Các bệnh viện quá tải khi sốt rét gia tăng mạnh ở Bắc Cameroon; Nghiên cứu về sự việc làm giảm bệnh sốt rét ở Mỹ có thể ảnh hưởng đến cách tiếp cận tới các khu vực sốt rét ở nước ngoài; Các phát hiện mới nhằm kiềm chế sốt rét của các nhà khoa học; Tổ chức y tế thế giới công bố lộ trình sốt rét mới;
Các bệnh viện quá tải khi sốt rét gia tăng mạnh ở Bắc Cameroon
Ngày 11/11/2013.YAOUNDE-Tổng số các ca tử vong do sốt rét ở Bắc Cameroon đã lên đến 2500 người. Bộ trưởng Bộ Y tế nước này nói rằng màn tẩm hoá chất được phân bổ miễn phí thay vì bán ở các bệnh viện hay xuất sang các quốc gia láng giềng, trong khi đó các bệnh viện không còn chỗ cho bệnh nhân khi dịch bệnh tiếp tục gia tăng.
Tanimou Maimouna khóc than trước phòng khám Bon Secours ở Maroua khi đứa con gái 11 tháng tuổi của họ chết do các biến chứng của sốt rét. Con gái của bà ta chỉ là một trong số hàng chục ngàn người bị mất đi người thân yêu nhất kể từ khi một vụ dịch sốt rét gia tăng bắt đầu vào tháng 9/2013 ở phía cực Bắc. Andre Mamma Fouda-Bộ trưởng Bộ Y tế Cameroon nói số ca bệnh đang gia tăng liên tục, có 657,754 bệnh nhân được điều trị tại các bệnh viện địa phương với hơn 180,000 người được chẩn đoán bị sốt rét, 75% các bệnh nhân này bị sốt rét thường trong khi số còn lại là sốt rét trầm trọng hoặc biến chứng gây chết người. Bộ Y tế xác nhận có hơn 2600 người chết và nhiều người trong số này là phụ nữ mang thai và trẻ em, nhưng các báo chí địa phương cho biết số ca chết là lớn hơn rất nhiều. Bộ trưởng Fouda cho biết Chính phủ của ông đang đáp ứng nhanh chóng đến nhu cầu đang gia tăng về chỗ nằm cho các bệnh viện địa phương, các vật tư cao cấp đặc biệt đã được đưa đến để chẩn đoán nhanh chóng các ca nghi ngờ sốt rét và họ đang gia tăngviệc cung cấp các thuốc kháng sốt rét mới nhất ở các nơi có tỷ lệ mắc bệnh cao, trẻ em dưới 5 tuổi bị sốt rét không bị biến chứng đang được điều trị miễn phí. Chính phủ cũng nói rằng họ đang đẩy mạnh việc phân bố màn tẩm hoá chất miễn phí. Cuzan Birni-một y tá nói hầu hết các cơ sở y tế giống như bệnh viện Pon Vert ở Maroua nơi cô ta làm việc không nhận được màn để phân phối cho phụ nữ mang thai: “Trong một khoảng thời gian cho đến bây giờ không có màn ngủ để phân bố vì thế khi một phụ nữ sinh đẻ họ chỉ hỏi chính họ rồi trở lại mà không có bất kỳ cái màn ngủ nào". Báo chí địa phương buộc tội một số nhân viên ở bệnh viện bán màn ngủ sang các quốc gia láng giềng như Chad. Johnson Nnandi một người sinh ra ở Baigerian là một người bán hàng rong cho hay ông ta mua và bán màn tẩm hoá chất khoảng từ 10 đên 15 đô la một cái: “Đôi khi chúng tôi bán một cái với giá 6000 francs, có khi là 7000 francs nhưng khi buôn bán ế ẩm thì chúng tôi chỉ bán với giá 5000 francs".
