Tại Hội nghị kỷ niệm 20 năm phòng chống HIV/AIDS và Hội nghị khoa học quốc gia về HIV/AIDS năm 2010 được tổ chức tại Trung tâm Hội nghị quốc gia Mỹ Đình, biện pháp can thiệp giảm tác hại dự phòng lây nhiễm HIV (cung cấp bao cao su và bơm kim tiêm sạch) đã được thể hiện trên những thước phim sống động, thu hút được sự chú ý của mọi người và chính biện pháp can thiệp này có hiệu quả quan trọng trong việc giảm nguy cơ lây nhiễm HIV trong các nhóm đối tượng can thiệp ra cộng đồng.
Theo báo cáo của Cục phòng chống HIV/AIDS-Bộ Y tế, từ 1990-2010 cả nước có 180.312 người nhiễm HIV, trong đó có 42.339 bệnh nhân AIDS và tổng số người tử vong do HIV/AIDS là 48.368 trường hợp. Tuy nhiên từ năm 2006 đến nay số người nhiễm HIV chuyển sang giai đoạn AIDS và số ca tử vong do HIV/AIDS có xu hướng giảm dần, kết quả này có sự góp phần không nhỏ của Chương trình can thiệp giảm tác hại dự phòng lây nhiễm HIV là một trong 4 chương trình trọng tâm của Chiến lược quốc gia phòng chống HIV/AIDS.
Hoạt động giảm tác hại trong các nhóm có có hành vi nguy cơ cao được thế giới thừa nhận là có hiệu quả, nhưng ở Việt Nam chúng ta chưa làm được nhiều và chưa có biện pháp tiếp cận hiệu quả với các nhóm nguy cơ này; các phương tiện an toàn được coi là hữu hiệu như bơm kim tiêm, bao cao su chưa có dịch vụ cung ứng đầy đủ và còn nhiều vướng mắc liên quan đến luật pháp phòng chống tệ nạn xã hội cũng như chưa nhận được sự đồng thuận của các cấp, các ngành và của một bộ phận nhân dân; do đó trước năm 2004 các hoạt động can thiệp can thiệp tích cực, can thiệp giảm tác hại trong khu vực trọng điểm trong các nhóm đối tượng có hành vi nguy cơ cao và người nhiễm HIV/AIDS mới chỉ triển khai trên quy mô nhỏ do Ngân hàng phát triển châu Á (ADB) và một vài tổ chức phi chính phủ tài trợ nên hiệu quả thu được chưa cao.
 |
Bộ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Quốc Triệu phát biểu tại Hội nghị 20 năm phòng, chống
HIV/AIDS tại Việt Nam |
Sau năm 2005, Chiến lược quốc gia phòng chống HIV/AIDS cùng với Luật phòng chống HIV/AIDS được ban hành đã tạo hành lang pháp lý quan trọng cho việc tăng cường mở rộng các can thiệp giảm tác hại toàn diện; trong đó Chương trình can thiệp giảm tác hại dự phòng lây nhiễm HIV là một trong bốn chương trình trọng tâm của Chiến lược quốc gia phòng chống HIV/AIDS, được coi là “quả đấm thép” làm hạn chế sự lan tràn của dịch HIV bao gồm cung cấp và hướng dẫn sử dụng bao cao su, cung cấp và hướng dẫn sử dụng bơm kim tiêm sạch và điều trị nghiện các chất thuốc phiện bằng thuốc thay thế. Để phân phát bao cao su và bơm kim tiêm đến các nhóm đối tượng nguy cơ cao, Chương trình can thiệp giảm tác hại đã tiến hành nhiều hoạt động đồng thuận để tạo môi trường thuận lợi cho việc phân phát bao cao su và bơm kim tiêm như vận động chính quyền địa phương và các ban ngành đoàn thể liên quan, chủ các cơ sở dịch vụ giải trí tham gia chương trình, triển khai các hoạt động truyền thông nhằm nâng cao kiến thức về HIV/AIDS và giảm kỳ thị cho nhân dân nói chung và đối tượng có hành vi nguy cơ cao nói riêng; nhiều mô hình tiếp cận các đối tượng có hành vi nguy cơ cao được thực hiện như phân phát thông qua các nhà thuốc, hiệu thuốc, trạm y tế, tuyên truyền viên đồng đẳng, hộp bơm kim tiêm cố định...
