Tổ chức Y tế thế giới thúc đẩy, tăng cường biện pháp ngăn chặn sốt rét kháng artemisinin
Vừa qua tại cuộc họp Hội đồng y tế thế giới khu vực Tây Thái Bình Dương diễn ra tại Hà Nội. Ngày 27 tháng 9 năm 2012, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cảnh báo rằng cần phải được mở rộng các biện pháp nhằm ngăn chặn sự lây lan của ký sinh trùng sốt rét kháng thuốc vì ngày càng nhiều các bằng chứng cho thấy tình trạng kháng thuốc đang nổi lên tại khu vực miền Nam và miền Trung-Tây Nguyên Việt Nam cũng như khu vực Đông nam quốc gia Myanmar. Tình trạng này xuất hiện sau khi ghi nhận có ký sinh trùng sốt rét kháng thuốc artemisinin tại biên giới của Campuchia và Myanmar giáp với Thái Lan.
Phát biểu tại cuộc họp Ủy ban khu vực của WHO tại Tây Thái Bình Dương, Giám đốc khu vực TS. Shin Young-soo nhấn mạnh sự cần thiết phải “giải quyết cấp bách vấn đề này trước khi chúng ta lâm vào nguy cơ không chỉ phá vỡ những thành tựu mà chúng ta đã đạt được trong phòng chống sốt rét mà còn cả mục tiêu đã đề ra là vì một khu vực Tây Thái Bình Dương không có sốt rét”
Thách thức lớn nhất là sự phát triển kháng của ký sinh trùng Plasmodium falciparum với các dẫn xuất của artemisinin, vốn đang là các phác đồ điều trị sốt rét hiệu quả nhất. WHO đã cảnh báo tình trạng kháng thuốc artemisinin nổi lần đầu tiên vào năm 2005, khi các nghiên cứu tại biên giới Campuchia - Thái Lan cho thấy thời gian làm sạch hết các ký sinh trùng này kéo dài (PCT kéo dài) trong máu bệnh nhân.
Sốt rét vẫn đang lưu hành trên 10 trong số 37 quốc gia và tại khu vực Tây Thái Bình Dương. Sự tiến bộ vượt bậc trong PCSR đã đạt được đáng kể với số ca dương tính giảm 34% và tử vong giảm 62% từ năm 2000 đến 2010, nhưng WHO đã cảnh báo rằng nếu không tiếp tục duy trì trên đà tiến tới trong phòng chống các bệnh do muỗi truyền thì rất có khả năng tình trạng kháng artemisinin sẽ lan rộng đến các nước lưu hành sốt rét khác trong và ngoài khu vực.
“Chúng ta cần cam kết chính trị ở mức cao nhất tại các nước bị ảnh hưởng để khống chế và tiêu diệt các loại ký sinh trùng kháng thuốc này”, TS. Shin cho biết. “Chỉ mỗi biện pháp tiếp cận từng quốc gia sẽ tỏ ra không hiệu quả. Chúng ta cần phải hợp tác xuyên biên giới với sự ủng hộ của cộng đồng quốc tế nhằm duy trì các thành tựu mà chúng ta đã đạt được trong hơn 3 thập kỷ qua.”
TS. Shin cũng thúc giục các quốc gia ở khu vực tiểu vùng sông Mê Kông tăng cường và mở rộng các hoạt động phòng chống và loại trừ sốt rét kháng artemisinin dựa trên kế hoạch toàn cầu của WHO về ngăn chặn tình trạng kháng Artemisinin (WHO's Global Plan for Artemisinin Resistance Containment).
Tổ chức Y tế thế giới (WHO) kêu gọi các chính phủ trong khu vực sông Me kông phải hành động khẩn cấp ngăn chặn sự lây lan của ký sinh trùng sốt rét kháng thuốc đã có tại Việt Nam và Myanmar, theo tin AFP ngày 28/9. WHO thông báo ngày càng có thêm bằng chứng cho thấy ký sinh trùng sốt rét đang càng lúc càng kháng lại thuốc điều trị sốt rét hiệu quả nhất hiện nay là artemisinin ở khu vực miền Trung, miền Nam Việt Nam và Đông Nam Myanmar. Nếu như 8 năm trước, người ta phát hiện ký sinh trùng sốt rét kháng thuốc trên biên giới Thái Lan và Campuchia và sau đó cũng thấy loại ký sinh trùng này xuất hiện ở khu vực dọc theo đường biên giới giữa Thái Lan và Myanmar.
Giám đốc khu vực của WHO, Shin Young-soo, nói các nước phải cấp bách giải quyết vấn đề này nếu không nó sẽ gây tổn hại đến các tiến bộ mong manh đạt được trong công tác kiểm soát sốt rét và làm phương hại tới mục tiêu về một khu vực Tây Thái Bình Dương hoàn toàn loại trừ được bệnh sốt rét.
Các chương trình hành động trong kế hoạch toàn cầu bao gồm:
·Loại trừ các phác đồ đơn điều trị thuốc artemisinin đường uống; đây là các nhân tố chính góp phần làm gia tăng / phát triển tình trạng kháng artemisinin và hiện vẫn đang được sản xuất mặc cho lời kêu gọi của WHO là ngưng sử dụng trong điều trị sốt rét không biến chứng ngay từ năm 2006;
·Giám sát chất lượng các loại thuốc điều trị sốt rét;
·Ngăn chặn tình trạng thuốc giả; đây cũng là một nhân tố quan trọng khác làm gia tăng tình trạng kháng artemisinin;
·Bảo đảm có sự tiếp cận toàn cầu đối với các phương pháp chẩn đoán đặc biệt, các loại thuốc sốt rét đảm bảo an toàn chất lượng và các biện pháp phòng chống sốt rét;
·Bảo đảm các nguồn lực tài chính;
·Tăng cường hợp tác trong và ngoài nước.
Ủy ban Khu vực họp mặt mỗi năm một lần để tổng kết các hoạt động của WHO trong khu vực và đề ra các định hướng y tế mới.
Chloroquine quay trở lại với cuộc chiến chống sốt rét
Việc giám sát thuốc chống sốt rét trong 30 năm trở lại đây đã cho thấy rằng ký sinh trùng sốt rét phát triển kháng và dấu hiệu đầu tiên của việc kháng loại thuốc sốt rét mới nhất đã được ghi nhận. Cùng lúc đó, nghiên cứu theo dõi kháng thuốc tại Đại học Copenhagen cũng chỉ ra rằng thuốc chloroquine đã từng có hiệu lực trước đây lại một lần nữa bắt đầu cho thấy tác dụng chống lại sốt rét. Điều này sẽ có thể hứa hẹn một phương pháp điều trị “phải chăng” hơn cho người nghèo trên toàn thế giới.
Các nhà khoa học và đội ngũ nhân viên y tế trên toàn thế giới lo sợ rằng ký sinh trùng sốt rét sẽ phát triển kháng thuốc đối với phương pháp điều trị sốt rét hàng đầu hiện nay, đó là liệu pháp điều trị thuốc phối hợp có gốc artemisinin (Artemisinin-based Combination Therapies_ACTs). Do đó, khám phá mới và đặc biệt của Đại học Copenhagen cho thấy tại một số nước châu Phi, ký sinh trùng sốt rét đang phải ngừng sử dụng với loại thuốc chloroquine đã được sử dụng trước đây. Các kết quả nghiên cứu đã được ấn bản lên tạp chí “American Journal of Tropical Medicine and Hygiene”
“70% ký sinh trùng được tìm thấy tại Sêngal đang đáp ứng trở lại với chloroquine. Đây cũng là khuynh hướng chúng tôi cũng đã nhận ra ở Tazania và Mozambique và cũng giống như các nhà nghiên cứu đã chỉ ra ở Malawi. Các loại thuốc chống sốt rét được chọn của chúng tôi mang tính hạn chế và có liên quan tới nhau, vì vậy một khi ký sinh trùng sốt rét lại một lần nữa đáp ứng nhạy với một loại nào đó thì nó có tầm ảnh hưởng / hoặc mở ra vài phương pháp điều trị”, ông Michael Alifrangis, phó giáo sư tại Trung tâm ký sinh trùng y học của Đại học Copenhagen giải thích. Ông và Magatte Ndiaye, nghiên cứu sinh (tiến sĩ) tại Đại Học Cheikh Anta Diop ở Senegal, đang theo dõi cẩn thận tính nhạy của ký sinh trùng sốt rét với thuốc thông qua việc phân tích DNA của ký sinh trùng.
