Trong một nghiên cứu mới đây được xuất bản trên Tạp chí Nature đưa ra một nghi vấn về sự ấm lên của trái đất có thể sẽ dẫn đến một sự gia tăng mạnh mẽ của bệnh sốt rét trên toàn cầu.
Nghiên cứu được thực hiện bởi Dự án MAP (Malaria Atlas Project) bao gồm nhiều nhà khoa học quốc tế được tài trợ bởi Tổ chức Wellcome Trust. Nghiên cứu cho thấy rằng các can thiệp ở hiện tại trong việc làm giảm sự lây lan của bệnh sốt rét đã mang lại được nhiều hiệu quả tích cực hơn là các yếu tố tiêu cực từ biến đổi khí hậu ảnh hưởng đến căn bệnh này.
Một mô hình nghiên cứu trong một thời gian dài đã tiên đoán rằng tình hình bệnh dịch sốt rét sẽ ngày càng tồi tệ hơn khi nhiệt độ trái đất gia tăng. Sốt rét đã làm chết hơn một triệu người mỗi năm, chủ yếu là trẻ em và phụ nữ mang thai cùng với đó là 2,4 tỷ người trên toàn thế giới có nguy cơ thiệt mạng vì căn bệnh chết người này.
Năm ngoái, các nhà nghiên cứu đã có một cơ hội đặc biệt để đánh giá lại các tác động từ biến đổi khí hậu lên bệnh sốt rét thông qua bản một tập bản đồ mới về các vùng có nguy cơ mắc mới sốt rét do Dự án MAP phát hành.
Nghiên cứu mới đã so sánh các dữ liệu của tập bản đồ này với các dữ kiện lịch sử về bệnh sốt rét được tổng hợp lại vào thời kỳ đỉnh điểm của bệnh vào khoảng những năm 1900 và xem xét những thay đổi trong nguy cơ mắc bệnh từ thời gian đó. Mặc dù bệnh sốt rét đã được biết đến một cách rộng rãi là đã được đẩy lùi tại nhiều vùng mà trước đó nó từng gây nên những trận dịch như Hoa Kỳ và nhiều quốc gia ở châu Âu. Các nhà nghiên cứu đã lần đầu tiên có thể đo lường được mức độ, phạm vi của sự giảm mắc sốt rét và cho thấy rằng ngay tại những khu vực nhiệt đới, cường độ lây lan của bệnh đã giảm đáng kể trong thế kỷ này.
Nghiên cứu được dẫn đầu bởi tiến sĩ Pete Gething đến từ Khoa Động vật học thuộc Trường Đại học Oxford - Anh Quốc. Tiến sĩ Pete Gething cho biết “Sự sụt giảm của bệnh sốt rét từ năm 1900 là một điều an ủi nhỏ cho hàng tỷ người trên thế giới vẫn còn đối mặt với các nguy cơ to lớn mắc và chết vì sốt rét, nhưng quan trọng là những hiểu biết về các ảnh hưởng của biến đổi khí hậu đối với bệnh sốt rét. Chúng ta biết rằng sự gia tăng nhiệt độ có thể thúc đẩy sự lan truyền bệnh sốt rét nhưng sự sụt giảm lớn mà chúng tôi ghi nhận được lại xảy ra trong một thế kỷ mà nhiệt độ đang tăng cao. Do vậy, rõ ràng là “một biến đổi khí hậu” chưa thể là vấn đề tất cả cho những biến đổi về bệnh sốt rét”.
Nhóm nghiên cứu so sánh sự tăng lên của căn bệnh sốt rét được dự đoán trong các kịch bản của sự ấm lên toàn cầu với sự suy giảm thực tế của bệnh trong thế kỷ XX. Quan trọng nữa là họ cũng đã đánh giá được hiệu quả của các biện pháp kiểm soát và phòng chống dịch bệnh khi chúng được thiết kế để chống lại các ảnh hưởng từ nhiệt độ trái đất gia tăng và họ kết luận rằng các can thiệp như màn tẩm hóa chất xua côn trùng hay các loại dược phẩm điều trị sốt rét được cải tiến… có thể dễ dàng vượt qua được các ảnh hưởng tiêu cực từ hiện tượng ấm lên toàn cầu.
Tiến sĩ Simon Hay, người dẫn đầu nhóm nghiên cứu thuộc Dự án MAP tại Oxford giải thích “khi chúng ta nhìn qua các nghiên cứu có khả năng đánh giá những tác động của màn tẩm hóa chất hay thuốc điều trị có thể thấy rõ là những thứ này đã làm giảm một cách rất đáng kể sự lan truyền và làm giảm khả năng ảnh hưởng tiêu cực từ sự gia tăng nhiệt độ toàn cầu lên bệnh sốt rét”. Màn tẩm hóa chất xua côn trùng đã tỏ ra rất hiệu quả trong công tác phòng chống sốt rét. |
”Sốt rét vẫn còn là một vấn đề sức khỏe cộng đồng to lớn và toàn thế giới đang có trong tay một cơ hội chưa từng có để làm giảm gánh nặng từ căn bệnh chết người này với các biện pháp hiệu quả hiện có. Bất kỳ thất bại nào trong công tác kiểm soát và phòng chống sốt rét ở thời điểm hiện nay đều sẽ đối mặt với những khó khăn hơn đang chờ sẵn từ sự biến đổi khí hậu”.
