Năm 2009 khu vực miền Trung-Tây Nguyên gặp nhiều khó khăn việc thực hiện các mục tiêu phòng chống sốt rét đề ra, theo số liệu thống kê năm 2009 so với cùng kỳ 2008 tình hình sốt rét biến động theo chiều hướng gia tăng ở nhiều vùng. Mặc dù Viện Sốt rét-Ký sinh trùng-Côn trùng Quy Nhơn cùng các tỉnh trong khu vực đã chủ động tăng cường các biện pháp chỉ đạo phòng chống sốt rét hạn chế sự gia tăng số mắc, số tử vong và ngăn chặn dịch sốt rét xảy ra nhưng dự báo năm 2010 tình hình sốt rét ở khu vực vẫn tiếp tục diễn biến phức tạp cần tìm ra các nguyên nhân và giải pháp khắc phục nhằm khống chế những thiệt hại do bệnh sốt rét gây ra.
Để đánh giá công tác phòng chống sốt rét, phòng chống bệnh giun sán và bệnh sốt xuất huyết trong năm 2009 để trên cơ sở đó đề ra được các biện pháp ưu tiên khắc phục trong có hiệu quả năm 2010, Viện Sốt rét-Ký sinh trùng-Côn trùng Quy Nhơn đã tổ chức “Hội nghị tổng kết công tác phòng chống sốt rét và các bệnh ký sinh trùng năm 2009, triển khai kế hoạch hoạt động năm 2010 khu vực miền Trung-Tây Nguyên” tại thành phố Đồng Hới, tỉnh Quảng Bình ngày 9/3/2010. Đến dự và chỉ đạo Hội nghị có GS.TS. Trịnh Quân Huấn-Thứ trưởng Bộ Y tế, đồng chí Nguyễn Đảng-Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Bình, Lãnh đạo và chuyên viên Cục Y tế dự phòng & môi trường-Bộ Y tế; Lãnh đạo và chuyên viên các Viện Sốt rét-Ký sinh trùng-Côn trùng Trung ương, Quy Nhơn và thành phố Hồ Chí Minh; Sở Y tế, Trung tâm Phòng chống sốt rét/Trung tâm Y tế dự phòng 15 tỉnh miền Trung Tây Nguyên; các đơn vị Quân y đóng trên địa bàn khu vực, đại diện các huyện trọng điểm sốt rét, các công ty cao su, các cơ quan đài báo trung ương và địa phương.
 |  |
GS.TS. Trịnh Quân Huấn-Thứ trưởng Bộ Y tế
phát biểu khai mạc và chỉ đạo Hội nghị | TS. Triệu Nguyên Trung-Viện trưởng Viện Sốt rét-Ký sinh
trùng-Côn trùng Quy Nhơn phát biểu tổng kết Hội nghị |
Hội nghị đã nghe phát biểu khai mạc và chỉ đạo của GS.TS. Trịnh Quân Huấn-Thứ trưởng Bộ Y tế, phát biểu chào mừng của đồng chí Nguyễn Đảng-Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Bình; báo cáo tổng kết công tác phòng chống sốt rét năm 2009 và triển khai kế hoạch hoạt động năm 2010 khu vực miền Trung-Tây Nguyên của TS. Triệu Nguyên Trung-Viện trưởng Viện Sốt rét-Ký sinh trùng-Côn trùng Quy Nhơn, báo cáo tổng kết công tác phòng chống sốt rét năm 2009 và triển khai kế hoạch hoạt động năm 2010 khu vực Nam bộ-Lâm Đồng của TS. Lê Thành Đồng-Viện trưởng Viện Sốt rét-Ký sinh trùng-Côn trùng TP. Hồ Chí Minh, báo cáo tổng kết công tác phòng chống sốt rét năm 2009 và triển khai kế hoạch hoạt động quốc gia năm 2010 của TS. Nguyễn Mạnh Hùng-Viện trưởng Viện Sốt rét-Ký sinh trùng-Côn trùng Trung ương; các báo cáo tham luận và thảo luận của Tổ chức Y tế thế giới (WHO), Sở Y tế tỉnh Quảng Bình, Sở Y tế tỉnh Quảng Trị, Sở Y tế tỉnh Thừa Thiên-Huế, Sở Y tế tỉnh Gia Lai, Trung tâm Y tế dự phòng tỉnh Phú Yên và Trung tâm Phòng chống sốt rét tỉnh Ninh Thuận đại diện cho các tỉnh có sốt rét gia tăng và tử vong sốt rét cao.
