Ngày 21/1/2011, Viện Sốt rét-Ký sinh trùng-Côn trùng Quy Nhơn đã tổ chức “Hội nghị phòng chống sốt rét, các bệnh ký sinh trùng, côn trùng khu vực miền Trung-Tây Nguyên năm 2010” nhằm đánh giá những khó khăn tồn tại trong công tác kiểm soát dịch bệnh chuyên ngành 5 năm qua (2006-2011) và rút ra những bài học kinh nghiệm hoạt động trong 5 năm tới (2011-2015).
Đến dự và chỉ đạo Hội nghị có TS. Phan Trọng Lân-Phó Cục trưởng Cục Y tế dự phòng Bộ Y tế và chuyên viên. Thành phần tham dự Hội nghị có Lãnh đạo Sở Y tế các tỉnh có “điểm nóng” về sốt rét Quảng Nam, Phú Yên, Gia Lai; Lãnh đạo y tế ngành cao su Việt Nam, Quân y Binh đoàn 15, Quân đoàn 3, Bệnh viện Quân y 13 (Bình Định), Bệnh viện Quân y 87 (Khánh Hòa), các đơn vị quân y biên phòng và các công ty cao su đóng trên địa bàn khu vực; Lãnh đạo và chuyên viên Trung tâm phòng chống sốt rét, Trung tâm Y tế dự phòng 15 tỉnh miền Trung-Tây Nguyên; các cơ quan thông tin đại chúng: Đài truyền hình Trung ương-Phú Yên, Đài truyền hình Bình Định, Báo Bình Định và đại diện thường trú Việt Nam Thông tấn xã.
TS. Phan Trọng Lân-Phó Cục trưởng Cục Y tế dự phòng Bộ Y tế phát biểu chỉ đạo Hội nghị |
Trong một ngày làm việc, Hội nghị đã nghe các báo cáo mang tính chuyên đề của Viện Sốt rét-Ký sinh trùng-Côn trùng Quy Nhơn như báo cáo tổng quan về những khó khăn thách thức trong phòng chống sốt rét, các bệnh ký sinh trùng, côn trùng 2005-2010 khu vực miền Trung-Tây Nguyên và giải pháp khắc phục trong 5 năm đến 2011-2015 do PGS.TS. Triệu Nguyên Trung-Viện trưởng trình bày; thay đổi trong phân vùng sốt rét khu vực miền Trung-Tây Nguyên năm 2010 và điều chỉnh biện pháp phòng chống sốt rét trong năm 2011 của TS.Hồ Văn Hoàng-Phó Viện trưởng; sự đáp ứng của véc tơ sốt rét, sốt xuất huyết với hóa chất 2005-2010 và các biện pháp can thiệp có hiệu quả của Ths. Nguyễn Xuân Quang-Trưởng khoa Côn trùng; những tồn tại trong chẩn đoán, điều trị sốt rét các tuyến bệnh viện miền Trung-Tây Nguyên 2007-2010 và giải pháp nâng cao chất lượng chẩn đoán và điều trị sốt rét; các bệnh giun sán mới nổi và yêu cầu cần thiết phải có chương trình phòng chống bệnh giun sán ở khu vực miền Trung-Tây Nguyên của TS. Nguyễn Văn Chương-Phó Viện trưởng.