Trở lại bệnh viện Pon Vert ở Maroua tình hình đang trở nên tồi tệ hơn. Ông bà Abdoulaye Abbo đã được nhận vào điều trị ở bên ngoài sân vì không có chỗ ở bên trong bệnh viện, cặp vợ chồng này và các con của họ đều bị sốt rét. Mặc dù điều kiện chưa đạt được tiêu chuẩn nhưng họ ngưỡng mộ nhân viên bệnh viện vì làm việc tích cực để cứu mạng sống bệnh nhân. Ông ta cho biết ông ta bị sốt rét đầu tiên sau đó đến vợ và bây giờ thì họ đang ở lại bệnh viện cùng với con gái, ông ta nghĩ rằng sốt rét đang diễn biến một cách tồi tệ chưa từng có trong năm nay. Số ca mắc sốt rét bao gồm số lượng cao nhất người được tư vấn ở các bệnh viện của Cameroon và tỷ lệ tử vong do sốt rét đạt mức 28%. Quan chức y tế ở Cameroon đỗ lỗi dịch bệnh do sự từ chối của người dân sử dụng màn có tẩm hóa chất diệt và thực tế là nhiều người không tuân thủ các điều kiện vệ sinh cơ bản, thất bại trong việc làm sạch các vùng nước đọng ở ngoài nhà và người dân không đến các cơ sở y tế khi họ có các triệu chứng sớm của bệnh sốt rét (early signs of malaria). Theo cảnh báo của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) đợi đến sáu giờ để điều trị có thể chết đối với một đứa trẻ bị ốm do sốt rét.
Nghiên cứu về sự việc làm giảm bệnh sốt rét ở Mỹ có thể ảnh hưởng đến cách tiếp cận tới các khu vực sốt rét ở nước ngoài
Ngày 22/10/2013-Một nghiên cứu mới của UT Arlington về việc loại trừ bệnh sốt rét trong những năm 1930 ở miền Nam nước Mỹ có thể có ý nghĩa quan trọng trong giải quyết các vụ dịch sốt rétngày nay tại nhiều nơi ở Châu Phi, Trung và Nam Mỹ và Châu Á.
Các nhà nghiên cứu nói thách thức dẫn đến một cuộc tranh luận rằng sự di chuyển của nông dân làm thuê ở miền Nam khỏi các khu vực sinh sản của muỗi là yếu tố chi phối trong việc làm giảm bệnh sốt rét ở Mỹ trong những năm 1930s.Thay vào đó, mục tiêu can thiệp y tế công cộng và sự phát triển của cơ sở hạ tầng y tế công cộng ở cấp địa phương đã giúp thanh toán căn bệnh này, theo Daniel Sledge , phó giáo sư khoa học chính trị tại UT Arlington và tác giả chính của "Loại trừ bệnh sốt rét ở Nam Mỹ: Một phân tích về sự giảm sốt rét trong những năm 1930s ở Alabama" (Eliminating Malaria in the American South: An Analysis of the Decline of Malaria in 1930s Alabama) một bài báo gần đây được công bố trên Tạp chí Y tế công cộng Mỹ (American Journal of Public Health).Sledge cho biết: "Chúng tôi thấy rằng các can thiệp y tế công cộng có mục tiêu, sự phát triển của bang và cơ sở hạ tầng y tế công cộng địa phương được hỗ trợbởi chính quyền liên bang dẫn đến việc làm giảm bệnh sốt rét mặc dù nghèo đói lan rộng và sâu xa". Beth Wright-Hiệu trưởng của trường Cao đẳng Nghệ thuật tự do tại UT Arlington (College of Liberal Arts at UT Arlington) nói rằng nghiên cứu của Sledge tạo ra lợi ích cho các chuyên gia y tế công cộng và các nhà hoạch định chính sách trên toàn cầu.