Phương pháp điều trị chloroquine phải chăng hơn cho người nghèo tại châu Phi
Nếu các nhân viên y tế tại các nước đang phát triển có thể bắt đầu sử dụng chloroquine trở lại thì điều này sẽ mở ra viễn cảnh đầy hứa hẹn. Nó sẽ giúp bảo vệ loại thuốc đang được sử dụng và trì hoãn sự tái kháng thuốc và nó sẽ mang lại cơ hội cho những nhóm bệnh nhân lớn được tiếp cận với liệu pháp điều trị rẻ hơn.
“Chloroquine có giá chỉ 25 cent Mỹ cho liệu pháp điều trị 4 ngày, trong khi liệu pháp điều trị thuốc phối hợp ACTs tương ứng hiện tại mất tới 2 đô-la. Chroloquine đã từng là thuốc trị sốt rét tuyệt vời được sử dụng đến 50 năm. Tuy nhiên, nó đã bị lạm dụng trong ngăn ngừa sốt rét và điều trị sốt thường (không phải sốt rét hoặc sốt rét lâm sàng) và thậm chí còn được trộn với muối ăn, vì vậy không có gì là ngạc nhiên khi ký sinh trùng sốt rét trở nên kháng đối với hoạt chất thuốc này”, GS.BS. Ib Bygbjerg giải thích. Ông còn chỉ ra rằng việc tái sử dụng sẽ đòi hỏi sử dụng thuốc đúng cách và phải đào tạo cho đội ngũ y tế để chẩn đoán chính xác hơn.
Sử dụng thuốc đúng cách ngăn chặn sự phát triển kháng thuốc
Theo G.S Ib Bygbjerg, ba nhân tố quyết định quy mô mà thuốc chống sốt rét có tác dụng: 1) mức độ liều lượng, 2) ký sinh trùng nhạy với thuốc như thế nào, và 3) mức độ mà bệnh nhân đã phát triển miễn dịch tự nhiên đối với sốt rét.
“Trong tương lai gần, chloroquine và các loại thuốc chống sốt rét khác không có trên thị trường hiện nay sẽ có thể được sử dụng lại nếu chúng ta sử dụng chúng hợp lý. Điều này có nghĩa rằng thuốc phải được kê phối hợp với các loại thuốc khác và chỉ cho những bệnh nhân đã phát triển sự miễn dịch hoàn toàn đối với sốt rét và như thế không gây ra nguy cơ cao. Bên cạnh đó, chúng ta phải dự trữ tiếp pháp phối hợp ACTs cho nhóm không có miễn dịch có nguy cơ bị nhiễm nhất như là trẻ em. Chloroquine là một trong số vài loại thuốc có thể dùng an toàn cho phụ nữ có thai vào thời kỳ đầu của thai kỳ”, ông Ib Bygbjert cho biết, thêm vào đó bệnh nhân có thể được điều trị với liều cao trong thời gian ngắn, đó cũng là một lợi ích nữa.
Để duy trì sự phát triển tích cực đối với chloroquine, một việc rất quan trọng là các du khách – trừ phụ nữ có thai – cố gắng không nên dùng thuốc khi tới khu vực sốt rét lưu hành. Nếu không, ký sinh trùng sẽ nhanh chóng phát triển khả năng kháng thuốc một lần nữa.
Sốt rét lành tính - nhân tố chính trong quá trình tiến hóa loài người ở Châu Á-Thái Bình Dương
Phát hiện của các nhà khoa học hiện đang thách thức đến với lý thuyết vốn dĩ từng được công nhận rộng rãi rằng ký sinh trùng (KST) Plasmodium falciparum, gây ra phần lớn số ca tử vong do sốt rét, là ký sinh trùng sốt rét duy nhất có khả năng thay đổi sự tiến hóa bộ gen ở loài người. Nghiên cứu trên đã được công bố hôm ngày 4-9-2012 trên tạp chí PLOS Medicine.
Giáo sư Ivo Mueller đến từ Viện Walter và Eliza Hall và Trung tâm Nghiên cứu y học Quốc tế Barcelona (CRESIB) đứng đầu nghiên cứu cùng với các đồng nghiệp từ Viện Nghiên cứu y học Papua New Guinea, Trung tâm nghiên cứu sức khỏe và bệnh tật toàn cầu, Mỹ và trường đại học Tây Australia. Sốt rét là một bệnh ký sinh trùng nguy hiểm cướp đi sinh mạng của khoảng một triệu người dân mỗi năm. Nó là nguyên nhân chính gây ra nghèo đói và là rào cản đối với sự phát triển kinh tế. Ước tính một nửa dân số thế giới vẫn đang có nguy cơ bị nhiễm sốt rét.
Giáo sư Mueller cho biết: “Loài người và ký sinh trùng sốt rét đã cùng tiến hóa trong hàng nghìn năm qua. Sốt rét là đọng lực chính ảnh hưởng đối với sự phát triển bộ gen loài người; những đột biến gen bảo vệ con người chống lại căn bệnh vẫn đang tồn tại này thông qua quá trình chọn lọc tự nhiên, vì những đột biến này giúp duy trì sự sinh tồn của loài người.
Giáo sư Mueller cho hay nghiên cứu của ông thách thức quan điểm cho rằng sốt rét P. falciparum là thể sốt rét duy nhất có tác động tới sự tiến hóa trong bộ gen loài người. Ông cho biết: “Đã từ lâu người ta cho rằng Plasmodium falciparum là loài KST gây ra phần lớn tình trạng sốt rét ác tính và tỉ lệ tử vong cao nhất và là nhân tố quan trọng ảnh hưởng sự chọn lọc di truyền ở loài người. Kết quả nghiên cứu của chúng tôi cho thấy sốt rét P. vivax, mặc dù mãi đến gần đây mới được công nhận rộng rãi là sốt rét thể lành tính, nhưng thực sự cũng làm cho tình trạng bệnh đủ cho bệnh diễn tiến nghiệm trọng để tạo ra áp lực trong chọn lọc tiến hóa ở khu vực Châu Á – Thái Bình Dương.
Giáo sư Mueller cũng cho biết nhóm nghiên cứu rất quan tâm với việc liệu sốt rét P. vivax có phải là nguyên nhân gây ra tỷ lệ cao bất thường đối với những người có bệnh lý hồng cầu hình cầu ở khu vực Đông Nam Á (South East Asian Ovalocytosis_SAO) - một hội chứng rối loạn hồng cầu di truyền tại khu vực Châu Á – Thái Bình Dương hay không? “SAO xuất hiện trong khoảng từ 10 đến 15 phần trăm dân số ở các vùng Tây Nam Thái Bình Dương và do một sự đột biến di truyền trong bản sao đơn của một gen đối với proteine màng tế bào hồng cầu. Tỉ lệ này gần như cao một cách vô lý khi bạn biết rằng hai bản sao di truyền của sự đột biến luôn luôn không thể sống sót, vì vậy chúng tôi nghĩ rằng nó ắt hẳn phải mang lại lợi thế mạnh mẽ cho người mang nó”, ông nói.
Nhóm nghiên cứu đã quan sát tỉ lệ mắc mới P. vivax và P. falciparum trong ba nghiên cứu bao gồm tổng cộng là 1.975 trẻ em ở Papua New Guinea có độ tuổi từ 0-14. “Chúng tôi thấy rằng những trẻ em dương tính mắc hội chứng SAO được bảo vệ khỏi việc lây nhiễm P. vivax óc ý nghĩa, giảm 46% tỉ lệ mắc bệnh lâm sàng ở trẻ em nhỏ trên những đối tượng không có hoặc miễn dịch thấp, và giảm 52-55 % nguy cơ lây nhiễm ở trẻ em lớn hơn. Chúng tôi còn nhận thấy sự giảm đáng kể số lượng ký sinh trùng ở trẻ em nhỏ và trẻ lớn tuổi hơn, điều này có liên quan với việc giảm nguy cơ mắc bệnh lâm sàng”, GS. Mueller chia sẻ.
