Khu vực miền Trung-Tây Nguyên bao gồm 15 tỉnh/thành phố (11 tỉnh/thành phố ven biển miền Trung và 4 tỉnh Tây Nguyên) có nhiều điều kiện tự nhiên, xã hội thuận lợi cho dịch bênh phát triển, nhất là bệnh sốt rét và sốt xuất huyết. Trong 9 tháng đầu năm 2010, bệnh sốt rét có xu hướng giảm rõ rệt, nhất là ở địa bàn Tây Nguyên nhưng ngược lại bệnh dịch sốt xuất huyết lại tăng cao ở hầu khắp các tỉnh trong khu vực.
Bệnh sốt rét giảm nhưng chưa bền vững
Diễn biến tình hình sốt rét
Bệnh nhân sốt rét (BNSR)
Toàn khu vực 9 tháng đầu năm 2010 là 14.872/14.859, tăng 0,09% so với cùng kỳ, trong đó miền Trung tăng 13,74 % và Tây Nguyên giảm 17,73%. Có 6/15 tỉnh BNSR tăng theo thứ tự từ cao xuống thấp là: Quảng Nam 3.315/1.081 (+ 206,66%), Phú Yên 444/341 (+ 30,21%), TP. Đà Nẵng 27/21 (+ 28.57%), Khánh Hòa 1.905/1081 (+ 8,05%), Quảng Ngãi 255/243 (+ 4,94%) và Bình Định 226/216 (+ 4,63%). Có 9/15 tỉnh BNSR giảm theo thứ tự từ cao xuống thấp là: Thừa Thiên-Huế 137/283 (- 51,59%), Quảng Trị 774/1.465 (- 47,17%), Gia Lai 1.628/2.446 (- 33,44%), Bình Thuận 421/552 (- 23,73%), Đắc Nông 991/1.221 (- 18,84%), Ninh Thuận 984/1.198 (- 17,86%), Quảng Bình 1.082/1.251 (- 13,51%), Kon Tum 1.108/1.170 (- 5,30%) và Đắc Lắc 1.575/1.608 (- 2,05%).
Ký sinh trùng sốt rét (KSTSR)
Toàn khu vực 9 tháng đầu năm 2010 là 8.115/7.169, tăng 13,20% so với cùng kỳ, trong đó miền Trung: 5.496/4.301 tăng 27,16% và Tây Nguyên: 2.619/2868, giảm 8,68%. Có 8/15 tỉnh tỷ lệ KSTSR tăng theo thứ tự từ cao xuống thấp là: Quảng Nam (+ 253,65%), Kon Tum (+ 126,34%), TP. Đà Nẵng (+ 66,93%), Bình Thuận (+ 63,75%), Quảng Ngãi (+ 39,23%), Phú Yên (+ 27,86%), Đắc Lắc (+ 26,60%) và Bình Định (+ 22,09%). Có 7/15 tỉnh KSTSR giảm theo thứ tự từ cao xuống thấp là: Quảng Trị (- 55,07%), Gia Lai (- 38,81%), Thừa Thiên-Huế (- 28,98%), Ninh Thuận (- 24,86%), Quảng Bình (- 24,11%), Đắc Nông (- 8,91%) và Khánh Hòa (- 2,40%).
Sốt rét ác tính (SRAT)
Toàn khu vực 9 tháng đầu năm 2010 là 63/66 ca, giảm 4,55% so với cùng kỳ, trong đó miền Trung: 31/42 ca, giảm 26,19% và Tây Nguyên: 32/24 ca, tăng 33,33%.
Tử vong do sốt rét (TVSR)
Toàn khu vực 9 tháng đầu năm 2010 là 4/9 ca, giảm 55,56% so với cùng kỳ, trong đó miền Trung không tăng không giảm (4/4 ca), Tây Nguyên không có ca tử vong sốt rét.
Dịch sốt rét
Không có vụ dịch nào xảy ra trên toàn khu vực
Dự báo tình hình sốt rét
Sau 15 tháng gia tăng liên tục (tháng 1/2009-3/2010), từ tháng 4/2010 đến nay tình hình sốt rét có xu hướng giảm rõ rệt, nhất là các tỉnh Tây Nguyên; tuy nhiên các chỉ số giảm không mang tính bền vững và có thể gia tăng trở lại bất cứ lúc nào, đặc biệt là số mắc và số chất sốt rét vẫn tập trung cao ở các nhóm dân di biến động (đi rừng, ngủ rẫy, di cư tự do, giao lưu biên giới) ngoài tầm kiểm soát của ngành y tế.