 |  |
PGS.TS. Triệu Nguyên Trung-Viện trưởng trình bày báo
cáo tổng quan về những khó khăn thách thức trong
phòng chống sốt rét, các bệnh ký sinh trùng, côn trùng
2005-2010 khu vực miền Trung-Tây Nguyên | TS. Nguyễn Văn Chương-Phó Viện trưởng trình bày các
bệnh giun sán mới nổi và yêu cầu cần thiết phải có chương
trình phòng chống bệnh giun sán ở khu vực
miền Trung-Tây Nguyên |
Đặc biệt các đại biểu tham dự Hội nghị đã nghe đại diện các tỉnh trong khu vực trình bày những vấn đề khó khăn đặc thù tại địa phương mình về lĩnh vực sốt rét như những khó khăn và biện pháp khắc phục trong phòng chống sốt rét tại huyện Nam Trà My của Ths.Nguyễn Văn Văn-Giám đốc Trung tâm PCSR-BC tỉnh Quảng Nam; nguyên nhân tử vong sốt rét tại Phú Yên và giải pháp khắc phục của BS.Nguyễn Hùng-Giám đốc Trung tâm YTDP tỉnh Phú Yên; những khó khăn trong phòng chống sốt rét cho người dân đi rừng, ngủ rẫy và giải pháp khắc phục của Ths.Lê Anh Dũng-Giám đốc Trung tâm PCSR tỉnh Khánh Hòa; khó khăn trong kiểm soát biên giới và hợp tác Việt-Lào trong phòng chống sốt rét biên giới của Ths. Hoàng Hà-Phó Giám đốc Trung tâm YTDP tỉnh Quảng Trị; thực trạng dân di cư tự do và biện pháp quản lý dân di cư tự do tại tỉnh Đắc Nông của CN.Nguyễn Văn Sinh-Phó Giám đốc Trung tâm YTDP tỉnh Đắc Nông; hiệu quả các biện pháp phòng chống sốt rét bổ sung khắc phục hậu quả bão lụt kéo dài tại Quảng Bình của Ths.Trần Văn Bình-Phó Giám đốc Trung tâm PCSR-BC tỉnh Quảng Bình; biện pháp phòng chống sốt rét cho các vùng dân cư không ổn định vùng sốt rét lưu hành của Ths. Lê Quang Hải-Giám đốc Trung tâm PCSR tỉnh Quảng Ngãi; những khó khăn trong quản lý sốt rét ngoại lai và giải pháp khắc phục của đại diện Lãnh đạo Trung tâm YTDP TP. Đà Nẵng; thực trạng điểm kính hiển vi tại tỉnh Bình Thuận trong phòng chống sốt rét của BS.Phạm Quang Anh-Giám đốc Trung tâm PCSR tỉnh Bình Thuận.
Bên cạnh những khó khăn gặp phải, đại biểu tham dự Hội nghị cũng chia sẻ nhiều bài học kinh nghiệm trong phòng chống sốt rét như hiệu quả biện pháp truyền thông giáo dục phòng chống sốt rét trong hạ thấp tỷ lệ bệnh sốt rét của Ths.Phan Gia Công-Giám đốc Trung tâm PCSR tỉnh Gia Lai; kinh nghiệm nâng cao chất lượng các biện pháp phòng chống sốt rét tại tỉnh Kon Tum của CN.Nguyễn Văn Đức-Giám đốc Trung tâm PCSR tỉnh Kon Tum; hiệu quả kết hợp quân dân y trong phòng chống sốt rét tại tỉnh Thừa Thiên-Huế của BS.Nguyễn Võ Hinh-Nguyên Giám đốc Trung tâm PCSR tỉnh Thừa Thiên-Huế; hiệu quả lồng ghép Dự án Quốc gia PCSR và Dự án Qũy toàn cầu PCSR tại địa phương của BS.Phạm Văn Minh-Phó Giám đốc Trung tâm PCSR tỉnh Đắc Lắc.
Hội nghị cũng đã dành thời gian đề cập đến những vấn đề khó khăn trong phòng chống dịch sốt xuất huyết và sán lá gan lớn qua báo cáo của BS.Bùi Ngọc Lân-Giám đốc Trung tâm YTDP tỉnh Bình Định về tình hình dịch sốt xuất huyết tại tỉnh Bình Định và các biện pháp khống chế dịch; BS.Nguyễn Hùng-Giám đốc Trung tâm YTDP tỉnh Phú Yên về tình hình dịch sốt xuất huyết tại tỉnh Phú Yên và các biện pháp khống chế dịch trong năm 2010 và báo cáo của CN.Võ Văn Lãnh-Phó Giám đốc Trung tâm PCSR-BC tỉnh Bình Định về thực trạng bệnh sán lá gan lớn tại tỉnh Bình Định và các biện pháp phòng chống.