GS Mueller cho hay khám phá này có thể mang ý nghĩa sâu sắc đối với việc thiết kế và phát triển vaccine ngừa sốt rét trong tương lai. “Nghiên cứu các cơ chế khiến những bệnh nhân dương tính với SAO có thể được bảo vệ khỏi sốt rét P. vivax có thể giúp chúng ta hiểu rõ hơn cơ chế nhiễm bệnh và giúp chúng ta xác định những đích tối ưu hơn cho một loại vaccine ngừa sốt rét”, ông nói.
Cần cú hích cuối cùng cần để loại trừ sốt rét tại Sri Lanka
Các nhà nghiên cứu cho biết bệnh sốt rét gần như đã được loại trừ tại Sri Lanka, họ hi vọng rằng căn bệnh sẽ hoàn toàn bị tiêu diệt khỏi hòn đảo này vào năm 2014.
“Sri Lanka đang cho thế giới biết cách loại trừ sốt rét như thế nào”, tác giả nghiên cứu Richard Feachem (Trường đại học California San Francisco, Hoa Kỳ) tuyên bố trong một bài phát biểu với giới báo chí. “Đất nước này đã làm nên một sự tiến bộ phi thường, vớitỉ lệ mắc sốt rét giảm 99,9% trong thập kỷ qua. Và tất cả những thành quả này đã đạt được trong suốt một cuộc nội chiến vô cùng gay gắt. Với những cam kết liên tục từ chính phủ quốc gia và các nhà tài trợ, chúng tôi tin rằng Sri Lanka sẽ chấm dứt cuộc chiến và trở thành một quốc gia không còn bệnh sốt rét.”
Chỉ 124 ca sốt rét được ghi nhận tại quốc gia này trong năm 2011, giảm 99,9% về số mắc sốt rét so với năm 1999. Feachem và nhóm nghiên cứu cho biết các chính sách phòng chống sốt rét dựa trên bằng chứng và sự thích ứng theo những hoàn cảnh biến động, ví dụ như các khu vực có xung đột cũng đã góp phần làm giảm đáng kể tỉ lệ mắc bệnh.
Theo như cảnh báo, Sri Lanka trước đây cũng đã đạt được kết quả như thế này, với tỉ lệ mắc thấp chỉ 17 ca trong năm 1963 so với 92.000 ca năm 1953. Tuy nhiên, việc cắt giảm kinh phí của các chương trình phòng chống sốt rét và giảm hoạt động phun hóa chất và giám sát sốt rét vào những năm sau đó đã dẫn tới số lượng bệnh nhân sốt rét tăng vọt lên đến 1,5 triệu ca được ghi nhận trong giai đoạn 1967 – 1968.
Để ngăn chặn tình trạng tương tự có thể xảy ra trong vài năm tới và đạt được mục tiêu loại trừ bệnh sốt rét đến năm 2014 tại Sri Lanka, các nhà nghiên cứu nhấn mạnh tầm quan trọng của việc chẩn đoán xác định sớm và điều trị kịp thời ca bệnh, cũng như việc giám sát chặt chẽ và phản ứng ngay với tình hình dịch bệnh.
Đồng tác giả Rabindra Abeyasinghe (Tổ chức Y tế thế giới, Port Moresby, Papua New Guinea) phát biểu trước báo chí: “Duy trì những thành tựu đạt được trong nỗ lực loại trừ sốt rét và ngăn chặn sốt rét quay trở lại hiện nay thậm chí còn mang tính thách thức hơn cả, đặc biệt đối với một nước nhiệt đới như Sri Lanka.”
“Trong kỷ nguyên này, việc duy trì sự quan tâm của các đối tác và các nhà hoạch định địa phương, và đảm bảo nguồn kinh phí hỗ trợ liên tục đang trở nên ngày càng gặp phải khó khăn. Để tránh những sai lầm bi thương trước đây, chúng ta phải kiên quyết tiếp tục cống hiến các nguồn lực và nỗ lực cần thiết trong cuộc chiến chống sốt rét tại Sri Lanka.”
Hiện nay, các ký sinh trùng gây bệnh sốt rét đang phát triển khả năng kháng thuốc, vì vậy các nhà nghiên cứu phải thường xuyên tìm kiếm các liệu pháp điều trị mới. Trong quá trình tìm kiếm đó, nhóm các nhà nghiên cứu Scrips và Viện các bệnh nhiệt đới Novartis ở Singapore đã tìm ra một hợp chất có khả năng điều trị bệnh sốt rét ở chuột chỉ bằng một liều thuốc.
Nhóm nghiên cứu đã phát triển loại thuốc này bằng cách sàng lọc danh mục 12.000 hợp chất sau đó tạo ra dẫn xuất của những hợp chất có triển vọng nhất. Sau khi thử nghiệm các chất dẫn xuất này, các nhà nghiên cứu đã tập trung vào một hợp chất spiroindolon, được gọi là NITD609. Hợp chất này dự kiến sẽ tác động vào một loại protein của ký sinh trùng sốt rét mà các loại thuốc sốt rét hiện nay không tác động.
Theo các nhà nghiên cứu, NITD609 ngăn chặn nhanh quá trình tổng hợp protein trong ký sinh trùng sốt rét bằng cách ngăn chặn gen trong adenosin triphosphataza có chức năng vận chuyển các cation qua màng tế bào. Do tác nhân chống sốt rét này hoạt động theo một cơ chế khác với các thuốc chống sốt rét hiện nay nên nó có hiệu quả chống lại các chủng ký sinh trùng sốt rét đã kháng thuốc. Nếu các nghiên cứu về dược lý và an toàn thành công, các nhà nghiên cứu sẽ bắt đầu thử nghiệm thử nghiệm lâm sàng giai đoạn 1 vào cuối năm nay. Kết quả của nghiên cứu này mở ra hy vọng điều trị bệnh sốt rét – căn bệnh đang gây tử vong cho gần 1 triệu người mỗi năm
Theo Trung tâm CDC – Trung tâm Phòng chống và kiểm soát dịch bệnh Mỹ, sốt rét là nguyên nhân gây tử vong đứng thứ 5 trong số các bệnh truyền nhiễm trên thế giới.
Những con muỗi đực không tinh trùng có thể là lời giải cho bài toán ngăn chặn sự lây lan của sốt rét, một trong những căn bệnh gây chết người nhiều nhất trên thế giới. Dù ký sinh trùng sốt rét là thủ phạm gây ra bệnh sốt rét nhưng căn bệnh này lại lây lan qua trung gian của muỗi. Trước đây, đối phó với căn bệnh này bằng thuốc diệt côn trùng đã làm tăng số lượng côn trùng kháng hóa chất nên các nhà khoa học phải tìm hướng khác bằng cách tác động đến vòng đời của loài muỗi, tức phương pháp can thiệp vào sự sinh sản của chúng.
Song phương pháp này thực tế lại phức tạp hơn dự đoán. Sốt rét không được truyền bằng muỗi đực mà chỉ truyền qua viết đốt của muỗi cái. Nghiên cứu một trong 40 loài muỗi lây truyền căn bệnh này trong tự nhiên, các nhà nghiên cứu thuộc ĐH Hoàng gia Anh đã tạo ra được 100 con muỗi đực không có tinh dịch, theo báo cáo đăng trên chuyên san Proceedings of the National Academy of Sciences.
Trong cuộc thử nghiệm, Tiến sĩ Flaminia Catteruccia và các cộng sự đã làm lặn đi một gen có tên gọi ZPG vốn chịu trách nhiệm sản sinh tinh trùng. Những con muỗi thí nghiệm khi gặp con cái cũng “cạnh tranh” sòng phẳng với các con đực khác và giao phối nhưng sự gặp gỡ đó không “đơm hoa kết trái”. Ngoài ra, các nhà khoa học cũng nỗ lực “triệt sản” loài côn trùng này dựa vào bức xạ nhưng nó cũng làm ảnh hưởng khả năng tương tác của con đực với con cái. Phương pháp mới khắc phục được hạn chế này.
Sốt rét do biến đổi khí hậu đe dọa loài chim
Ký sinh trùng sốt rét đã được phát hiện trong nhiều loài chim ở Alaska, điều chưa từng có trước đây, cho thấy tình trạng biến đổi khí hậu toàn cầu đang thật sự là mối đe dọa với nhiều loài chim, theo nghiên cứu mới đây.
