Trong thời gian gần đây dịch cúm A có nguồn gốc từ gia cầm ngày càng phát triển và lan rộng, đặc biệt là khả năng biến thể thành chủng cúm mới khó kiểm soát. Tổ chức Y tế thế giới (WHO) và Bộ Y tế các quốc gia thuộc khu vực có lưu hành bệnh đã phải có nhiều biện pháp kiểm soát chặt chẽ để hạn chế lây lan và phát triển thành đại dịch.
Thông tin cập nhật virus cúm A (H10N8) của WHO khu vực châu Á Thái Bình Dương
Theo thông tin từ tổ chức Y tế thế giới (TCYTTG) vào ngày 29 tháng 01 năm 2014, TCYTTG đã được thông báo từ cơ quan y tế Trung Quốc về việc phát hiện cúm gia cầm A (H10N8) từ một trường hợp viêm phổi nặng ở một phụ nữ 55 tuổi tại tỉnh Giang Tây, Trung Quốc. Người phụ nữ này hiện đang trong tình trạng ổn định. Trước khi mắc bệnh người phụ nữ này đã đến thăm và tiếp xúc với gia cầm sống tại một khu chợ của địa phương vào ngày 04 tháng 01 năm 2014 và không có tiếp xúc với trường hợp mắc bệnh tương tự trước khi khởi phát triệu chứng.
Các thành viên trong gia đình và các người tiếp xúc khác hiện không có triệu chứng bệnh.
Vào 17 tháng 12 năm 2013, TCYTTG đã chính thức được thông báo của cơ quan y tế Trung Quốc cho rằng cúm gia cầm A (H10N8) đã được phát hiện ở một bệnh nhân bị viêm phổi nặng. Bệnh nhân là một phụ nữ 73 tuổi đến từ tỉnh Giang Tây, Trung Quốc. Bà ta đã phải nhập viện vào ngày 30 và đã qua đời vào ngày 06 tháng 12 năm 2013. Bệnh nhân đã đến và tiếp xúc với gia cầm sống tại khu chợ của địa phương 4 ngày trước khi khởi phát bệnh. Bệnh nhân đã có nhiều bệnh lý nền như suy giảm miễn dịch. Các thành viên gia đình và các những người tiếp xúc khác không có triệu chứng và không có trường hợp mắc tương tự khác đã được phát hiện trong khu vực.
Thực tế là các virus được phân lập từ bệnh nhân và báo cáo thông qua mạng lưới giám sát hoạt động của cơ quan y tế Trung Quốc như là một dấu hiệu cho thấy hệ thống giám sát được hoạt động tốt. Nguồn gốc cụ thể của sự lây nhiễm bệnh là không rõ. Chim và gia cầm hoang dã được biết là ổ nhiễm virus này, thêm nhiều trường hợp mắc lẻ tẻ có thể được phát hiện. Trong khi cuộc điều tra đang được tiến hành, bao gồm truy tìm yếu tố tiếp xúc và tăng cường giám sát, thì cho đến nay không có bằng chứng về sự lây nhiễm từ người sang người.
TCYTTG đã liên lạc với chính quyền và đang theo chặt chẽ các sự kiện, sẽ cập nhật những thông tin quan trọng liên quan.
Những gì chúng ta biết về loại virus cúm A (H10N8)
Mặc dù, trước đó Trung Quốc đã phát hiện virus H10N8 ở các loài chim hoang dã và chim nuôi, đây là báo cáo lần đầu tiên về virus cúm A (H10N8) phân lập từ bệnh nhân. Với những diễn biến của virus không thể đoán trước được, do vậy sự cảnh giác và giám sát chặt chẽ là điều rất cần thiết.
Bên cạnh Trung Quốc, các tài liệu hiện có đã ghi nhận sự có mặt của chủng virus từ các loài chim vào năm 1965 tại ít nhất 6 quốc gia gồm Ý, Mỹ, Canada, Hàn Quốc, Thụy Điển và Nhật Bản.
