Trong vòng 10 năm gần đây các bệnh từ động vật lây sang người (zoonoses) ngày càng trở nên phổ biến, thậm chí phát triển thành đại dịch và trở thành thảm họa của xã hội loài người nếu không có giải pháp ngăn chặn hiệu quả mà trước hết là người dân không có ý thức tự bảo vệ mình.
Trong thập kỷ qua, chúng ta đã từng chứng kiến bệnh dịch SARS (hội chứng hô hấp cấp tính nặng) xuất hiện ở Trung Quốc, Hồng Kong và nhiều nước Đông Nam Á, trong đó có Việt Nam mà nguồn bệnh có thể từ động vật hoang dại (cầy hương, nai, hoẵng…) làm hơn 8.000 người mắc và gần 800 người tử vong; cúm A (H5N1) còn gọi là cúm gia cầm (chim, gà, vịt…) với hàng chục ngàn người mắc và hàng trăm người tử vong; cúm A (H1N1) còn gọi là cúm lợn phát triển thành đại dịch trên toàn thế giới trong năm qua; bệnh sán lá gan lớn (Fasciolasis) ký sinh ở động vật ăn cỏ (trâu, bò, cứu) đã trở thành căn bệnh thích nghi ở người với trên 15.000 người mắc; ngoài ra còn phải kể đến hàng loạt bệnh từ động vật có khả năng lây truyền sang người khác như dịch hạch nguồn bệnh từ các loài gặm nhấm (chuột), bệnh dại (nguồn bệnh từ chó, mèo…); bệnh sốt rét từ khỉ (ký sinh trùng Knowlesi); bệnh AIDS, Ebola, sốt vàng (nguồn bệnh từ vượn dạng người), bệnh Tây sông Nile (nguồn bệnh từ chim), bệnh Laima (nguồn bệnh từ hươu, chuột), bệnh đậu mùa (nguồn bệnh từ lạc đà), bệnh viêm não (nguồn bệnh từ chim và các loài gặm nhấm), bệnh samonella (nguồn bệnh từ gia súc, gia cầm), bệnh giun đũa chó (toxocara), sán dây lợn, ấu trùng sán lợn… làm hàng chục triệu người mắc bệnh và hàng triệu người tử vong.
 |  |
Các nhà khoa học tin rằng virus này đã
lây từ ngựa sang chó, và bây giờ lây
lan từ chó sang chó, dẫn đến virus
trên chó H3N8. | Mèo cũng có khả năng lây lan như một dạng
tổ hợp của vi rút cúm sang người. |
 |  |
“Lợn đóng một vai trò quan trọng trong
việc truyền virus cúm sang cho người”. | Gà là nguồn gây truyền phổ biến nhất. |
Các bệnh từ động vật lây truyền sang người rất phong phú và đa dạng, tác nhân gây bệnh có thể là virus, vi khuẩn, ký sinh trùng; bệnh có thể lây trực tiếp từ người sang người bằng đường máu, đường hô hấp, đường ăn uống, đường tình dục hoặc trực tiếp lây bệnh từ động sang người qua vết cắn hoặc trung gian truyền bệnh như muỗi, bọ chét, ve, mò, mạt… Trước đây tác nhân gây bệnh từ động vật thường mang tính đặc hiệu loài và chỉ gây bệnh ở vật chủ thích hợp như người không nhiễm ký sinh trùng sốt rét từ khỉ và ngược lại, bệnh sán lá gan lớn chỉ xuất hiện lẻ tẻ và hiếm khi “lạc chủ” sang người; tuy nhiên từ năm 2000 đến nay bệnh từ động vật lây truyền sang người đã trở nên phổ biến và mặc nhiên được chấp nhận làm cơ cấu bệnh tật trong cộng đồng trở nên phức tạp và khó kiểm soát hơn bao giời hết. Do người và động vật còn có mối quan hệ ràng buộc với nhau nên tác nhân gây bệnh có thể nhanh chóng thích ứng ở người (sán lá gan lớn), điều nguy hiểm hơn nữa là qua quá trình nhiễm bệnh virus có thể biến chủng thành loại virus mới gây triệu chứng bệnh nặng và tử vong (SARS, cúm A/H5N1, cúm A/H1N1).
Nước ta có điều kiện tự nhiên và môi trường thuận lợi cho dịch bệnh phát triển, điều kiện dân trí và ý thức tự bảo vệ sức khỏe của cộng đồng còn hạn chế, các bệnh từ động vật lây nhiễm sang người luôn có nguy cơ phát triển thành dịch làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe, sức sản xuất cũng như tính mạng con người. Trước nguy cơ dịch bệnh với sự quan tâm đầu tư của Chính phủ, trong nhiều năm qua ngành y tế đã chủ động phòng chống dịch bệnh tích cực, nhờ đó đã ngăn chặn được sự lan rộng dịch ở cộng đồng; các cơ sở điều trị tuyến tỉnh, tuyến trung ương được trang bị các phương tiện chẩn đoán hiện đại và thuốc điều trị đặc hiệu có hiệu lực cao, đủ sức phát hiện và cấp cứu các ca bệnh hiểm nghèo.
Tuy nhiên, bên cạnh các biện pháp chuyên môn kỹ thuật có hiệu quả như tăng cường giám sát dịch tễ, phát hiện và dập tắt kịp thời các ổ dịch, phát hiện và chẩn đoán sớm ca bệnh cùng các biện pháp can thiệp khác; điều quan trọng là người dân cần hiểu được đặc điểm lây nhiễm của từng loại bệnh để chủ động phòng chống cho bản thân và gia đình mình, nếu không may bị nhiễm bệnh nên đến các cơ sở y tế nhà nước, đặc biệt là các cơ sở khám chữa bệnh chuyên khoa có uy tín để được phát hiện và điều trị bệnh kịp thời, có như vậy chúng ta mới giảm thiểu được tối đa số ca mắc bệnh và hạn chế tử vong và đảm bảo công tác phòng chống bệnh dịch đạt kết quả bền vững