Trong bài báo đăng ngày 19-9 trên tạp chí Plos one, các nhà khoa học ĐH San Francisco (Mỹ) cho biết do ảnh hưởng của biến đổi khí hậu, ký sinh trùng sốt rét (KSTSR) đang lây lan nhanh ở loài chim. Theo phó giáo sư Ravinder Sehgal - một trong các tác giả nghiên cứu, tình trạng này có thể đe dọa nghiêm trọng các loài chim phương bắc vốn chưa từng gặp phải căn bệnh này nên sẽ không có sức đề kháng với nó.
Ông cho biết họ đang tìm hiểu ảnh hưởng của biến đổi khí hậu đối với sự lây lan bệnh sốt rét ở người, vốn cũng do ký sinh trùng tương tự ký sinh trùng gây sốt rét ở loài chim gây ra. Các nhà nghiên cứu cho hay bằng cách sử dụng hình ảnh vệ tinh và các dữ liệu khác, họ có thể dự báo môi trường sẽ thay đổi ra sao do sự ấm lên toàn cầu và những nơi ký sinh trùng sốt rét có thể tồn tại trong tương lai.
Họ phát hiện vào năm 2080, bệnh sốt rét sẽ lan rộng về phía bắc, đến Coldfoot, Alaska và xa hơn. Ông Sehgal nói sự lây lan này là đáng báo động, vì có nhiều loài chim ở Bắc cực thuộc Bắc Mỹ chưa bao giờ tiếp xúc với bệnh và có thể rất nhạy cảm với nó. Các nhà nghiên cứu hiện đang tiếp tục thu thập dữ liệu bổ sung để xác định tác nhân làm lây lan bệnh sốt rét ở loài chim tại Alaska.
Sốt rét tại khu vực Trung Tây Nepal
Trong điều kiện thời tiết đang chuyển sang mùa hè, tại khu vực huyện Banke, miền Trung Tây Nepal, 15 người đã được phát hiện dương tính với Plasmodium falciparum và Plasmodium vivax. Trong đó Plasmodium falciparum là loại ký sinh trùng gây bệnh sốt rét thể nặng nhất. Các ca bệnh dương tính với P. falciparum và P. vivax đều có triệu chứng sốt đột ngột, run và nôn mửa.
Hiện tại, cơ quan y tế Nepal đang được đặt trong tình trạng báo động cao, do nhiều khả năng số ca sốt sét sẽ gia tăng với sự khởi đầu của các đợt gió mùa. Tình trạng gia tăng số ca mắc xảy ra tương tự tại Nepal vào năm 2006 đã cướp đi sinh mạng của 33 người ở các phường Fattehpur, Gangapur, và Holia. Hiện tại, với sự hợp tác của các tổ chức và đơn vị khác, cơ quan y tế quận Banke đang gấp rút triển khai kế hoạch phân phát màn tẩm hóa chất, theo thông tin từ ông Jeevan Malla - Trưởng Phòng y tế quận Banke. Ông này cũng cho biết, trong năm 2011, khi hoạt động phân phối màn bị gián đoạn, số ca mắc sốt rét đã gia tăng rõ rệt.
Sốt rét là bệnh lây truyền do véc tơ (muỗi), căn nguyên là ký sinh trùng bào tử P. vivax, P. malariae, P. falciparum và P. ovale. Bệnh có thời kỳ ủ bệnh trung bình từ 7 - 30 ngày sau khi bị muỗi đốt, tùy thuộc vào loại ký sinh trùng, một số loại còn có thể có thời kỳ ủ bệnh lên đến 8 - 10 tháng. Các triệu chứng thường gặp là sốt và đau đầu, và trong trường hợp nặng, có thể tiến triển đến hôn mê hoặc tử vong.
Vitamin B6 chống lại bệnh nguyên gây bệnh sốt rét
Nghiên cứu của Trường đại học Southampton cho phép các nhà khoa học hiểu rõ hơn về bản chất của các enzym cần cho việc sinh tổng hợp vitamin qua bệnh nguyên gây bệnh sốt rét Plasmodium.
Vitamin là các chất dinh dưỡng thiết yếu cần với một lượng nhỏ, thiếu chúng có thể gây thiếu hụt vitamin. Nhiều vi khuẩn gây bệnh sản sinh vitamin và những con đường sinh tổng hợp này có thể đưa ra các đích thích hợp để phát triển các thuốc mới. Thực sự thì kháng folate nhắm vào sinh tổng hợp vitamin B6 của ký sinh trùng sốt rét được chứng minh là hóa trị liệu có giá trị trong điều trị bệnh sốt rét – một trong những căn bệnh truyền nhiễm tàn phá nhất.
Hàng năm, bệnh sốt rét gây ra gần 250 triệu ca bệnh trên toàn thế giới và khoảng 1 triệu ca tử vong. Yếu tố chính cản trở việc kiểm soát bệnh sốt rét là mức độ kháng cao do các loài Plasmodium kháng lại các thuốc hiện có. Do đó, nhu cầu cấp thiết vẫn là phát hiện các đích thuốc cũng như các hóa trị liệu chống sốt rét mới.
Sinh tổng hợp vitamin B6 của ký sinh trùng sốt rét được đề cập như một đích mới của thuốc. Hiện tại các nhà nghiên cứu có thể mô tả các enzym sốt rét chịu trách nhiệm sinh tổng hợp vitamin B6 bằng cấu trúc nguyên tử 3 chiều. Sinh tổng hợp vitamin B6 là một quá trình có tổ chức cao bao gồm phức hợp enzym của 24 cấu trúc siêu phân tử protein.
Tác giả nghiên cứu Ivo Tews, giảng viên sinh học phân tử, cho biết: “Các nghiên cứu cấu trúc sẽ giải thích những enzym này hoạt hóa như thế nào và thấy cơ sở của sinh tổng hợp vitamin B6 liên quan với những hiểu biết về hóa học của sinh tổng hợp PLP”. Theo tác giả thì dữ liệu mới này là điểm bắt đầu để phát triển các chất ức chế đặc biệt nhắm vào những vị trí hoạt động của enzym hoặc một nhóm các protein của phức hợp chức năng.
Sốt rét có thể làm 655 nghìn người tử vong mỗi năm
Theo ước tính của Tổ chức Y tế thế giới (WHO), bệnh sốt rét ảnh hưởng tới 216 triệu người trên toàn thế giới và cướp đi 655 nghìn sinh mạng mỗi năm. Tại khu vực Tây Thái Bình Dương, 10 trong tổng số 37 quốc gia có đặc thù dịch sốt rét gồm Cam-pu-chia, Trung Quốc, Lào, Malaysia, Papua New Guinea, Philippines, Triều Tiên, đảo quốc Solomon, Vanuatu và Việt Nam. Trong năm 2010, theo báo cáo trong khu vực đã có hơn 262 nghìn ca xác nhận mắc sốt rét và khoảng 900 ca tử vong do căn bệnh này. Chính vì vậy, WHO đã chọn chủ đề “ Giữ vững thành tựu - Giữ lấy tính mạng - Đầu tư cho sốt rét” cho ngày thế giới phòng chống bệnh sốt rét 25-4 năm nay.
Theo tiến sĩ Shin Young-soo, Giám đốc khu vực Tây Thái Bình Dương của WHO, việc duy trì những thành tựu chống sốt rét cho thấy, đây là bệnh vẫn nằm trong nhóm ưu tiên đối với các nhà tài trợ, nhà hoạch định chính sách quốc gia, khu vực và toàn cầu. Các chương trình sốt rét quốc gia cần phải bảo đảm người dân được tiếp cận đầy đủ tới những can thiệp hiệu quả - chi phí và cứu được tính mạng. Bệnh sốt rét do ký sinh trùng gây ra và do muỗi mắc bệnh truyền sang người khi đốt. Sử dụng màn chống muỗi có tẩm hóa chất là biện pháp đơn giản, hiệu quả và chi phí thấp nhằm giảm 20% số ca tử vong trẻ em và một nửa số ca mắc sốt rét.