 |
Tình hình lây nhiễm HIV/AIDS ở Việt Nam vẫn diễn ra hết sức phức tạp, không chỉ
ở những nhóm người có nguy cơ cao mà còn lây ra cả cộng đồng.
Ảnh minh họa (Nguồn: Internet) |
Chỉ trong vòng 5 năm thực hiện (2006-2010), Chương trình can thiệp giảm tác hại dự phòng lây nhiễm HIV đã đạt được hiệu quả hết sức khả quan, kiến thức và hành vi trong phòng chống HIV/AIDS của nhóm nguy cơ cao được cải thiện rõ rệt, 93% số người NCMT sử dụng bơm kim tiêm tiệt trùng được phân phát và 95% phụ nữ mại dâm sử dụng bao cao su trong quan hệ tình dục với bạn tình; nhờ đó tỷ lệ lây nhiễm HIV đã được giảm dần qua các năm từ 28,6% (năm 2004) xuống còn 18,4% (năm 2009). Thay đổi nhận thức, quan điểm, thái độ và tăng cường sự tham gia của các cấp chính quyền, ban ngành đoàn thể và cộng đồng trong công tác can thiệp làm giảm tác hại; việc cung cấp cấp bao cao su và bơm kim tiêm cho các đối tượng có hành vi nguy cơ cao trước đây thường được coi là hành động tiếp tay cho tệ nạn xã hội đã nhận được sự đồng thuận, cảm thông, chia sẻ không chỉ ở các cấp lãnh đạo mà còn ở đông đảo các tầng lớp nhân dân, vì hiểu rằng đây là biện pháp can thiệp cần thiết nhằm ngăn chặn HIV lây lan ra cộng đồng. Năng lực hệ thống phòng chống HIV/AIDS được nâng lên đáng kể thông qua các hoạt động tập huấn, đào tạo và kinh nghiệm từ thực tế tham gia chương trình. Các hoạt động can thiệp, các nghiên cứu khảo sát đã đóng góp vào việc đưa ra những cơ sở và bằng chứng khoa học cho việc nghiên cứu, xây dựng các chings sách, các văn bản quy phạm pháp luật, các hướng dẫn liên quan đến giảm tác hại tháo gỡ được nhiều vướng mắc trong việc phối hợp hoạt động giữa các ban ngành và tạo ra hành lang pháp lý cho việc triển khai các hoạt động chương trình giảm tác hại HIV/AIDS.
Từ kết quả thu được trong giai đoạn 2006-2010, Chương trình can thiệp giảm tác hại dự phòng lây nhiễm HIV giai đoạn 2011-2015 sẽ tiếp tục được hoàn thiện các văn bản quy phạm pháp luật và được từng bước xã hội hóa chương trình tạo điều kiện cho việc tăng cường tiếp cận với các dịch vụ can thiệp cũng như thay đổi hành vi và thực hành các hành vi an toàn. Nhóm giải pháp chuyên môn kỹ thuật sẽ được tăng cường triển khai với mục tiêu tăng tỷ lệ sử dụng bao cao su và bơm kim tiêm sạch trong quan hệ tình dục và tiêm chích ma túy ở các nhóm đối tượng có hành vi nguy cơ lây nhiễm cao. Song song với các giải pháp kỹ thuật, chương trình cũng sẽ tăng cường điều phối, lồng ghép các hoạt động và các dịch vụ dự phòng, chăm sóc và điều trị nhằm tăng cường tính hiệu quả của chương trình.