷ lệ nhiễm nang trùng trong cơ thể muỗi An.minimus đều là 0 %.
-Kết quả điều tra màn thấy tỷ lệ màn trong dân (2.01 màn/người), tỷ lệ màn rách (18.46%), tỷ lệ màn tẩm (64.61%), tỷ lệ người ngủ màn (80.91%), tỷ lệ người có sốt (5.34%)
Do mật độ véc tơ truyền bệnh sốt rét chính An.minimus khá cao ở tất cả các phương pháp và tỷ lệ người dân ngủ màn thấp (80.91%) kết hợp với tỷ lệ màn tẩm quá thấp (64.61%) và tỷ lệ người có sốt cao nên Viện Sốt rét-Ký sinh trùng-Côn trùng Quy Nhơn đã đề nghị Trung tâm Phòng chống sốt rét-Bướu cổ tỉnh Bình Thuận, Đội y tế dự phòng huyện Tuy Phong và Trạm y tế xã Bình Thạnh khẩn trương thực hiện tẩm màn bổ sung cho dân, cấp màn bổ sung cho những hộ thiếu màn, tuyên truyền những hộ không có thói quen ngủ màn.