Tình trạng lưu hành thuốc chống sốt rét giả đặc biệt là tại khu vực tiểu vùng sông Mê Công cũng là một thách thức lớn. WHO đang hợp tác với các đối tác, thí dụ như cơ quan Cảnh sát quốc tế (Interpol) để hỗ trợ các quốc gia trong nỗ lực của mình nhằm phát hiện và ngăn chặn việc sản xuất và phân phối thuốc giả. Trong thập kỷ trước, nhiều nước trong khu vực châu Á - Thái Bình Dương đã giảm thành công gánh nặng sốt rét. Từ năm 2000 đến năm 2010, số ca xác nhận mắc sốt rét giảm 37% trong khi số ca tử vong giảm khoảng 62%. Tuy nhiên, nhiều ca mắc bệnh và tử vong vẫn còn chưa được thống kê đầy đủ.
Phát hiện hai biến thể gen kháng lại bệnh sốt rét
Kết quả nghiên cứu của các nhà khoa học Đức và châu Phi công bố trên tạp chí Nature ngày 15/8 cho biết họ đã phát hiện ra hai biến thể gen có khả năng kháng lại bệnh sốt rét. Phát hiện này là cơ sở khoa học giải thích tại sao một số người ít khi mắc hoặc không bao giờ mắc sốt rét ác tính.
Các biến thể gen mới được phát hiện sau khi các nhà khoa học tiến hành so sánh cấu trúc gen của 1.325 người bệnh sốt rét ác tính falciparum và 828 người đối chứng khỏe mạnh khác tại Ghana, quốc gia thuộc khu vực Tây Phi.
Biến thể gen thứ nhất được phát hiện trong gen có tên ATP2B4. Gen này có chức năng vận chuyển canxi qua màng các tế bào hồng cầu, giúp ngăn chặn sự lây nhiễm của ký sinh trùng sốt rét. Trong khi đó, biến thể gen thứ hai nằm cạnh gen MARVELD3, giúp kiểm soát protein lớp ngoài của mạch máu. Gen này đóng vai trò quan trọng giúp giảm nhẹ các tổn thương cho mạch máu khi các tế bào hồng cầu chủ bị mắc kẹt tại các mạch máu nhỏ.
Kết quả nghiên cứu trên đã mở ra liệu pháp mới điều trị bệnh sốt rét ác tính ở người, dựa trên sự so sánh kèm các phân tích mã gen, tìm kiếm những thay đổi nhỏ ở người bệnh, chẩn đoán chính xác những người có nguy cơ mắc bệnh cao. Từ đó giúp tìm ra các loại thuốc đặc trị mới chống lại bệnh sốt rét ác tính falciparum, một trong những dạng sốt rét nguy hiểm nhất.
Các nghiên cứu trước đó cũng đã chỉ ra rằng những người thuộc nhóm máu O, có khả năng kháng lại bệnh sốt rét falciparum rất tốt. Trong khi những người mắc bệnh thiếu máu hồng cầu lưỡi liềm, có các tế bào máu hình dạng giống lưỡi liềm, cũng có khả năng kháng bệnh tương tự.
Dữ liệu từ Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cho thấy trong năm 2010, có tới 216 triệu người nhiễm bệnh sốt rét và khoảng 655.000 người đã tử vong, đặc biệt là trẻ em thuộc khu vực châu Phi. Tuy nhiên, các chuyên gia y tế thế giới cho rằng số trường hợp tử vong còn cao gấp hai lần con số mà WHO đưa ra.
Có 8% các loại thuốc điều trị sốt rét không đủ liều lượng
Theo hai nghiên cứu được công bố ngày 10/7 trên tạp chí Nghiên cứu và những báo cáo về y học nhiệt đới của Mỹ, có tới 8% các loại thuốc điều trị sốt rét được Tổ chức Y tế thế giới (WHO) thông qua, không đủ liều lượng và có thể sẽ tạo điều kiện cho vi khuẩn kháng thuốc. Những nghiên cứu này cho thấy những vấn đề về sản xuất có thể là nguyên nhân dẫn tới những loại thuốc không đạt tiêu chuẩn như vậy ở các nước có thu nhập thấp và trung bình trên thế giới.
Các loại dược phẩm chất lượng kém hoặc được làm giả là một vấn đề lớn trên toàn thế giới, đặc biệt trong lúc đang nổi lên những dấu hiệu về việc vi khuẩn kháng thuốc Artemisinin, một loại thuốc thuộc tuyến đầu trong điều trị sốt rét, ngày càng gia tăng.
Trong nghiên cứu thứ nhất, các nhà khoa học đã tiến hành lấy mẫu 104 loại thuốc được sản xuất dựa trên thuốc Artemisinin từ các hiệu thuốc ở Ghana và Nigeria và thấy rằng 8% những loại thuốc này không đủ liều lượng hoặc có chưa tới 75% thành phần chính.
Ở nghiên cứu thứ hai được thực hiện với 2.652 loại thuốc chủ yếu bao gồm thuốc chữa bệnh sốt rét, điều trị lao và nhiễm khuẩn, các nhà khoa học thấy rằng tỷ lệ điều trị thất bại ở những loại thuốc được WHO thông qua là 6,8% và cao nhất là những loại thuốc do Trung Quốc sản xuất 17,65%.
Eurartesim – Một biệt dược mới của phối hợp Dihydroartemisinine plus piperaquine
Cơ quan Quản lý Dược châu Âu European Medicines Agency (EMA) đã chấp thuận Eurartesim(R) dihydroartemisinin - piperaquine (DHA-PQP) – thuốc kết hợp dựa trên artemisinin (ACT) đầu tiên để điều trị sốt rét thường. Sự phát triển Eurartesim được dựa trên sự phối hợp của Sigma Tau Group, Italy, và Tổ chức nghiên cứu thuốc sốt rét phi lợi nhuận Medicines for Malaria Venture (MMV).
Trên 10 năm qua, DHA-PQP đã được sử dụng rộng rãi và đã chứng minh hiệu quả chống lại bệnh sốt rét. Tuy nhiên, do thiếu sự phê chuẩn của một cơ quan quản lý nghiêm ngặt, nên các nước có sốt rét lưu hành (SRLH) không phải lúc nào cũng có thể nhận được các thuốc mua bằng các quỹ tài trợ quốc tế. Việc EMA phê chuẩn Eurartesim giúp thay đổi điều đó vì thuốc đạt được sự chấp thuận từ EMA đồng nghĩa với sản phẩm được bảo đảm phát triển và sản xuất với tiêu chuẩn chất lượng cao, và sự chấp thuận của EMA cũng có nghĩa là có thêm hàng ngàn người bị sốt rét có thể nhận được thuốc điều trị này.
Tổ chức Y tế thế giới (WHO) đã khuyến nghị DHA+PPQ là một ACT có hiệu lực cao trong điều trị bệnh sốt rét thường. Vào đầu tháng 6, tổ chức Sigma Tau đã đệ trình Eurartesim lên WHO để tiến hành tiền đánh giá đạt điều kiện, quá trình này được các nhà tài trợ và các nước có SRLH rất quan tâm vì đó là một biện pháp quan trọng để đánh giá chất lượng, hiệu quả và độ an toàn của các thuốc mới.
GS Trevor Jones, Ban Giám đốc nhóm Sigma-Tau bình luận “Eurartesim đại diện cho sự đổi mới lớn trong cuộc chiến chống lại bệnh sốt rét. Chúng tôi tự hào thông báo rằng, chúng tôi tiếp tục làm việc để đạt được đăng ký và phân phối thuốc ở các quốc gia có SRLH, nơi có hàng ngàn người chết do sốt rét mỗi năm. Chúng tôi cũng đảm bảo thuốc này có sẵn tại châu Âu.
Mặc dù vẫn ưu tiên các nước có SRLH, với giấy phép lưu hành sản phẩm đạt được từ EMA, Sigma Tau đang xây kế hoạch triển khai Eurartesim(R) khắp châu Âu để sử dụng cho các khách du lịch tới các nước SRLH và cho cả các khách du lịch mắc sốt rét sau khi trở về. Hiện tại, Eurartesim đã có mặt ở Pháp, Anh, Đức, Bỉ và Bồ Đào Nha, là những nơi có số ca sốt rét cao nhất châu Âu.