Các hoạt động phòng chống sốt rét
Trước tình hình nguy cơ sốt rét gia tăng liên tục trong những tháng đầu năm 2010, Viện đã làm công văn cảnh báo và chỉ đạo các tỉnh trong khu vực miền Trung-Tây Nguyên tăng cường giám sát vùng trọng điểm và thực hiện các biện pháp phòng chống sốt rét bổ sung để ngăn chặn nguy cơ xảy dịch. Lãnh đạo Viện cùng các khoa/phòng liên quan đã trực tiếp chỉ đạo triển khai chiến dịch PCSR tại các tỉnh trọng điểm sốt rét đặc biệt là 4 tỉnh Tây Nguyên (Gia Lai, Kon Tum, Đak Lak, Đak Nông) và một số tỉnh miền Trung (Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên-Huế, Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Thuận, Ninh Thuận, Phú Yên và Khánh Hòa). Cử nhiều đoàn công tác đi giám sát dịch tễ, hoạt động điểm kính hiển vi, giám sát điều trị sốt rét, giám sát côn trùng tại các vùng có nguy cơ xảy dịch cao và phối hợp chặt chẽ với ngành y tế các tỉnh trong khu vực tổ chức triển khai thực hiện các hoạt động PCSR có hiệu quả. Đẩy mạnh công tác truyền thông giáo dục-xã hội hoá PCSR bằng nhiều hình thức phù hợp với từng địa phương, tổ chức lễ phát động “Ngày sốt rét thế giới 25-4” tại TP Huế nhân 100 năm ngày sinh GS. Đặng Văn Ngữ, tổ chức “Hội thi kiến thức phòng chống sốt rét” tại huyện Minh Hóa (Quảng Bình), huyện An Lão (tỉnh Bình Định) và chỉ đạo các Trung tâm PCSR/Trung tâm YTDP trong khu vực đồng loạt tổ chức chiến dịch truyền thông phòng chống sốt rét nhân ngày 25/4 từ cơ sở.
Đặc biệt là trong 3 tuần đầu tháng 10/2010 trước thiệt hại về người và tài sản do bão lũ liên tiếp xảy ra tại Quảng Bình, Viện trưởng cùng đoàn công tác của Viện đã trực tiếp xuống làm việc với Sở Y tế, Trung tâm PCSR-NT và một số cơ sở y tế bị ngập lụt thuộc tỉnh Quảng Bình để chỉ đạo khắc phục hậu quả bão lụt, ngăn chặn dịch xảy ra sau lũ lụt và hỗ trợ ngành y tế tỉnh 15 bình phun hóa chất để xử lý ổ dịch cùng 50 triệu đồng từ nguồn phòng chống dịch của Dự án PCSR khu vực miền Trung-Tây Nguyên để kịp thời triển khai các biện pháp phòng chống sốt rét bổ sung.
Bệnh sốt xuất huyết gia tăng đồng loạt cùng nhiều ổ dịch nhỏ
Diễn biến dịch sốt xuất huyết
Tại 11 tỉnh miền Trung (từ Quảng Bình đến Bình Thuận) 9 tháng đầu năm 2010 số mắc sốt xuất huyết: 21.842/8.077, tăng 170,42% và số chết sốt xuất huyết: 12/7, tăng 71,42% so với cùng kỳ năm 2009. Số lượng bệnh nhân mắc sốt xuất huyết tăng đột biến trong hai tháng 7 và 8/2010, một số tỉnh có tình hình bệnh nhân sốt xuất huyết quá cao như Khánh Hòa (1.209), Phú Yên (949), Bình Định (609), Thừa Thiên-Huế (556), Quảng Ngãi (441) và Quảng Nam (342) ... Có 10 trường hợp tử vong (Thừa Thiên-Huế 2, Đà Nẵng 1, Bình Định 2, Phú Yên 2, Khánh Hòa 2 và Ninh Thuận 1), tỷ lệ chết/mắc là 0,0521%.