 |
Các đại biểu tham dự Hội nghị |
Theo các báo cáo tại Hội nghị trong năm 2009 toàn quốc có 60.426 bệnh nhân sốt rét tăng 0,73%, có 141 ca sốt rét ác tính tăng 37,59%, có 11.355 trường hợp nhiễm ký sinh trùng sốt rét tăng 42,1% so với cùng kỳ năm 2008. Mặc dù ngành y tế tại các địa phương đã nỗ lực kiểm soát dịch bệnh, nhưng bệnh sốt rét vẫn đang là một thách thức lớn đối với xã hội, điểm đáng lưu ý là khu vực miền Trung-Tây Nguyên các chỉ số sốt rét trong năm 2009 đều tăng cao so với cùng kỳ năm 2008 với số mắc sốt rét tăng 14,61%; số ký sinh trùng sốt rét tăng 55,72%; số sốt rét ác tính tăng 32,94%; số tử vong do sốt rét tăng 14,29%. Trong số 9/15 có tử vong sốt rét thì 3 tỉnh có tử vong sốt rétcao như Phú Yên, Ninh Thuận, Gia Lai (mỗi tỉnh 3 ca tử vong); 8/15 tỉnh, thành phố có bệnh nhân sốt rét gia tăng và 12/15 tỉnh có ký sinh trùng sốt rét gia tăng; thậm chí nhiều tỉnh tăng cao cả bệnh nhân sốt rét (60-77%) lẫn ký sinh trùng sốt rét (72-281%) như Gia Lai, Phú Yên, Bình Thuận, Quảng Ngãi, Đăk Lăk, Kon Tum, Bình Định, Khánh Hòa… Đây là những con số rất đáng báo động, nếu không tìm ra được những nguyên nhân và giải pháp khống chế hữu hiệu, không có những nguồn lực và nhân lực đầu tư khống chế thích đáng thì nguy cơ bùng nổ dịch sốt rét tại các tỉnh này là rất cao. Ngoài vấn đề chuyên môn, kỹ thuật như ký sinh trùng sốt rét kháng thuốc, muỗi kháng hoá chất, sự phục hồi của các vector truyền bệnh sốt rét ở các vùng ngừng biện pháp can thiệp hoá chất; sự biến động về dịch tễ sốt rét (giao lưu ngày càng nhiều vào các vùng sốt rét lưu hành, môi trường sinh thái bị thay đổi), đặc biệt là những tác động của biến đổi khí hậu toàn cầu; màng lưới y tế thôn bản luôn là vấn đề mấu chốt để phát huy và duy trì thành quả nhưng chúng ta chưa bao phủ được hết, nhiều nơi có nhân viên y tế thôn nhưng với thù lao, địa bàn phức tạp và kiến thức chuyên môn hạn chế nên hiệu quả hoạt động chưa cao.
| |
TS. Triệu Nguyên Trung-Viện trưởng Viện Sốt rét-Ký sinh trùng-Côn trùng Quy Nhơn báo cáo tổng kết công tác
phòng chống sốt rét năm 2009 và triển khai kế hoạch hoạt động năm 2010 khu vực miền Trung-Tây Nguyên |
Trong năm 2009 khu vực miền Trung-Tây Nguyên chịu ảnh hưởng trực tiếp bởi hai cơn bão số 9 (Ketsana) và cơn bão số 11 (Mirenae) trong năm 2009, hậu quả của hai cơn bão này đã gây lũ lụt kéo dài trên diện rộng không chỉ gây thiệt hại nặng nề về người và tài sản, mà còn làm ảnh hưởng đến môi trường tạo điều kiện thuận lợi cho dịch bệnh phát sinh phát triển, trong đó có bệnh sốt rét, các bệnh ký sinh trùng và côn trùng truyền bệnh. Mặc dù phải dồn sức khắc phục hậu quả của bão lụt nhưng các tỉnh đã kịp thời thực hiện các biện pháp phòng chống dịch bổ sung do vậy tình hình dịch bệnh nói chung và sốt rét nói riêng vẫn nằm trong tầm kiểm soát của ngành y tế.