Hiện tại, Eurartesim đã sẵn sàng phân phối tới Campuchia - nước SRLH đầu tiên đặt hàng thuốc vừa được EMA phê chuẩn. Campuchia đã ưu tiên sử dụng DHA-PQP là thuốc điều trị hàng đầu và Campuchia đang đợi sự phê duyệt của EMA để được phép mua thuốc bằng các quỹ tài trợ quốc tế. Ngoài ra, Sigma Tau sắp đệ trình đăng ký thuốc ở các nước châu Phi chủ chốt như Burkina Faso, Mozambique, Tanzania, Ghana và một số nước khác.
Công nhận sự đóng góp quan trọng của các thuốc hiệu quả và đảm bảo chất lượng trong việc điều trị sốt rét trên toàn thế giới. Malaria Venture Project đã lựa chọn Eurartesim là thuốc trị sốt rét tiêu biểu của năm 2011.
Vaccine mới phòng bệnh sốt rét
Các nhà nghiên cứu thuộc Viện Brunet (Australia) vừa tạo cú đột phá khi phát hiện một loại kháng thể miễn dịch với bệnh sốt rét. Đây là căn cứ để sản xuất vaccine.
Các nhà khoa học cho biết, bệnh sốt rét gây ra bởi một loại ký sinh trùng lây nhiễm vào các tế bào máu của con người và tái tạo trong đó. Trong thời gian ở bên trong các tế bào, ký sinh trùng sốt rét sản xuất ra các loại protein đặc thù, khiến các tế bào máu bị nhiễm quyện lại với nhau, gây tắc nghẽn các mạch máu. Tình trạng huyết khối có thể xảy ra trong các cơ quan như não, phổi và nhau của phụ nữ mang thai, gây nên các chứng bệnh nghiêm trọng và dẫn đến tử vong.
Người mắc bệnh sốt rét thường xuyên bị thiếu máu, người gầy, da xanh, niêm mạc mắt nhợt. Sốt rét có thể làm cho lách bị to, phù nề; phụ nữ mang thai nếu mắc bệnh sốt rét dễ bị sảy thai, sinh non, thai chết lưu; còn trẻ mắc bệnh sốt rét thì bị suy dinh dưỡng, chậm phát triển Các triệu chứng của bệnh thể hiện qua 3 giai đoạn: rét run, kéo dài từ 15 phút đến 1 giờ. Đây là lúc hồng cầu bị ký sinh trùng xâm nhập, làm tan vỡ; sốt cao trong nhiều giờ liên tiếp; đổ mồ hôi như tắm, đồng thời nhiệt độ cơ thể giảm xuống dần dần. Các triệu chứng như ớn lạnh, sốt, đổ mồ hôi có thể lặp lại trong khoảng thời gian 2 hay 3 ngày, tùy thuộc vào ký sinh sốt rét gây ra bệnh. Do các triệu chứng ban đầu thường không rõ rệt và có thể bị lầm lẫn với các bệnh khác nên sốt rét khó được chẩn đoán.
Ngoài ra, người bệnh còn có các triệu chứng khác như: nhức đầu, buồn nôn, đau nhức khắp cơ thể, đặc biệt là vùng bụng, lưng và lá lách phình to bất thường, vàng da, thiếu máu kèm theo các rối loạn thần kinh, thận. Khi sốt rét ảnh hưởng đến não, người bệnh có thể bị co giật hoặc hôn mê. Nếu sốt rét tác động đến thận, gây suy thận.
Mỗi năm trên thế giới, có khoảng từ 300 - 500 triệu người bị nhiễm sốt rét. Hầu hết xảy ra tại vùng phụ cận Sahara của châu Phi, mỗi năm có khoảng 2 triệu người tử vong vì sốt rét, đa số là trẻ em dưới 5 tuổi. Các nhà nghiên cứu đã phát hiện ra rằng, những người có khả năng miễn dịch với sốt rét, thường phát triển các kháng thể chuyên tấn công protein PfEMP1, vốn là loại protein được sản xuất ra bởi ký sinh trùng sốt rét Plasmodium falciparum - tác nhân gây ra hầu hết các trường hợp mắc bệnh sốt rét.
Phát hiện này đã vén lên bức màn bí ẩn về các loại protein gây sốt rét, được gọi là kháng nguyên bề mặt biến thể (VSAs), và VSAs có thể bị tấn công bởi một loại vaccine hiệu quả, nhằm tạo nên sự miễn dịch của cơ thể với ký sinh trùng sốt rét, theo một tuyên bố của các nhà khoa học Viện Burnet. Đây là một thành tựu trong việc sản xuất vắc- xin chống lại bệnh sốt rét hiệu quả sẽ giúp kéo giảm căn bệnh mang tính toàn cầu mà tới nay chưa có bất cứ vaccine phòng ngừa nào thích hợp.
Đột phá trong cuộc chiến chống lại căn bệnh sốt rét tại Nam Phi
Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nam Phi Naledi Pandor cho biết các nhà khoa học đã điều chế thành công một hợp chất từ lớp aminopyridine, không chỉ tiềm tàng để trở thành một phần của một liều duy nhất có thể chữa trị được tất cả các dạng sốt rét mà còn có khả năng phong toả ký sinh trùng truyền nhiễm từ người này sang người khác.
Đây là kết quả hợp tác giữa các nhà khoa học tại Đại học Cape Town cùng các đồng nghiệp tại Liên doanh nghiên cứu thuốc trị sốt rét (MMV), đóng trụ sở tại Thuỵ Sĩ, trong một dự án được Bộ Khoa học và Công nghệ Nam Phi tài trợ 25 triệu rand (tương đương 3,5 triệu USD).Kết quả mang tính đột phá này sẽ được MMV chọn lọc và phát triển thành thuốc điều trị căn bệnh đang gây hậu quả nghiêm trọng tại châu Phi và nhiều khu vực khác trên thế giới.
Thuốc sốt rét giả đe dọa công cuộc phòng chống sốt rét
Theo một nghiên cứu mới do tổ chức Wellcome Trust của Anh tài trợ, những đột phá lớn trong chiến lược kiểm soát bệnh sốt rét đang bị ảnh hưởng bởi sự tràn lan của các loại thuốc điều trị sốt rét ở Châu Phi và Đông Á. Sốt rét là căn bệnh lây truyền qua muỗi, gây tử vong cho khoảng 800 nghìn người/ năm, trong đó phần lớn là trẻ em và phụ nữ mang thai ở các nước đang phát triển.
Phương pháp điều trị sốt rét hiệu quả nhất hiện nay là sử dụng một loại thuốc chiết suất từ cây Artemisinin ở Trung Quốc. Tuy nhiên, tính hiệu quả của loại thuốc này đang suy giảm do các loại thuốc chống sốt rét giả chất lượng thấp đang được tuồn trở lại Trung Quốc.
Bệnh viện Mahosot thuộc Tổ chức Wellcome Trust và Trung tâm Hợp tác Nghiên cứu Y học Nhiệt đới, Đại học Oxford đã thực hiện một số nghiên cứu về các loại thuốc chữa bệnh sốt rét giả.
Tiến sĩ Paul Newton, người đứng đầu nhóm nghiên cứu cho rằng khó có thể đưa ra con số chính xác về quy mô buôn bán thuốc điều trị sốt rét giả và có thể có hàng trăm nghìn hộp thuốc giả đang trôi nổi trên thị trường hiện nay.
Nguy cơ từ dược phẩm giả
Giáo sư Alan Cowman, Viện Nghiên cứu Walter và Eliza Hall, bang Victoria, là một trong những nhà nghiên cứu hàng đầu Australia về bệnh sốt rét. Ông nhận định các loại thuốc giả với hàm lượng Artemisinin nhỏ không chỉ chứa nguy cơ tiềm ẩn gây hại cho người bệnh sử dụng chúng mà còn có thể đe dọa chiến lược ngăn chặn sự lây lan của căn bệnh này .
Theo ông Cowan, thành phần Artemisinin trong thuốc giả thấp hơn và được thay thế bằng những chất khác không có tác dụng điều trị sốt rét. Do đó, ký sinh trùng không bị tiêu diệt hoàn toàn mà chúng vẫn phát triển trong môi trường có hàm lượng thuốc thấp hơn, đủ để khiến chúng nhờn thuốc và phát triển kháng thể với Artemisinin. “Đây là vấn đề rất nghiêm trọng, đặc biệt trong bối cảnh thế giới không có nhiều loại thuốc điều trị sốt rét đặc hiệu”, giáo sư Cowman nhận định.
