Một trong những vấn đề quan tâm trong chiến lược phòng chống và loại trừ sốt rét hiện nay là sốt rét kháng với các thuốc có hiệu lực cao (Artemisinine) và tầm soát sốt rét không triệu chứng (asymptomatic malaria) ở khu vực Đông Nam Á, đặc biệt là dọc biên giới Thailand và Cambodia.
Sốt rét kháng thuốc lan rộng ở Đông Nam Á
Ngày 30/7/2014. Malaria News. Sốt rét kháng thuốc lan rộng ở Đông Nam Á (Drug-resistant malaria spreading in Southeast Asia) - Theo một nghiên cứu mới trên Tạp chí New England Journal of Medicine, từ Việt Nam đến Miến Điện (Burma), loại thuốc hàng đầu chống lại bệnh sốt rét đang mất dần hiệu lực. Cùng một vấn đề trên tờ tạp chí cho biết rằng một loại thuốc chống sốt rét mới đầy hứa hẹn trong một thử nghiệm đầu tiên, các thuốc có dẫn chất artemisinin (Artemisinin-based drugs) đã giúp làm tăng đáng kể các thành tựu chống lại bệnh sốt rét trên toàn thế giới. "Nếu chúng ta mất đi nhóm thuốc này thì điều đó thực sự sẽ là một thảm họa y tế toàn cầu", Tiến sĩ Chris Plowe tại Đại học Y khoa Maryland cho biết: "Không có loại thuốc gì hữu hiệu để sẵn sàng thay thế những loại thuốc này".
Kháng thuốc đang di chuyển (Resistance on the move)
Plowe và các đồng nghiệp đã nghiên cứu tỷ lệ kháng thuốc tại 7 quốc gia ở châu Á và 3 quốc gia ở châu Phi nhưng vấn đề tồi tệ nhất nằm dọc theo biên giới Thái Lan-Campuchia là nơi đầu tiên báo cáo thất bại trong điều trị sốt rét với artemisinine, tuy nhiên họ phát hiện sự đề kháng đáng kể từ miền Nam Việt Nam đến miền Trung Miến Điện. Thực tế là kháng thuốc đang di chuyển trong khu vực Đông Nam Á "nói lên khả năng rằng từ đó nó có thể nhảy vào châu Phi và cuối cùng đó là mối quan tâm lớn", David Fidock-nhà vi trùng học tại Đại học Columbia, người không tham gia nghiên cứu cho biết, đó là những gì đã xảy ra với khả năng kháng với các thuốc sốt rét trước đó và điều đó cướp đi vô số mạng sống.
Điểm nóng về kháng thuốc (Resistance hotspot)
Plowe cho rằng trong thực tế, một phần của thế giới đã chứng tỏ là một điểm nóng về sốt rét kháng thuốc. "Nó đã xảy ra và lặp lại ít nhất là với 4 loại thuốc chống sốt rét khác nhau, nơi mà ký sinh trùng kháng thuốc xuất hiện dọc theo biên giới giữa Thái Lan và Campuchia". Hiện vẫn chưa rõ lý do tại sao, có thể là chất lượng của các loại thuốc có sẵn hoặc cách mà họ sử dụng thuốc, Plowe nghi ngờ về điều đó mặc dù xem xét rằng cả hai vấn đề này cũng đều là những vấn đề ở nhiều nơi khác nữa hoặc có thể là một cái gì đó làm biến đổi gen của ký sinh trùng và các nhà nghiên cứu cũngđang xem xét điều đó.
 |
Phần lớn số ca mắc sốt rét ở châu Phi là trẻ em nhỏ |
Tin tức tốt lành (Good news)
Các tin tốt lành là nhóm của Plowe không tìm thấy kháng artemisinin ở châu Phi và các loại thuốc vẫn còn tác dụng, mặc dù họ sử dụng lâu hơn, tuy nhiên ông nói thêm: "Chúng ta không có nhiều thời gian với artemisinin và dựa trên tỷ lệ đó cho biết kháng thuốc dường như đang nổi lên và lan rộng". Trong một nghiên cứu khác trong cùng một vấn đề trên tạp chí The New England Journal of Medicine, Công ty dược phẩm Novartis báo cáo loại thuốc mới spiroindolone nhanh chóng làm sạch ký sinh trùng sốt rét cho 21 bệnh nhân. Công ty đang đi đúng hướng để sản xuất ra loại thuốc đầu tiên khi các loại thuốc artemisinin thất bại. "Ngày đó sẽ không xa", Plowe cảnh báo trước: "Đây là một nghiên cứu rất nhỏ nhưng những tin tức ban đầu là khá tốt". Tuy nhiên, Fidock lưu ý mục tiêu của loại thuốc này được biết đến là làm thay đổi nhanh chóng: "Thuốc này có một mức độ nhạy cảm với ký sinh trùng kháng thuốc" do đó Spiroindolone sẽ được kết hợp với ít nhất một loại thuốc khác để làm chậm sự đề kháng và các loại thuốc khác đang trong quá trình nghiên cứu và đang chạy đua để sẵn sàng cho một ngày khi mà artemisinin không còn hiệu quả.