Phát biểu chỉ đạo Hội nghị GS.TS. Trịnh Quân Huấn-Thứ trưởng Bộ Y tế đánh giá cao sự nỗ lực của các cán bộ y tế và đội ngũ cán bộ làm công tác phòng chống sốt rét ở tất cả các tỉnh, thành phố trong cả nước; đặc biệt là các tỉnh thuộc khu vực miền Trung - Tây nguyên trong việc đẩy lùi bệnh sốt rét, khống chế số chết do sốt rét và từng bước thu hẹp dần phạm vi lưu hành bệnh, không để dịch sốt rét xảy ra; góp phần tích cực vào công cuộc xây dựng và phát triển kinh tế xã hội của đất nước; đồng thời nhấn mạnh khu vực miền Trung-Tây Nguyên là khu vực trọng điểm sốt rét của cả nước, luôn lưu hành một mặt bằng tỷ lệ mắc sốt rét (gần 50%) và chết sốt rét (trên 80%) luôn cao hơn các khu vực khác trong toàn quốc; di biến động dân cư lớn và khó kiểm soát nhưdân di cư tự do, đi rừng, làm nương rẫy, ngủ rẫy và giao lưu biên giới; tình hình kinh tế xã hội vùng sâu, vùng xa, vùng sốt rét và vùng đồng bào dân tộc thiểu số còn nhiều khó khăn. Trong khi đó khu vực này luôn lưu hành một tỷ lệ khá cao ký sinh trùng lạnh trong cộng đồng, véc tơ chính truyền bệnh sốt rét A.minimus và A.dirus có tập quán sống ngoài nhà, các chỉ số véc tơ có khi tăng đột biến nếu gặp điều kiện khí hậu thuận lợi làm lan truyền sốt rét gia tăng; chủng P.falciparum có khả năng gây sốt rét ác tính, tử vong và đa kháng thuốc chiếm 60-70% so với cơ cấu chủng loại ký sinh trùng sốt rét; chất lượng các biện pháp kỹ thuật điều trị, phun tẩm hoá chất chưa cao, còn coi nặng biện pháp phun tẩm phòng chống véc tơ, xem nhẹ công tác giám sát dịch tễ và quản lý ca bệnh, phát hiện sớm điều trị sớm ngay từ tuyến cơ sở, trên 60% tử vong sốt rét tại bệnh viện tỉnh hoặc bệnh viện huyện trước 24 giờ. Các yếu tố có tính bền vững như công tác truyền thông giáo dục-xã hội hóa phòng chống sốt rét chưa cao, các cấp các ngành còn có tư tưởng chủ quan khi sốt rét có chiều hướng giảm thấp; hoạt động của y tế cơ sở nhất là y tế xã, y tế thôn bản chưa hiệu quả, y tế tư nhân chưa được quản lý đúng mức. Đó là những vấn đề chúng ta phải quan tâm khắc phục giải quyết trong thời gian tới.  |
Đồng chí Nguyễn Đảng-Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Bình
phát biểu chào mừng Hội nghị |
Về phòng chống các bệnh ký sinh trùng, hiện nay bệnh giun sán được coi là những căn bệnh bị lãng quên cần được chú trọng quan tâm đầu tư giải quyết, như bệnh sán lá gan lớn, sán lá gan nhỏ, các bệnh giun truyền qua đất… Đặc biệt những năm gần đây bệnh sán lá gan lớn từ động vật ăn cỏ đã trở thành căn bệnh phổ biến ở người đang được dư luận hết sức quan tâm, ngoài việc đầu tư giảm tỷ lệ bệnh tại các tỉnh có tỷ lệ nhiễm bệnh cao, Viện Sốt rét-Ký sinh trùng-Côn trùng Quy Nhơn cần phối hợp chặt chẽ với Cục Y tế dự phòng & môi trường-Bộ Y tế và các Trung tâm Phòng chống sốt rét/Trung tâm Y tế dự phòng điều tra nguyên nhân làm bệnh sán lá gan lớn gia tăng và phát triển mạnh, đồng thời nghiên cứu các biện pháp phòng chống mang tính bền vững và có tính khả thi để giúp Bộ Y tế hoạch định phương án phòng chống bệnh có hiệu quả. Mặc dù các bệnh giun sán chưa có chương trình phòng chống trên quy mô quốc gia nhưng Bộ Y tế đã đề nghị WHO, USAID hỗ trợ theo chương trình phòng chống các bệnh bị lãng quên, đề nghị các Viện Sốt rét-Ký sinh trùng-Côn trùng và các địa phương sử dụng có hiệu quả những nguồn kinh phí hỗ trợ để làm tốt công tác phòng chống căn cứ vào đặc thù các bệnh ký sinh trùng ở từng khu vực để hạn chế sự phát triển của những bệnh này.