Tiến sĩ Newton cho biết các nhà nghiên cứu đang tìm hiểu các thành phần hóa học của thuốc giả để cung cấp thông tin cho nhà chức trách về nguồn gốc của chúng. “Chúng tôi cung cấp thông tin để chính quyền điều tra tội phạm với sự phối hợp của Interpol. Nếu thành công thì ít nhất việc điều tra giúp hạn chế việc buôn bán trái phép các loại thuốc giả ở Đông Nam Á”, ông Newton nói.
Thị trường thuốc giả khó kiểm soát
Thị trường thuốc giả ở nhiều nước Châu Phi và Châu Á rất khó kiểm soát bởi các loại dược phẩm ở đây chủ yếu do các cơ sở tư nhân phân phối. Australia cũng không ‘miễn dịch’ với thị trường thuốc giả. Ông Kos Sclavos, Chủ tịch Hội Dược phẩm Australia, cho rằng với sự phát triển của các hình thức mua bán trên mạng, việc mua/bán thuốc giả cũng đang gia tăng.
Theo ông Kos Sclavos , nguyên nhân là do người dân cảm thấy thoải mái hơn khi mua hàng trực tuyến. Như vậy, họ có thể dễ dàng mua bán các loại thuốc mà không cần có đơn của bác sĩ. Điều này gia tăng khả năng mua phải các loại thuốc giả. Một số loại thuốc được bán trên mạng không nằm trong Chương trình Hỗ trợ Dược phẩm (PBS), ví dụ những loại được kê cho cá nhân hoặc điều trị rối loạn cường dương. Điều đáng nói là người bệnh vẫn mua chúng bởi họ biết chắc không thể mua được chúng từ nguồn cung cấp thông thường. Hiện hàng triệu người dân Châu Phi đang gặp nguy hiểm do sử dụng thuốc giả và hàng tỉ đô-la dành cho việc nghiên cứu phương pháp điều trị bệnh sốt rét cũng có nguy cơ bị lãng phí.
Kiểm soát bệnh sốt rét bằng cách can thiệp vào sự “giao phối” của muỗi
Một báo cáo đã công bố về việc phát triển cách tiếp cận sàng lọc các chất có thể ngăn chặn sự hình thành của quá trình giao phối, từ đó ngăn ngừa muỗi sinh sản và lây lan bệnh sốt rét của giáo sư Richard HG Baxter, tiến sĩ hóa học tại Đại học Yale đã được công bố tại Hội nghị triển lãm quốc gia lần thứ 244 vào ngày 19 tháng 8 của Hiệp hội Hóa học Mỹ ở Philadelphia.
Trong báo cáo, giáo sư Richard HG Baxte đã mô tả việc tìm kiếm một chiến lược kiểm soát sinh sản của muỗi Anopheles gambiae. Để đảm bảo giao phối thành công, một con Anopheles đực sẽ tạo ra một sự "kết giao" đặc biệt để đưa tinh trùng bên trong khoang giao phối của con cái. Các nhà nghiên cứu Yale đã tinh khiết được enzyme cụ thể, enzym transglutaminase, chịu trách nhiệm làm đông một loại protein khác: “protein kết giao” trong tinh dịch của con đực để tạo thành sự giao phối. Các nhà khoa học đã tinh sạch protein kết giao và tái lặp lại phản ứng đông protein trong phòng thí nghiệm, thiết lập một giai đoạn tìm kiếm các hóa chất ức chế phản ứng này.
Công nghệ này được dựa trên một khám phá về sự kết giao năm 2009 của tiến sĩ Flaminia Catteruccia, tại Imperial College London. Catteruccia nghiên cứu chi tiết các thành phần sinh hóa của sự kết giao và xác định được enzyme transglutaminase có vai trò trong việc ngăn chặn các enzyme giúp muỗi cái lưu giữ tinh trùng để thụ tinh. Catteruccia cũng hợp tác với Baxter và nhóm nghiên cứu của ông tại đại học Yale chuyển những kiến thức thành công nghệ để làm giảm mật độ muỗi sốt rét. Baxter giải thích thêm. "Tôi nghĩ rằng đó là cơ hội tốt để tìm thấy một hợp từ nhiều hợp chất hiện có ức chế được transglutaminases. Lý tưởng nhất, sẽ là một chất mà có thể làm vô sinh muỗi đực, vì vậy dù giao phối nhưng muỗi cái không thể đẻ trứng. Đó là một công nghệ thiết lập quá trình kiểm soát côn trùng sinh học được gọi là kỹ thuật vô sinh côn trùng và đã được sử dụng trong nhiều thập kỷ. "
Các kỹ thuật làm vô sinh côn trùng đầu tiên được sử dụng để kiểm soát loài ruồi screwworm ở miền Nam nước Mỹ và các khu vực khác. Ruồi screwworm gây thiệt hại hàng trăm triệu đô cho ngành công nghiệp gia súc và tiêu dùng. Phương pháp này cũng được sử dụng để chống lại ruồi Glossina ở châu Phi, một loài ruồi truyền bệnh ngủ và có thể mang lại hiệu quả trong phòng chống muỗi, loài chỉ giao phối một lần hoặc hai lần trong cuộc đời của chúng. Muỗi đực sẽ được nuôi trong điều kiện được kiểm soát, cho ăn một chất ức chế transglutaminase và phóng thích để giao phối với con cái hoang dại, nhằm làm giảm dân số quần thể mà không cần sử dụng thuốc diệt côn trùng.
Cách tiếp cận mới có thể giúp đỡ để triển khai các kỹ thuật vô sinh đối với muỗi bằng cách vượt qua những mối quan tâm trước đây về hậu cần và môi trường. "Bằng cách phát triển một chất hóa học đặc hiệu đối với cho muỗi Anopheles và áp dụng trong một môi trường chứa, chúng ta có thể giảm thiểu cả chi phí và tác động môi trường", ông Baxter. Công nghệ này tương thích với các phương pháp khác như biến đổi gen, mà tiên phong công ty Oxitec Anh.
Kỹ thuật vô sinh côn trùng vô trùng là cách tiếp cận khác hơn so với các chiến lược kiểm soát bệnh sốt rét truyền thống, như phun tồn lưu trong nhà và sử dụng màn tẩm hóa chất. Baxter cảnh báo: "Muỗi thích ứng với các biện pháp kiểm soát truyền thống và trở nên đề kháng với thuốc diệt côn trùng: DDT và hóa chất thuộc nhóm pyrethroids.” Nghiên cứu nhận sự hỗ trợ của Viện Quốc gia bệnh truyền nhiễm.
Phương pháp mới trị sốt rét làm tăng tỉ lệ bình phục
Các nhà khoa học Canada và Australia đã phát triển một phương pháp mới điều trị bệnh sốt rét có thể làm tăng tỉ lệ bình phục của bệnh nhân sốt rét hiểm nghèo lên tới 50%. Kết quả này, được đăng tải trên tạp chí "Y học đồng hành Khoa học" số ra gần đây, cho biết một chủng loại mới của thuốc chống viêm có tên các chuỗi điều chỉnh phòng ngừa bẩm sinh (IDR) đã giúp ngăn chặn được chứng viêm trong não chuột mắc bệnh sốt rét và nhờ đó làm tăng tỉ lệ sống của chúng.
Các nhà khoa học cho biết tỉ lệ tử vong vì sốt rét nặng trên thế giới hiện vẫn cao thậm chí ở những nơi có điều kiện y tế tốt nhất, bởi vì các thuốc chống sốt rét cho đến nay mới chỉ dừng lại ở việc tiêu diệt mầm bệnh ký sinh mà không ngăn chặn được chứng viêm nhiễm vốn có thể hủy hoại các cơ quan sống còn của cơ thể.
Tuy nhiên, sử dụng kết hợp cả thuốc chống sốt rét và các chuỗi IDR, do nhà khoa học Robert Hancock và các đồng sự thuộc trường Đại học British Columbia (Canada) phát triển, có thể làm tăng tỉ lệ sống sót của các con chuột bị sốt rét trong khi giảm nhẹ các triệu chứng viêm tại các cơ quan trọng yếu. Nhà khoa học Louis Schofield, đồng tác giả nghiên cứu trên đến từ Viện Walter và Eliza Hall (Australia) cho biết các chuỗi IDR làm tăng khả năng miễn dịch ban đầu, đồng thời giúp ngăn chặn các chứng viêm nguy hiểm.