Tại 4 tỉnh Tây Nguyên (Gia Lai, Kon Tum, Đắc Lắc, Đắc Nông) 8 tháng đầu năm 2010 sốmắc sốt xuất huyết: 7.648/686, tăng 11 lần và số chết sốt xuất huyết 4/1, tăng 300% so với cùng kỳ năm 2009. Số lượng bệnh nhân mắc sốt xuất huyết tăng đột biến từ tháng 6 đến tháng 8/2010, điển hình là Đăk Lăk trong tháng 8 (2.059) bệnh nhân, Gia Lai (912). Tử vong 4 trường hợp (Đăk Lăk 3 và Gia Lai 1), tỷ lệ chết/mắc là 0,0523%.
Dự báo tình hình dịch bệnh sốt xuất huyết
Cho đến nay bệnh sốt xuất huyết vẫn tiếp tục diễn biến rất phức tạp do ở miền Trung bệnh nhân sốt xuất huyết tăng liên tục từ tháng 2-8/2010, trong đó Đà Nẵng không tăng nhưng luôn ở ngưỡng cao, Khánh Hòa có số bệnh nhân cao nhất, Quảng Ngãi và Quảng Nam chưa có giám sát véc tơ, cần được ưu tiên giám sát; ở Tây Nguyên trong 8 tháng đầu năm 2010 bệnh nhân số mắc sốt xuất huyết tăng đột biến có thể là do biến đổi khí hậu, trong đó Đăk Lăk có số bệnh nhân sốt xuất huyết rất cao, Gia Lai bệnh nhân ở mức thấp hơn, Đăk Nông và Kon Tum bệnh sốt xuất huyết có chiều hướng giảm. Hiện nay đang là đầu mùa mưa cùng với khí hậu nóng ẩm nên muỗi phát triển mạnh và số bệnh nhân sốt xuất huyết đang ở mức cao, tuy nhiên các chỉ số sốt xuất huyết có thể giảm vào đầu tháng 11 khi muỗi giảm phát triển, nhất là vào các tháng mùa lạnh.
Các hoạt động phòng chống sốt xuất huyết
Trước tình hình bệnh sốt xuất huyết gia tăng và lan rộng ở nhiều tỉnh khu vực miền Trung-Tây Nguyên, thực hiện chỉ đạo của Bộ Y tế tại Công văn số 6418/BYT-DP ngày 24/9/2010 về việc thực hiện Công điện số 1668/CĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ, ngày 29/9/2010 Viện Sốt rét-KST-CT Quy Nhơn đã họp Ban chỉ đạo phòng chống dịch và cử các đoàn công tác phối hợp với các Sở y tế, Trung tâm Y tế dự phòng một số tỉnh được Ban Điều hành khu vực phân công phụ trách tại miền Trung và Tây Nguyên triển khai các hoạt động chống dịch, khống chế và ngăn chặn không để dịch bệnh sốt xuất huyết tiếp tục lây lan.
Từ 1/10-16/10/2010, các đoàn công tác của Viện đã phối hợp với Viện Pasteur Nha Trang, Viện Vệ sinh dịch tễ Tây Nguyên, Sở Y tế, Trung tâm Y tế dự phòng các tỉnh miền Trung (Quảng Nam, Quảng Ngãi, Phú Yên và Bình Định) và Tây Nguyên (Đăk Lăk, Đăk Nông, Gia Lai và Kon Tum) triển khai phòng chống dịch, đảm bảo không phát sinh ổ dịch mới, khống chế bệnh nhân sốt xuất huyết tại các ổ dịch cũ. Giám sát véc tơ sốt xuất huyết và sử dụng hóa chất trong phòng chống dịch sốt xuất huyết, đánh giá kết quả các chiến dịch phun hóa chất diệt muỗi phòng chống sốt xuất huyết để chỉ đạo phòng chống vec tơ truyền bệnh kịp thời. Chỉ đạo các hoạt động phòng chống sốt xuất huyết (diệt loăng quăng/bọ gậy, truyền thông giáo dục, hưởng ứng của cộng đồng…) và dự báo tình hình bệnh sốt xuất huyết trong 3 tháng cuối năm 2010 để báo cáo Cục Y tế dự phòng Bộ Y tế.