Người mắc týp virus cúm H10N7 đã được báo cáo trước đó từ Ai Cập và Úc. Tất cả những bệnh nhân này được biểu hiện với các dấu hiệu lâm sàng nhẹ và phục hồi.
Chính phủ Trung Quốc đang tích cực điều tra sự kiện này và đã nâng cao giám sát dịch để có biện pháp phát hiện sớm, ngăn ngừa và kiểm soát bệnh.
Sự gia tăng hệ thống theo dõi giám sát các bệnh lý giống cúm (ILI_influenza-like illness) và nhiễm trùng hô hấp cấp nghiêm trọng (SARI_Severe acute respiratory infection)giám sát, thử nghiệm và dưới týpe của các mẫu dương tính với virus cúm A, đặc biệt ở Trung Quốc nó không phải là bất ngờ để bắt đầu phát hiện nhiễm ở người với các nhóm virus khác.
Hành động đáp ứng của Tổ chức Y tế thế giới
TCYTTG đang theo dõi chặt chẽ tình hình và chia sẻ thông tin dễ dàng với các nước thành viên thông qua các quy định thông tin y tế quốc tế. TCYTTG đang hợp tác với các đồng nghiệp thú y để xác định nguồn động vật có thể có của các virus và đánh giá nguy cơ đối với sức khỏe.
TCYTTG không khuyến cáo sàng lọc đặc biệt tại các điểm nhập cảnh liên quan đến sự virus H10N8 này và cũng không khuyên bất kỳ hạn chế đi lại, kinh doanh được áp dụng.
Những lời khuyên của TCYTTG đối với sức khỏe cộng đồng
·Tránh tiếp xúc với gia cầm bị bệnh hoặc chết. Tránh để trẻ em đến gần với gia cầm sống.
·Tránh chạm vào bất kỳ bề mặt nào có thể đã bị nhiễm phân gia cầm hoặc máu.
·Không ăn thịt gia cầm sống hoặc nấu chưa chín hoàn toàn. Nấu thịt gia cầm để ở nhiệt độ 70°C ( cho đến khi thịt không màu hồng ở bên trong) và không để chạm giữa thịt nấu chín với thịt sống.
·Khử trùng dụng cụ nấu ăn tiếp xúc với thịt sống sạch sẽ trước khi sử dụng.
·Rửa tay thường xuyên, đặc biệt là sau khi xử lý gia cầm, trong khi nấu ăn và trước khi ăn.
·Che miệng và mũi khi ho hoặc hắt hơi.
·TCYTTG không đưa ra bất kỳ biện pháp cụ thể được áp dụng cho du khách vào thời điểm này.
·Gia cầm, sản phẩm gia cầm (trứng) và thịt lợn có thể được tiêu thụ một cách an toàn miễn là chúng được nấu chín đúng cách và xử lý đúng cách trong quá trình chế biến thức ăn thức ăn.