Tham luận tại Hội nghị về tình hình sốt rét gia tăng tại Quảng Nam trong năm 2010, TS.Phạm Nguyễn Cẩm Thạch-Giám đốc Sở Y tế tỉnh Quảng Nam cho rằng huyện Nam Trà My là một trong những huyện vùng sâu, vùng xa có đặc thù sốt rét không chỉ nặng nhất tỉnh Quảng Nam, mà còn nặng nhất miền Trung-Tây Nguyên do một thôn có nhiều nóc, một nóc có 5-7 hộ gia đình nằm rải rác trong rừng sâu rất khó bảo vệ. Bên cạnh đó địa bàn tỉnh Quảng Nam rất rộng, nhưng nguồn kinh phí đầu tư lại quá thấp; mô hình tổ chức y tế huyện có nhiều thay đổi nên thiếu nguồn nhân lực y tế dự phòng và cán bộ y tế cơ sở trình độ hạn chế, ý thức vệ sinh phòng bệnh của người dân thấp nên hiệu quả phòng chống dịch bệnh chưa cao. Để giải quyết được vấn đề sốt rét dai dẳng ở Quảng Nam, Bộ Y tế và Chương trình PCSR cần quan tâm đầu tư nhiều nguồn lực, cung cấp kịp thời test chẩn đoán nhanh (RDTs) cho các cơ sở y tế vùng sâu, vùng xa phát hiện và điều trị sớm bệnh nhân sốt rét; đồng thời những vùng đặc biệt khó khăn như huyện Nam Trà My cần áp dụng biện pháp vừa phun tồn lưu hóa chất vừa tẩm màn phòng chống muỗi đốt; đưa bệnh giun sán mới nổi vào mục tiêu phòng chống và cần sớm ổn định mô hình tổ chức y tế huyện. Tham luận về những khó khăn trong phòng chống sốt rét cho công nhân cao su và đề xuất các biện pháp quản lý, BS.Bùi Thuận-Phó Giám đốc y tế ngành cao su Việt Nam đã nhấn mạnh do có nhiều đầu mối là các Công ty cao su rải rác ở khắp địa bàn Tây Nguyên đều thuộc vùng trọng điểm sốt rét, trong khi việc cung ứng vật tư, thuốc men, hóa chất phòng chống sốt rét lại thông qua y tế Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn nên không kịp thời triển khai trong thời điểm mùa truyền bệnh sốt rét; hiện nay các công ty cao su phát triển nhiều dự án ở Lào và Cambodia nên 80% số người sang làm việc bên nước bạn đều mắc sốt rét, nhưng cán bộ y tế lại ít được đào tạo tập huấn về chuyên môn phòng chống sốt rét; đồng thời đề nghị Chương trình quốc gia phòng chống sốt rét nên chuyển cho Viện Sốt rét-Ký sinh trùng-Côn trùng Quy Nhơn làm đầu mối phân bổ vật tư, thuốc sốt rét, hóa chất và hỗ trợ cho y tế ngành cao su đào tạo tập huấn chuyên khoa sốt rét
Phát biểu chỉ đạo Hội nghị, TS. Phan Trọng Lân-Phó Cục trưởng Cục Y tế dự phòng đánh giá cao nỗ lực của đội ngũ cán bộ làm công tác y tế trong cả nước, đặc biệt là khu vực miền Trung-Tây Nguyên đã đạt được mục tiêu đẩy lùi bệnh sốt rét, khống chế bệnh sốt xuất huyết, giảm tác hại của các bệnh ký sinh trùng, thu hẹp dần vùng lưu hành bệnh tật; tuy nhiên, khu vực này vẫn phải đối mặt với nhiều khó khăn thách thức nên Hội nghị tổng kết công tác phòng chống sốt rét, các bệnh ký sinh trùng, côn trùng khu vực miền Trung-Tây Nguyên có ý nghĩa hết sức quan trọng và thiết thực nhằm rút ra các vấn đề còn tồn tại làm cơ sở cho việc xây dựng kế hoạch hoạt động trong 5 năm đến (2011-2015).