Sốt rét là một bệnh truyền nhiễm do ký sinh trùng gọi là Plasmodium truyền qua vết đốt của muỗi bị nhiễm bệnh gây sốt, đau đầu và nôn mửa, nếu không được điều trị nó có thể đe dọa tính mạng. Trên toàn thế giới, sốt rét giết chết khoảng 1,24 triệu người trong năm 2010 và đã hủy diệt nền kinh tế ở những vùng có khí hậu ấm nóng, đông dân cư ở phía Nam trên toàn cầu theo các nghiên cứu gần đây. Theo các nhà nghiên cứu, bệnh sốt rét đã đóng một vai trò tàn phá tương tự ở Nam Mỹ cho đến những năm 1930s bằng cách làm giảm năng suất của người lao động, ngăn chặn di cư vào trong vùng và hạn chế nghiêm trọng sự tăng trưởng kinh tế. Nhà sử học Margaret Humphreys tranh luận trong cuốn sách năm 2001của mình "Sốt rét: chủng tộc, đói nghèo và y tế công cộng tại Hoa Kỳ" (Malaria: Race, Poverty, and Public Health in the United States) cho rằng việc loại bỏ các người lành mang sốt rét và nạn nhân sống ở các vùng lân cận của muỗi Anopheles chắc là có tác động lớn nhất về sự giảm của bệnh sốt rét. Tuy nhiên, Sledge và đồng tác giả George Mohler, trợ lý giáo sư toán học và khoa học máy tính tại Đại học Santa Clara ở California giải thích cách khác: "Chúng tôi đánh giá lập luận này bằng cách sử dụng dữ liệu điều tra dân số về số lượng các trang trại bởi người làm thuêtrong những năm 1930s. Chúng tôi thấy rằng các vùng có sốt rét thực sự gia tăng có nhiều người trong khoảng thời gian đó nhưng bệnh sốt rét lạigiảm, trong khi dó những thay đổi trong các loại hình trang trại đã không dẫn đến một sự giảm sút bệnh sốt rét". Ông nói thêm: "Nói cách khác, sự di chuyển quần thể dân cư đã không dẫn đến sự kết thúc của bệnh sốt rét ở Mỹ mà điều này là do các hoạt động y tế công cộng". Trong những năm 1930s, các công trình liên bang quản lý tiến độ đưa các công dân miền Nam thất nghiệp làm công việc dẫn lưu hàng triệu ha đất ngập nước cùng với sự tài trợ của liên bang trong việc tạo ra các sở y tế địa phương thì các dự án thoát nước này dẫn đến sự sụt giảm của bệnh sốt rét.
Chính phủ liên bang tiếp tục đẩy mạnh những nỗ lực của họ trong thế chiến thứ hai, tạo ra cơ quan mà sau này đã trở thành Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh (CDC_ Centers for Disease Control and Prevention) chuyên trách để chống bệnh sốt rét ở phía Nam. Sau chiến tranh, CDC đã sử dụng thuốc trừ sâu DDT để thanh toán vài điểm sốt rét còn lại. Trong nghiên cứu của mình,Sledge và Mohler sử dụng một mô hình toán học để phân tích sự giảm bệnh sốt rét trong mỗi một của 67 hạt ở bangAlabama, một bang trồng bông ở phía nam có tỷ lệ mắc sốt rét cao cũng vào những năm 1930s. "Trong mô hình, chúng tôi phân loại các hạt thành ba mức độ nguy cơ và sau đó ước tính phụ thuộcvào tỷ lệ tử vong dựa trên các biến số liên quan đến thời tiết, dự án WPA và di dân” Mohler nói: " Sau hạn hán, biến quan trọng nhất để dự đoán một sự sụt giảm tỷ lệ tử vong là số lượng hệ thống thoát nước trong một hạt, thay vì di chuyển ra khỏi các hạt có nguy cơ cao hoặc một sự giảm công nhân làm thuê trong các trang trại ". Bên cạnh hệ thống thoát nước, các nhà nghiên cứu chỉ ra tầm quan trọng của các biện pháp như sàng lọc và cơ sở hạ tầng y tế công cộng cũng như đào tạo cán bộ y tế công cộng trong việc loại trừ căn bệnh này. Trong khi nhóm nghiên cứu thừa nhận rằng có những khác biệt đáng kể giữa Nam bán cầu hiện nay và miền nam nước Mỹ trong thập niên 1930s, họ lập luận rằng bệnh sốt rét có thể được kiểm soát trong khi đối mặt với nghèo đói và bất ổn kinh tế mà không có sự thay đổi lớn trong xã hội. "Hiện nay giám sát dịch bệnh, các biện pháp thoát nước và hoạt động sàng lọc để đảm bảo rằng chuỗi lây truyền không bắt đầu một lần nữa khi sốt rét được đưa vào Mỹ từ bên ngoài" Sledge cho biết.