Các mẫu của các chủng virus cúm A
Thứ bậc HA subtype | Thứ bậc NA subtype | Các virus cúm A (Avian influenza A viruses) |
H1 | N1 | A/duck/Alberta/35/76(H1N1) |
H1 | N8 | A/duck/Alberta/97/77(H1N8) |
H2 | N9 | A/duck/Germany/1/72(H2N9) |
H3 | N8 | A/duck/Ukraine/63(H3N8) |
H3 | N8 | A/duck/England/62(H3N8) |
H3 | N2 | A/turkey/England/69(H3N2) |
H4 | N6 | A/duck/Czechoslovakia/56(H4N6) |
H4 | N3 | A/duck/Alberta/300/77(H4N3) |
H5 | N3 | A/tern/South Africa/300/77(H4N3) |
H5 | N4 | A/Ethiopia/300/77(H6N6) |
H5 | N9 | A/turkey/Ontario/7732/66(H5N9) |
H5 | N1 | A/chick/Scotland/59(H5N1) |
H6 | N2 | A/turkey/Massachusetts/3740/65(H6N2) |
H6 | N8 | A/turkey/Canada/63(H6N8) |
H6 | N5 | A/shearwater/Australia/72(H6N5) |
H6 | N6 | A/jyotichinara/Ehiopia/73(H6N6) |
H6 | N1 | A/duck/Germany/1868/68(H6N1) |
H7 | N7 | A/fowl plague virus/Dutch/27(H7N7) |
H7 | N1 | A/chick/Brescia/1902(H7N1) |
H7 | N9 | A/chick/China/2013(H7N9) |
H7 | N3 | A/turkey/England/639H7N3) |
H7 | N1 | A/fowl plague virus/Rostock/34(H7N1) |
H8 | N4 | A/turkey/Ontario/6118/68(H8N4) |
H9 | N2 | A/turkey/Wisconsin/1/66(H9N2) |
H9 | N6 | A/duck/Hong Kong/147/77(H9N6) |
H9 | N6 | A/duck/Hong Kong/147/77(H9N6) |
H9 | N8 | A/manishsurpur/Malawi/149/77(H9N8) |
H9 | N7 | A/turkey/Scotland/70(H9N7) |
H10 | N8 | A/quail/Italy/1117/65(H10N8) |
H11 | N6 | A/duck/England/56(H11N6) |
H11 | N9 | A/duck/Memphis/546/74(H11N9) |
H12 | N5 | A/duck/Alberta/60/76/(H12N5) |
H13 | N6 | A/gull/Maryland/704/77(H13N6) |
H14 | N4 | A/duck/Gurjev/263/83(H14N4) |
H15 | N9 | A/shearwater/Australia/2576/83(H15N9) |
Một số thông tin lo ngại về loại virus cúm A H10N8 tại Việt Nam
Bộ Nông nghiệp lo ngại cúm A/H10N8 xâm nhập từ Trung Quốc
Càng gần đến cuối năm, gia cầm và các phụ phẩm nhập lậu từ Trung Quốc càng hoành hành trên thị trường. Trong khi đó, dịch cúm đang diễn biến phức tạp ở Trung Quốc với nhiều biến thể khác nhau, nên nguy cơ dịch xâm nhập vào Việt Nam là rất lớn. Hiện nay, Trung Quốc không chỉ đối mặt với dịch cúm gia cầm H5N1, H7N9 mà còn xuất hiện biến thể cúm A/H10N8 với mức độ lây lan và diễn biến khá phức tạp. Hôm 6/12, một người ở Giang Tây, Trung Quốc đã tử vong do nhiễm virus H10N8 được cho rằng xuất phát từ chim hoang dã và biến đổi rồi lây lan sang người. Trong khi đó, hoạt động hoạt động vận chuyển, kinh doanh gia cầm, sản phẩm gia cầm nhập lậu từ biên giới Trung Quốc đang ngoài khả năng kiểm soát.
Chỉ tính riêng tỉnh Quảng Ninh, 10 tháng năm 2013, lực lượng chức năng trong tỉnh đã bắt giữ xử lý 172 vụ vận chuyển, kinh doanh gia cầm,sản phẩm gia cầm nhập lậu; tịch thu tiêu hủy 45 tấn gà thịt, 504.978 gia cầm giống, 213.930 quả trứng gia cầm…. Đây mới chỉ là con số rất nhỏ so với thực tế hiện nay.
Lo ngại Việt Nam có thể bị xâm nhiễm các loại virus cúm từ gia cầm lậu nên hôm qua, Bộ trưởng NN & PTNT Cao Đức Phát đã gửi công điện khẩn tới các địa phương nhất là các tỉnh ở khu vực biên giới phía Bắc như Bắc Giang, Bắc Ninh, Quảng Ninh… yêu cầu gác chặt, ngăn chặn dịch cúm gia cầm A/H5N1, H7N9 và cúm H10N8 xâm nhập vào nước ta. Cục Thú y cũng sẽ tăng cường lấy mẫu xét nghiệm bệnh, lập bản đồ dịch tễ, đôn đốc các địa phương chống dịch. Đây cũng là các biện pháp mà cơ quan chức năng thường ban bố mỗi khi có dịch xuất hiện hoặc khi thực hiện các chiến dịch “càn quét” trong khi ngày ngày lại ngày hoạt động kinh doanh, vận chuyện gia cầm lậu diễn ra luôn sôi động và virus các loại có thể xâm nhập bất cứ lúc nào.