Nội dung Hội nghị đã phản ảnh những nỗ lực của khu vực miền Trung-Tây Nguyên trong 5 năm qua, đặc biệt là năm 2010 đã giảm chỉ số mắc sốt rét 4,61% so với cùng kỳ năm trước, chỉ có 8 trường hợp tử vong sốt rét; tuy nhiên do đặc thù khu vực nằm trong khu vực trọng điểm sốt rét của cả nước, luôn lưu hành một mặt bằng tỷ lệ mắc và tỷ lệ chết cao hơn các khu vực khác trong nước; tỷ lệ ký sinh trùng lạnh tồn tại khá cao trong cộng đồng cùng với sự hiện diện của hai véc tơ truyền bệnh chính (An.minimus, An.dirus) có xu hướng phục hồi ở hầu khắp các vùng sốt rét và thay đổi sinh thái hoạt động trong quá trình phòng chống sốt rét là nguy cơ lan truyền cao và phát triển thành dịch bất cứ lúc nào. Chủng P.falciparum là chủng đa kháng thuốc, có khả năng gây sốt rét ác tính, gây tử vong luôn chiếm ưu thế tuyệt đối (80%) trong cơ cấu chủng loại ký sinh trùng sốt rét; điều đáng lưu ý là nguy cơ chủng ký sinh trùng này kháng Artemisinine và dẫn xuất rất cao là một thách thức lớn trong công tác điều trị bệnh nhân. Chất lượng các biện pháp chuyên môn kỹ thuật như điều trị sốt rét, phun tồn lưu hóa chất và tẩm màn diệt muỗi chưa cao; còn xem nhẹ công tác giám sát dịch tễ, quản lý ca bệnh, phát hiện và điều trị bệnh nhân sớm ngay từ cơ sở. Thêm vào đó miền Trung-Tây Nguyên có di biến động dân cư lớn và khó kiểm soát, nhất là tình trạng dân di cư tự do, dân đi rừng, ngủ rẫy và giao lưu biên giới. Các yếu tố bền vững trong phòng chống sốt rét chưa được cải thiện, đồng bào các dân tộc thiểu số ở vùng sâu, vùng xa chưa có ý thức tự bảo vệ khi sống trong vùng sốt rét lưu hành; công tác truyền thông giáo dục sức khỏe và xã hội hóa phòng chống sốt rét còn mang nặng tính hình thức, sự quan tâm của các cấp ủy đảng, chính quyền địa phương chưa đúng mức; hoạt động của màng lưới y tế cơ sở chưa hiệu quả, y tế tư nhân chưa được quản lý chặt chẽ; 60% số ca tử vong sốt rét tại các tuyến bệnh viện trước 24 giờ là do phát hiện và điều trị muộn, 40% số ca tử vong sau 24 giờ là do các tuyến điều trị còn lúng túng trong chẩn đoán và điều trị là những vấn đề cần được quan tâm giải quyết trong thời gian tới. Cùng với bệnh sốt rét, khu vực miền Trung-Tây Nguyên còn phải đối mặt với sự bùng phát của dịch sốt xuất huyết, các bệnh giun sán mới nổi, đặc biệt là bệnh sán lá gan lớn, sự phát triển và nguy cơ truyền bệnh của các côn trùng “lạ” như bọ xít hút máu, bọ cánh cứng…. ảnh hưởng không nhỏ đến sức khỏe cũng như sức sản xuất của nhân dân.
Từ những khó khăn thách thức nêu trên, các đại biểu tham dự Hội nghị đã đưa ra các giải pháp phù hợp với từng địa phương tăng cường giám sát dịch tễ các vùng sốt rét trọng điểm, các vùng sốt rét không ổn định có véc tơ truyền bệnh chính phục hồi, những xã nhiều năm ngừng can thiệp, những điểm có nguy cơ xảy dịch cao, biến động dân lớn; chú trọng chỉ đạo địa phương nâng cao chất lượng các biện pháp chuyên môn kỹ thuật (điều trị, phòng chống véc tơ) và truyền thông giáo dục phòng chống sốt rét; thực hiện tốt công tác quản lý, điều trị ca bệnh; nâng cao năng lực phòng chống sốt rét, ký sinh trùng, côn trùng các tuyến y tế; củng cố màng lưới y tế thôn bản, quản lý y tế tư nhân, đẩy mạnh công tác truyền thông giáo dục phòng chống sốt rét, sốt xuất huyết và các bệnh ký sinh trùng mới nổi để từng bước đẩy lùi dịch bệnh tại cộng đồng.
Nội dung và các ý kiến đóng góp tại Hội nghị là cơ sở để xây dựng kế hoạch 5 năm đến (2011-2015), sẽ được Ban tổ chức tập hợp, tài liệu Hội nghị sẽ được báo cáo Bộ Y tế và Chương trình quốc gia phòng chống sốt rét trước thời điểm Hội nghị tổng kết sốt rét toàn quốc (2006-2010).