Kết quả sau một ngày làm việc Hội nghị đã tập trung đánh giá tình hình sốt rét và kế hoạch phòng chống sốt rét năm 2009; phân tích nguyên nhân gia tăng sốt rét và tử vong sốt rét năm 2009; đề xuất các biện pháp phòng chống sốt rét, giảm mắc, giảm tử vong do sốt rét có hiệu quả trong năm 2010; đánh giá tình hình mắc các bệnh ký sinh trùng, đặc biệt là nguyên nhânbệnh sán lá gan lớn và đề xuất phương án phòng chống bệnh; cơ chế quản lý chương trình và hiệu quả sử dụng các nguồn lực đầu tư của các chương trình/dự án trong kiểm soát bệnh sốt rét cũng như các bệnh ký sinh trùng tại địa phương; trong quá trình thảo luận cần làm rõ những mặt đã làm được, những mặt cần khắc phục và đưa ra được các khuyến nghị sau khi kết thúc Hội nghị để trên cơ sở đó Bộ Y tế sẽ chỉ đạo các vấn đề cần ưu tiên giải quyết.
 |
Toàn cảnh Hội nghị |
Để khống chế có hiệu quả tình hình sốt rét, ngoài việc tăng cường các biện pháp chuyên môn kỹ thuật, Lãnh đạo Uỷ ban nhân dân các tỉnh tăng cường chỉ đạo Sở Y tế, hệ thống tổ chức phòng chống sốt rét tại địa phương, đẩy mạnh hoạt động xã hội hóa công tác phòng chống sốt rét, chú trọng phối hợp với quân y và bộ đội biên phòng trong phòng chống sốt rét, tăng cường công tác giám sát dịch tễ sốt rét, chú trọng tại các vùng có nguy cơ xảy dịch, vùng xa, vùng sâu, hướng dẫn biện pháp phòng chống sốt rét ở những xã vùng sốt rét lưu hành, nhiều năm ổn định; thực hiện tốt công tác quản lý, điều trị ca bệnh: đảm bảo uống thuốc đủ liều, đủ ngày điều trị; củng cố và xây dựng màng lưới y tế thôn bản, quan tâm công tác quản lý y tế tư nhân, làm tốt công tác tuyên truyền giáo dục phòng chống sốt rét, phòng chống các bệnh ký sinh trùng. Các Viện Sốt rét-Ký sinh trùng-Côn trùng, Trung tâm Phòng chống sốt rét/Trung tâm Y tế dự phòng các tỉnh tăng cường chỉ đạo các địa phương chú ý phòng chống sốt rét ở những xã nhiều năm ngừng can thiệp, những điểm có nguy cơ xảy ra dịch, nơi có giao lưu hoặc biến động dân cư lớn, đánh giá hiệu quả và tồn lưu hóa chất đang sử dụng, tăng cường kiểm tra các địa phương trong việc đảm bảo chất lượng các biện pháp phòng chống sốt rét thường quy; sử dụng có trọng tâm, trọng điểm các nguồn ngân sách chương trình phòng chống sốt rét, nguồn ngân sách Dự án Quỹ toàn cầu phòng chống sốt rét và tận dụng mọi nguồn đầu tư từ các tổ chức quốc tế khác để thực hiện các mục tiêu phòng chống sốt rét, phòng chống các bệnh ký sinh trùng đề ra đạt hiệu quả.