Báo động nguy cơ bệnh cúm A/H10N8 xâm nhiễm vào Việt Nam
Mặc dù dịch cúm A/H10N8 chưa xuất hiện tại Việt Nam nhưng nguy cơ xâm nhiễm vào nước ta là rất cao. Liên quan đến cúm A/H10N8 gây chết người ở Trung Quốc, trao đổi với phóng viên chiều 19/12, ông Văn Đăng Kỳ, Trưởng phòng Dịch tễ (Cục Thú y, Bộ NN&PTNT) cho biết, dù ở Việt Nam chưa xuất hiện dịch cúm H7N9 và H10N8, nhưng nguy cơ xâm nhiễm vào nước ta trong thời gian tới là rất cao.
Theo ông Kỳ, hiện ở Giang Tây (Trung Quốc) có một trường hợp đã tử vong (ngày 6/12) do mắc bệnh cúm A/H10N8. Đây là lần đầu tiên có báo cáo về trường hợp nhiễm H10N8 trên người. Loại virus cúm trên được cho rằng đã tìm thấy trên loài chim hoang dã, đã biến đổi và lây sang người. Để ngăn ngừa dịch cúm gia cầm A/H5N1, H7N9, H10N8 phát sinh, lây lan trên diện rộng, Cục Thú y “gác” chặn dịch từ khu vực biên giới, ngăn chặn buôn bán gia cầm, sản phẩm gia cầm lậu. Trong đó, tập trung ở các tỉnh khu vực biên giới phía Bắc...
Báo động chủng virus cúm gia cầm mới H10N8
Các nhà khoa học Trung Quốc lên tiếng báo động vào ngày 5.2 sau khi virus cúm gia cầm mới H10N8 khiến một bà lão thiệt mạng hồi tháng 12.2013 và một người khác bị nhiễm virus này hồi tháng 1.2014. Theo nghiên cứu của các nhà khoa học Trung Quốc công bố trên tạp chí y khoa The Lancet ngày 5.2, virus H10N8 có thể nhiễm sâu vào những mô trong phổi và có khả năng lây lan giữa người với người.
Nhà khoa học Yuelong Shu, Trưởng nhóm nghiên cứu thuộc Trung tâm Phòng chống và Kiểm soát Dịch bệnh Trung Quốc (CDC) trụ sở ở thủ đô Bắc Kinh, cảnh báo: “Không nên xem thường những nguy cơ tiềm tàng của virus H10N8”. Nhóm nghiên cứu đã tiến hành phân tích mẫu virus H10N8 từ bà lão 73 tuổi tử vong ở tỉnh Giang Tây, Trung Quốc hồi tháng 12.2013. Bệnh nhân bị nhiễm virus H10N8 dẫn đến viêm phổi, suy hô hấp và tử vong. Tuy nhiên, các nhà khoa học Trung Quốc vẫn chưa thể làm sáng tỏ vì sao bà lão này bị nhiễm virus H10N8.
Được biết, nạn nhân mua một con gà từ chợ vài ngày trước khi bị bệnh. Các nhà khoa học cho rằng bà lão có thể bị nhiễm virus H10N8 trước khi mua gà vì bà không làm thịt con gà và không có dấu vết nào cho thấy gà tại chợ này bị nhiễm cúm gia cầm. Ca nhiễm virus H10N8 thứ 2 ở Trung Quốc được phát hiện hồi tháng 1.2014 là một điều đáng quan ngại, AFP dẫn lời nhà khoa học Mingbin Liu, đồng tác giả nghiên cứu thuộc CDC. “Điều này cho thấy virus H10N8 tiếp tục lây lan và có thể sẽ có nhiều người bị nhiễm virus này trong tương lai”, theo nhận định của ông Liu.