Các phát hiện mới nhằm kiềm chế sốt rét của các nhà khoa học
Hai phát hiện y khoa mới đang làm gia tăng hy vọng kiềm chế sốt rét-bệnh ký sinh trùng gây ra do muỗi mà mỗi năm gây nhiễm cho hơn 200 triệu người và giết chết khoảng 660.000 người. Trong khi đó Tổ chức y tế thế giới cảnh báo các hậu quả thảm khốc nếu một chủng ký sinh trùng kháng thuốc lan rộng xa hơn Đông Nam Á. Thuốc chống sốt rét Artemisinin đã giúp cắt bỏ chết do sốt rét trên toàn cầu hơn 25% trên thập kỷ qua nhưng hiện nay trong nhiều vùng của Đông Nam Á thuốc không còn hiệu lực nữa và Dr .Shin Young-Soo của Tổ chức Y tế thế giới cảnh báo một sự trở lại nghiêm trọng nếu ký sinh trùng sốt rét kháng thuốc tiếp tục lan rộng:“Sự thực là, sốt rét sẽ đánh bạitất cả chúng ta trừ phi chúng ta làm nhiều hơn những gì chúng ta đang làm hiện nay và chúng ta phải làm tốt hơn”. Phòng chống sốt rét bao gồm một loạt các chiến lược: sử dụng màn tẩm hóa chất diệt muỗi để phòng tránh muỗi đốt, phun tồn lưu hóa chất, điều trị dự phòng cho phụ nữ mang thai và trẻ em, kiểm soát hay thay đổi muỗi hay ký sinh trùng mà chúng lây truyền. Tổ chức Y tế thế giới nói rằng trong 10 năm qua có 20 quốc gia đã đưa bệnh dưới mức kiểm soát. Tại buổi điều trần trước quốc hội Mỹ, Dr .Mark Dybul giám đốc văn phòng ban điều hành quỹ toàn cầu phòng chống AIDS, Lao và Sốt rét nói thế giới đang trên hành trìnhkết thúc sốt rét: “Chúng ta đã có nhiều thành công như thế trên 10 năm qua mà bạn đã từng nghe rằng các vùng lan truyền cao đang ngày càng trở nên bị giới hạn hơn”. Dybus nói các nỗ lực toàn cầu đã dẫn đến điều trị tốt hơn và kiểm soát có hiệu quả hơn muỗi mang ký sinh trùng sốt rét. Dr. Anthony Fauci ở Viện y tế quốc gia Hoa Kỳ chỉ ra nghiên cứu đầy hứa hẹn rằng liên quan việc đưa một chủng vi khuẩn vào trong muỗi: “Đó là một vi khuẩn mà nó gây nhiễm bệnh cho muỗi và những gì nó làm là ngăn cản quá trình phát triển mà ký sinh trùng sốt rét đi vào trong chu kỳ sống của nó trong muỗi’. Ngay khi vi khuẩn đi vào trong muỗi, nó đi xuống đến các thế hệ tiếp theo, hy vọng rằng muỗi gây bệnh sốt rét này cuối cùng sẽ thay thế các muỗi sốt rét mang ký sinh trùng sốt rét. “Điều này nghĩa là nếu bạn nhặt ra trong số các quần thể muỗi đó ở các vùng khácnhau của thế giới trong những quốc gia khác nhau, nó có thể có một ảnh hưởng sâu rộng trong phòng chống sốt rét” Fauci nói.
Dĩ nhiên các thử nghiệm thực sẽ đến khi muỗi bị nhiễm bởi vi khuẩn được phóng thích vào trong rừng. Dr. Guowu Bian là một nhà khoa học ở Đại học bang Michigan, người lãnh đạo nghiên cứu này nói tới Đài tiếng nói Hoa Kỳ (VOA) thông qua Skype: “Tôi hy vọng trong một số năm, có thể 3 hay 4 năm, muỗi của chúng tôi có thể đến thực địa”. Một nghiên cứu đầy hy vọng khác bao gồm kiểm soát các gen của muỗi, ngay bây giờ muỗi Anopheles không có hàng rào bảo vệ chống lại ký sinh trùng sốt rét, nếu các nhà khoa học có thể thay đổi đặc tính gen của nó thì hệ thống miễn dịch của muỗi có thể đẩy lùi vi khuẩn. Trong khi đó, thời điểm hiện tại là đáng buồn khi ký sinh trùng sốt rét đang trở nên miễn dịch với các thuốc ưu tiên chống lại bệnh sốt rét.