Ông cũng cho biết các chi phí sản xuất các chuỗi IDR tương đối rẻ và việc sử dụng chúng cũng dễ dàng nên đây có thể là lựa chọn điều trị y tế tốt tại các nước đang phát triển. Bệnh sốt rét mỗi năm cướp đi sinh mạng khoảng 1 triệu người trên thế giới, đặc biệt là trẻ em dưới 5 tuổi và phụ nữ mang thai. Các trường hợp tử vong do sốt rét đều xuất hiện các triệu chứng lâm sàng nặng như hư não và các cơ quan nội tạng.
Nhóm thảo dược Trung Quốc giúp chữa sốt rét
Các nhà khoa học tại Đại học Y khoa Nebraska ở Omaha (Mỹ) cho biết những loại thuốc có nguồn gốc dược thảo có thể giúp chống lại vi trùng sốt rét vốn ngày càng lờn thuốc. Đăng tải trên tạp chí Nature, cuộc nghiên cứu của các nhà khoa học cho biết một loại thuốc mới gọi là RBs-11160 rất có triển vọng trong việc chữa bệnh sốt rét, vì không chỉ cần uống ba ngày mà hôi nhưng còn rẻ hơn gấp ba lần.
Loại thuốc mới có công thức tổng hợp và là bản sao hơi khác đi của thuốc artemisinin, lọai thuốc truyền thống của Trung Quốc. Bệnh sốt rét làm thiệt mạng khoảng một triệu người mỗi năm và làm cho 300 triệu người khác ngã bệnh.
Sản xuất vaccine sốt rét tiềm năng từ tảo
Các nhà sinh học tại Đại học California, San Diego đã thành công trong việc biến đổi gen của tảo để tạo ra những “ứng cử viên” tiềm năng cho loại vắc xin ngăn chặn sự lan truyền của ký sinh trùng gây bệnh sốt rét. Thành tựu này có thể mở đường cho việc phát triển một phương pháp rẻ tiền để bảo vệ hàng tỷ người khỏi một trong những căn bệnh phổ biến gây suy giảm sức khỏe ở mức cao nhất trên thế giới.
Các thử nghiệm ban đầu chứng minh ý tưởng cho thấy vắc xin này có thể ngăn chặn sự lan truyền sốt rét. Sốt rét là bệnh do muỗi gây ra bằng cách ký sinh trùng đơn bào Plasmodium. Sốt rét ảnh hưởng đến hơn 225 triệu người ở các vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới trên toàn thế giới, gây sốt, đau đầu và nghiêm trọng hơn là hôn mê và tử vong. Mặc dù có nhiều loại thuốc chống sốt rét giá thành cao được sử dụng cho các du khách đến với những khu vực này để bảo vệ chống nhiễm bệnh, nhưng vẫn chưa có loại vắc xin nào có khả năng bảo vệ ở mức cao.
Việc sử dụng tảo để sản xuất protein sốt rét có khả năng giúp sản sinh ra các kháng thể chống lại Plasmodium falciparum ở những con chuột trong phòng thí nghiệm và ngăn ngừa sự lan truyền bệnh sốt rét đã được công bố trên Tạp chí trực tuyến, truy cập mở PLoS onE.
Stephen Mayfield, GS sinh học tại Đại học California và là một trong các tác giả nghiên cứu cho rằng việc tiêm chủng cho hai tỷ người bằng cách sử dụng công nghệ hiện tại là quá tốn kém. Thực tế, cách duy nhất là sẽ sử dụng một vắc xin sốt rét nếu vắc xin này có thể được sản xuất với chi phí bằng một phần so với các vắc xin hiện hành. Tảo có tiềm năng này vì nó có thể được trồng tảo ở bất cứ nơi nào trên hành tinh ở trong ao hoặc thậm chí trong bồn tắm. Cùng phối hợp với Joseph Vinetz, GS y học tại Đại học California và là một chuyên gia đầu ngành về các bệnh nhiệt đới đã từng nghiên cứu phát triển vắc xin sốt rét, các nhà nghiên cứu đã chứng minh các protein được tạo ra từ tảo, khi tiêm cho chuột trong phòng thí nghiệm, các kháng thể sinh ra đã ngăn chặn sư lan truyền sốt rét từ muỗi. Các nhà khoa học đã nộp đơn xin cấp bằng sáng chế về phát hiện mới của họ. Theo các tác giả nghiên cứu, những bước tiếp theo là nghiên cứu liệu các protein từ tảo có hoạt động để bảo vệ con người khỏi bệnh sốt rét và sau đó để xác định liệu có thể biến đổi các protein để tạo ra phản ứng kháng thể tương tự khi tảo được ăn chứ không phải tiêm
Nguy cơ sốt rét đe doạ tỷ lệ lớn dân số Ấn Độ
Nhật báo “Times of India” số ra ngày 18/12, dẫn báo cáo cho thấy hơn 70% dân số của Ấn Độ, tương đương khoảng 1 tỷ người, đang phải đối mặt với nguy cơ mắc sốt rét. Theo nhật báo này, trong số đó, khoảng 310 triệu người Ấn Độ hiện có “nguy cơ rất cao” bị nhiễm căn bệnh này. Trong báo cáo về bệnh sốt rét trên thế giới năm 2011, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã đánh giá, năm 2010, Ấn Độ có khoảng 100 triệu trường hợp nhiễm bệnh sốt rét, mặc dù chỉ có 1,59 triệu trường hợp đã được khẳng định tại quốc gia này.
Cũng theo báo cáo vừa được WHO công bố, trong năm 2010, số ca mắc bệnh sốt rét tại 106 nước và khu vực có tỷ lệ mắc bệnh cao đã giảm xuống còn 216 triệu ca, trong đó 655.000 người tử vong, giảm 36.000 người so với năm 2009; trong đó châu Phi chiếm 81% số ca bệnh mới và 91% số người tử vong vì sốt rét. Tuy trong thập kỷ vừa qua, mỗi năm, tỷ lệ tử vong giảm trung bình 5%, song số lượng người tử vong vì sốt rét vẫn còn rất cao trước những nỗ lực tập trung của toàn thế giới nhằm điều trị và ngăn chặn tận gốc căn bệnh này. Chính vì vậy, hơn lúc nào hết, cộng đồng quốc tế cần hành động khẩn cấp và tích cực để đảm bảo sẽ không còn người tử vong do sốt rét vì thiếu màn chống muỗi, thiếu thuốc điều trị và không được xét nghiệm chẩn đoán bệnh nhanh.
Bệnh sốt rét có nguy cơ bùng phát mạnh ở Nigeria
Phát biểu nhân Ngày sốt rét thế giới 2012, Bộ trưởng Y tế Nigeria, giáo sư onyebuchi Chukwu cho biết hơn 150 triệu người dân Nigeria có nguy cơ lây nhiễm hoặc mang virus sốt rét, chiếm gần 90% dân số nước này.
Một cuộc khảo sát thống kê về bệnh sốt rét được tiến hành năm 2010 tại Nigeria cho thấy, khoảng 52% trẻ em từ 6 tháng tuổi đến 5 tuổi được thử phản ứng chẩn đoán nhanh đã có kết quả dương tính với bệnh sốt rét, đặc biệt tại khu vực nông thôn hẻo lánh tỷ lệ này lên tới khoảng 55,9 %. Giáo sư onyebuchi Chukwu nhấn mạnh bệnh sốt rét đang là thách thức lớn và gánh nặng cho công tác y tế, xã hội của quốc gia có dân số lớn nhất châu Phi.
Bệnh sốt rét là nguyên nhân chiếm khoảng 30% số trường hợp tử vong ở trẻ em tại Nigeria hiện nay. Các chuyên gia tính toán rằng bệnh sốt rét đã làm thiệt hại cho nền kinh tế châu Phi khoảng 12 tỷ USD/năm. Đối với Nigeria, bệnh sốt rét đã làm giảm 1% Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của nước này mỗi năm.