Việt Nam chưa ghi nhận ca nhiễm cúm H10N8 ở người
Chiều 8-2, Giáo sư Nguyễn Trần Hiển - Viện trưởng Viện vệ sinh Dịch tễ Trung ương cho biết, thời gian vừa qua ngành Y tế đã xét nghiệm rất nhiều các ca bệnh viêm phổi nặng nghi ngờ do nhiễm virus cúm gia cầm, tuy nhiên cho đến giờ phút này chưa phát hiện trường hợp nào nhiễm cúm H10N8 ở người. Giáo sư Nguyễn Trần Hiển đã cho biết như vậy khi trong thời gian gần đây, tại Trung Quốc đã có một số trường hợp nhiễm và tử vong do nhiễm cúm A/H10N8 từ gia cầm.
Trước tình hình trên, để phòng chống bệnh cúm A/H10N8 lây sang người, ông Hiển cho biếttại Việt Nam, Bộ Y tế đã chỉ đạo các Viện vệ sinh dịch tễ, Sở y tế các tỉnh, thành phố tăng cường công tác giám sát chặt chẽ các ca bệnh viêm phổi cấp tính ở người, những chủng bệnh bất thường để kịp thời lấy mẫu bệnh phẩm xét nghiệm xem do virus cúm nào gây ra để có các biện pháp khống chế kịp thời. Để phòng tránh bệnh cúm A/H10N8 lây từ gia cầm sang người, Viện trưởng Viện vệ sinh Dịch tễ Trung ương khuyến cáo người dân an toàn sinh học trong chăn nuôi, dùng bảo hộ lao động khi tiếp xúc với gia cầm nghi ngờ có bệnh. Khi người dân phát hiện có gia cầm chết hàng loạt cần báo cáo với các cơ sở y tế và thông báo cho chính quyền địa phương.
Đặc biệt, ông Hiển nhấn mạnh biện pháp đơn giản mà phòng bệnh hiệu quả là người dân cần rửa tay thường xuyên bằng xà phòng để hạn chế việc phơi nhiễm với các virus có trong gia cầm trong môi trường. Trong công tác bảo quản thực phẩm, người dân cần tránh để lẫn thức ăn sống với thức ăn chín. Theo Giáo sư Hiển, hiện nay giới chuyên gia dịch tễ cũng lo ngại virus cúm H10N8 lưu hành lặng lẽ ở các đàn gia cầm, nhưng vẫn có nguy cơ lây truyền sang người. Trường hợp lây nhiễm virus cúm này có thể bệnh diễn biến nặng dẫn tới tử vong.
Cảnh báo đại dịch từ dòng virus cúm H10N8
 |
Các chuyên gia cảnh báo virus cúm mới có thể lan truyền rộng và xa hơn. Ảnh BBC. |
Các nhà khoa học đang nghiên cứu H10N8 cho rằng, virus này có những đặc trưng di truyền có thể cho phép chúng dễ lây lan từ người sang người. Các nhà khoa học cảnh báo khả năng bùng phát đại dịch cúm từ dòng virus cúm gia cầm mới H10N8 sau khi xác nhận ca thứ nhì nhiễm virus này tại tỉnh Giang Tây, Trung Quốc. TS Liu Mingbin - thuộc Trung tâm Kiểm soát và Phòng bệnh TP.Nam Xương, thuộc tỉnh Giang Tây - thông báo: “Ca nhiễm H10N8 thứ nhì đã được xác định tại tỉnh Giang Tây hôm 26.1. Điều đó rất đáng lo ngại, bởi nó cho thấy khả năng H10N8 tiếp tục lan truyền và có thể gây nhiễm ở người nhiều hơn trong tương lai”. Ca nhiễm và tử vong do H10N8 được ghi nhận lần đầu tiên là một cụ bà 73 tuổi, xảy ra tại thành phố Nam Xương. Trước đó, bà cụ này có tiếp xúc với gia cầm sống.