Tổ chức y tế thế giới công bố lộ trình sốt rét mới (WHO Unveils New Malaria 'Roadmap')
Ngày 14/11/2013. Sốt rét gây nhiễm cho hàng trăm triệu người mỗi năm và gây ra trên nửa triệu người chết. Tổ chức y tế thế giới và các đối tác vào ngày thứ năm thông báo một mục tiêu mới (new goal) là cấp phép cho các vaccine vào năm 2030 và điều đó sẽ làm giảm đáng kể số ca sốt rét và cuối cùng loại trừ căn bệnh này.
 |
Một bé gái bị sốt rét nằm điều trị nội trú tại Trung tâm chăm sóc sức khỏe ban đầu Malualkon,
ở phía bắc Bahr el Ghazal- Nam Sudan vào ngày 1/6/2012 |
Lộ trình công nghệ vaccin sốt rét (Malaria Vaccine Technology Roadmap) năm 2013 đã được công bố ở Washington. Lộ trình mở rộng mức độ nghiên cứu vaccin, đòi hỏi các vaccin có thể cắt giảm 75% số ca sốt rét và là thích hợp để sử dụng ở tất cả các vùng lưu hành. Sốt rét ảnh hưởng gần 100 quốc gia và vùng lãnh thổ và có một sự bùng phát đặc biệt nặng nề ở vùng cận Saharan- châu Phi. “Dữ liệu gần đây nhất mà chúng tôi có được từ Tổ chức Y tế thế giới với một ước tính 660.000 người chết mỗi năm. Thật là khó để nhận dữ liệu đó vào trong đầu của bạn xung quanh con số đó bởi một dữ liệu lớn như thế”, Tiến sỹ Vasee Moorthy-Khoa chủng ngừa và vaccin (Department of Immunizations and Vaccines) của Tổ chức Y tế thế giới cho biết: ”Hay nói một cách khác là có khoảng 2000 ca chết mỗi ngày do sốt rét. Hiện nay hầu hết các ca chết này là trẻ em dưới 5 tuổi sống ở châu Phi nhưng cũng cónhiều ca chết ở nhiều nơi của Châu Mỹ, ở Trung Đông và ở Châu Á. Dưới dạng con số tuyệt đối, số ca chết này từ 219 triệu ca mắc sốt rét”. Trong khi chưa có vaccin được cấp giấy phép chống lại sốt rét thì các tiến bộ đã làm giảm số ca sốt rét do chẩn đoán tốt hơn, thuốc tốt hơn, màn ngủ tẩm hóa chất diệt tốt hơn và biện pháp phòng chống quần thể muỗi tốt hơn. “Chúng ta đã nhìn thấy một sự giảm 26% tỷ lệ chết do sốt rét trên toàn cầu trong thập kỷ qua. Nếu chúng ta phát triển vaccin sốt rét thành công, chúng có thể giữ một vai trò bổ sung quan trọng cùng với các biện pháp phòng chống sốt rét này”, Moorthy nói lộ trình công nghệ vaccin sốt rét 2013 xây dựng trên cơ sở lộ trình đầu tiên chưa được công bố vào năm 2006: “Bây giờ nó là một đích tham vọng hơn và lộ trình bây giờ đang được mở rộng bao gồm cả Plasmodium vivax cũng như P.falciparum bởi vì falciparum là thể sốt rét gây ra hầu hết các ca tử vong trong khi P.vivax là không gây ra tử vong trước đây”. Tuy Plasmodium vivax không thể gây ra nhiều ca tử vong nhưng nó là nguồn của nhiều ca sốt rét mới, điều này là sự thực ở nhiều quốc gia, đặc biệt ở châu Mỹ và châu Á- nơi có nhiều tiến bộ đạt được trong cuộc chiến chống lại P.falciparum. Chúng thường tấn công người lớn làm cho họ không thể làm việc. “Lộ trình đầu tiên bao gồm một mục tiêu có một vaccin được cấp phép vào năm 2015 nhằm chống lại thể bệnh gây chết người-P.falciparum và điều này sẽ được giữ lại trong một lộ trình mớivà bổ sung mục tiêu mới là có một thế hệ vaccin thứ hai được cấp phép vào năm 2030” Moorthy nói.
Nó là không rõ ràng cho dù mục tiêu năm 2015 sẽ được đáp ứng, có 27ứng viên vaccin sốt rét trong thử nghiệm lâm sàng, trong đó ứng cử viên tiên tiến nhất là RTS,S/AS01 đang ở trong thử nghiệm lâm sàng giai đoạn III. Các kết quả là sẽ có vào năm 2015 và sau đó trải qua việc xem xét theo quy định. Lộ trình công nghệ vaccin sốt rét mới The new Malaria Vaccine Technology Roadmap) là một sự nỗ lực hợp tác dẫn đầu bởi WHO cùng với Chính phủ Hoa Kỳ và cộng đồng châu Âu và các tổ chức, nhà tài trợ, các nhà phát triển và các tổ chức phi chính phủ (NGOs).