Tính khả thi trong tầm soát sốt rét không triệu chứng ở Cambodia
Ngày 7/8/2014. Malaria News - Tính khả thi và tác động tiềm năng của việc tầm soát với sốt rét không triệu chứng ở Campuchia (Feasibility and potential impact of screening for asymptomatic malaria in Cambodia). Campuchia đang tiến tới loại trừ bệnh sốt rét, theo Báo cáo sốt rét thế giới của WHO (World Malaria Report) năm 2013 có chưa tới 100 ca tử vong do bệnh sốt rét trong năm 2012. Dữ liệu từ các cuộc điều tra sốt rét tại Campuchia năm 2004, 2007 và 2010 cho thấy chùm ca bệnh sốt rét có xu hướng xảy ra không chỉ ở làng mà còn ở cấp hộ gia đình. Dự án nghiên cứu hiện nay đang kiểm tra giả thuyết rằng trong một hộ gia đình nơi có một trường hợp sốt được báo cáo thì việc xét nghiệm và điều trị các cư dân ở chung cho những người sốt rét không có triệu chứng có thể giúp giảm lây truyền, và do đó hỗ trợ việc loại trừ bệnh sốt rét.
"Hiểu biết làm thế nào để tối ưu hóa các phương pháp đáp ứng sốt rét nhằm xác định nhiễm sốt rét không có triệu chứng là quan trọng nếu chúng ta muốn đạt được việc loại trừ bệnh sốt rét", Giám đốc Hiệp hội sốt rét về kỹ thuật khu vực châu Á (Asia Technical Director for Malaria Consortium), Tiến sĩ Arantxa Roca-Feltrer cho biết: "Nghiên cứu này sẽ cung cấp thông tin có giá trị về việc triển khai các hoạt động phát hiện ca bệnh chủ động tại các nơi tiền loạị trừ."
Nhóm nghiên cứu đã báo cáo về những thách thức và kết quả sơ bộ từ tháng 1/2014 cho thấy nguy cơ của một ổ nhiễm trùng sốt rét không có triệu chứng cao hơn 2,6 lần tại các hộ gia đình khi có một ca mắc bệnh sốt rét, trong số các ca sốt thì có 90,8% dương tính làP.vivax. Quan trọng hơn, đằng sau dự án nghiên cứu này là đào tạo các nhân viên y tế thôn bản và dữ liệu bệnh sốt rét đầy đủ chức năng cảnh báo mang tính hệ thống. Trong thời hạn 3 ngày nhân viên y tế báo cáo ca sốt 95,5% các thành viên hộ gia đình được tầm soát bệnh sốt rét. Tuy nhiên, những thách thức về tính khả thi vẫn còn bao gồm thời gian và nguồn nhân lực cần thiết để tiếp cận với các vùng sâu vùng xa, xét nghiệm và điều trị trung bình cho 6 người mỗi hộ gia đình. Các tác giả nhận xét rằng ở các nơi này, một xét nghiệm chẩn đoán thực địa mang tính thân thiện, cung cấp một kết quả nhạy cảm hơn nhưng vẫn có kết quả nhanh chóng, sẽ là một công cụ rất hữu ích. Kết quả phân tích PCR sẽ sớm có và phổ biến thông qua website: www.malariaconsortium.org và www.mesamalaria.org.
Tên dự án (Project title): Tìm hiểu về tính khả thi và tác động tiềm năng của việc tầm soát bệnh sốt rét không có triệu chứng tại các hộ gia đình có một ca sốt của bệnh sốt rét đã được báo cáo trong một nơi loại trừ sốt rét (Understanding the feasibility and potential impact of screening for asymptomatic malaria in households where a febrile case of malaria has been reported in a malaria elimination setting) tại tỉnh Pailin, Tây Campuchia. Nghiên cứu viên chính: Arantxa Roca-Feltrer, Hiệp hội sốt rét châu Á được tài trợ bởi một khoản ngân quỹ từ Liên minh khoa học loại trừ sốt rét (Malaria eradication scientific alliance_MESA).