GS.TS. Jeremy Farrar - thuộc Tổ chức thiện nguyện Wellcome Trust - lưu ý: “Chúng ta nên luôn giữ sự thận trọng khi virus vượt ra khỏi ranh giới chủng loại - từ chim hoặc súc vật sang người, trong lúc chúng ta dường như chưa có biện pháp miễn nhiễm nào để bảo vệ. Chúng ta nên đặc biệt thận trọng khi có những virus cho thấy khả năng lây truyền dễ dàng; khả năng độc hại cao hoặc khả năng kháng thuốc”. Tuy nhiên , TS Linda Klavinskis - chuyên gia miễn dịch sinh học tại Học viện King’s College London ở Anh - nói rằng hiện chưa có mối đe dọa trực tiếp. TS John McCauley - Giám đốc Trung tâm Hợp tác vì bệnh cúm, thuộc Tổ chức Y tế thế giới - cũng nhận định rằng khả năng lây nhiễm từ động vật sang người do H10N8 chưa được rõ và chưa nhận thấy điều gì đặc biệt bất thường ở dạng virus này.
Cảnh báo virus cúm H10N8 dễ lây nhiễm sang người
Mặc dù giới chuyên gia Trung Quốc đã phát biểu với báo giới rằng nguy cơ lây lan từ người sang người của chủng cúm gia cầm mới virus H10N8 là thấp. Tuy nhiên, phóng viên TTXVN tại Hong Kong (Trung Quốc) dẫn cảnh báo của giới chuyên gia y tế cho rằng có khả năng sẽ thêm nhiều người bị nhiễm loại virus cúm gia cầm mới H10N8 do virus này đã biến đổi, dễ lây nhiễm sang người hơn. Mới đây, một phụ nữ 73 tuổi ở tỉnh Giang Tây, Trung Quốc được xác nhận là bệnh nhân đầu tiên bị nhiễm loại virus này. Bệnh nhân nhập viện ngày 30/11 với triệu chứng viêm phổi và qua đời ngày 6 tháng 12 năm 2013.
Giáo sư Trần Tắc thuộc Viện Nghiên cứu Sản phẩm Sinh học Thượng Hải cho biết virus H10N8, trước đó chỉ được tìm thấy trên các loài chim hoang dã, nay đã biến đổi với khả năng lây nhiễm sang người. Theo giáo sư Trần Tắc, có khả năng nhiều người sẽ bị nhiễm virus H10N8 trong tương lai. Trước đó, hồi tháng Tư, giáo sư Trần Tắc cũng đã lưu ý về nguy cơ virus H10N8 và virus H6N6 lây nhiễm sang người sau khi virus H7N9 lây lan mạnh.
Cảnh báo trên được đưa ra sau khi một nam bệnh nhân 62 tuổi ở thành phố Dương Giang thuộc tỉnh Quảng Đông (miền Nam Trung Quốc) ngày 17/12 được xác nhận là trường hợp thứ năm ở tỉnh này nhiễm virus H7N9 và đang trong tình trạng nguy kịch. Theo các chuyên gia, việc đóng cửa các chợ gia cầm ở Trung Quốc Đại lục đang ngày càng cấp bách, ít nhất là trong mùa cúm, để giảm thiểu các nguy cơ lây lan dịch.
Trong khi đó, tại Khu Hành chính đặc biệt Hong Kong (Trung Quốc), người dân được khuyến cáo không nên đến các khu chợ buôn bán gia cầm ở Đại lục cũng như tránh tiếp xúc với gia cầm sống. Giới chức y tế Hong Kong cũng trấn an rằng kết quả xét nghiệm cho thấy virus H10N8 chủ yếu bao gồm các gen gia cầm, đồng nghĩa khả năng loại virus này lây nhiễm từ người sang người vẫn tương đối thấp.