Những dữ liệu mới về nghiên cứu thuốc diệt ký sinh trùng sốt rét
Một nhóm nghiên cứu quốc tế được chủ trì bởi Bệnh viện Nhi St. Jude, tại đây các nhà điều tra đã đưa ra những số liệu chi tiết về hiệu quả của gần 310 nghìn dược chất có khả năng chống lại các loại KST gây bệnh sốt rét - căn bệnh đã cướp đi sinh mạng của nhiều trẻ em trên thế giới.
Nghiên cứu được đăng trên Tạp chí khoa học Nature số 20/5 cho thấy có hơn 1.100 hợp chất mới với cơ chế hoạt động rất có hiệu quả trong việc tiêu diệt và kháng lại các ký sinh trùng sốt rét. Trong số đó, có đến 172 hợp chất đã được đưa vào nghiên cứu sâu hơn, và kết quả là đã xác định được nhiều loại dược chất có khả năng phát triển thành các loại dược phẩm điều trị hiệu quả căn bệnh này. Thử nghiệm đầu tiên đã cho kết quả tốt khi các nhà nghiên cứu tại St. Jude dùng một loại hợp chất với mục đích ngăn chặn sự phát triển của một loại ký sinh trùng sốt rét trên những con chuột thí nghiệm.
Dự án nghiên cứu kéo dài 6 năm này được tiến hành bởi giáo sư R. Kiplin Guy thuộc Khoa Sinh Hóa và Điều trị với mục tiêu làm mới và phát triển các dược phẩm điều trị sốt rét.
”Bệnh sốt rét là nguyên nhân của 8% ca tử vong cho trẻ em trên toàn cầu và là mối đe dọa lớn nhất cho trẻ em tại các nước đang phát triển”, ông Guy nói. “Tại St. Jude, chúng tôi tập trung nghiên cứu vào những căn bệnh gây tử vong cho trẻ em nhưng hiện tại chúng tôi còn thiếu nhiều phương pháp điều trị mới, hiệu quả hơn. Đó là động lực giúp chúng tôi tiến hành nghiên cứu này”.
”Đây là những phương thức và kỹ thuật mà chúng tôi đang sử dụng để tìm ra mục tiêu và thuốc điều trị cho những căn bệnh ung thư ở trẻ em, công việc này được tiến hành như vậy để phát triển ra những loại thuốc điều trị sốt rét hiệu quả hơn”, tiến sĩ William Evans - giám đốc điều hành Bệnh viện St. Jude nói.
Nghiên cứu đã tập hợp được nhiều nhân lực tại 9 Viện Nghiên cứu và tổ chức tại Hoa Kỳ, Úc và châu Âu. Các cộng tác viên đã hợp tác với nhau trong từng phần của nghiên cứu và đã tạo ra được một cơ sở dữ liệu công cộng để chia sẻ những kết quả trong công việc của học và làm nền tảng cho những nghiên cứu sau này.
| Plasmodium falciparum – chủng ký sinh trùng nguy hiểm nhất gây bệnh sốt rét được biết cho đến nay |
”Chúng tôi cung cấp những gói kiến thức cơ bản từ nghiên cứu này cho cộng đồng thế giới, giúp những ai quan tâm đều có thể phát triển các loại dược phẩm từ kết quả đầu tiên của chúng tôi”, ông Guy cho biết.
Cơ sở dữ liệu này bao gồm các cấu trúc và phương thức hoạt động của hơn 300 nghìn dược chất tự nhiên và tổng hợp được nghiên cứu tại phòng thí nghiệm dược phẩm của bệnh viện St. Jude. Ngoài ra còn có cả thông tin quan trọng về 172 hợp chất đã cho kết quả tốt trong những thử nghiệm đầu tiên về ngăn chặn sự phát triển của ký sinh trùng sốt rét.
Trong những năm gần đây, công tác phát triển thuốc sốt rét đã tập trung vào những mục tiêu cụ thể hoặc cải tiến các loại thuốc điều trị sốt rét hiện có.
Để phục vụ cho nghiên cứu, các nhà điều tra đã áp dụng những chiến lược và cách thức điều tra khác nhau trong thực tế điều trị tại bệnh viện để tìm ra những loại dược phẩm hiệu quả trong ngăn chặn và tiêu diệt các loại ký sinh trùng sốt rét. Các nhà khoa học đã thử nghiệm những dược phẩm này để chống lại Plasmodium falciparum, loại ký sinh trùng sốt rét nguy hiểm nhất được biết cho đến nay và họ hy vọng trong một khoảng thời gian không lâu nữa các hợp chất này sẽ phát triển thành các loại biệt dược hiệu quả trong phòng chống sốt rét.
Nghiên cứu được tài trợ bởi Bệnh viện Nhi St. Jude, Viện Nghiên cứu Dị ứng và các bệnh truyền nhiễm Hoa Kỳ, Viện Nghiên cứu Ung thư Hoa Kỳ…