Ngày 25 tháng 1 năm 2009, Tổ chức y tế thế giới-WHO thông báo tình trạng khẩn cấp về hiện tượng ký sinh trùng sốt rét kháng thuốc artemisinin ở vùng biên giới Thái Lan và Cambodia có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến kết quả đạt được nhờ những nổ lực của công tác phòng chống sốt rét trong thời gian qua.
Hệ thống giám sát và nghiên cứu nhằm theo dõi hiệu lực các thuốc chống sốt rét được sự giúp đỡ của WHO đang cung cấp những bằng chứng cho thấy tình trạng kháng thuốc artemisinin của ký sinh trùng sốt rét dọc biên giới Thái lan và Cambodia. Những người dân địa phương, nếu có hoạt động đi rừng, phá rừng nếu nhiễm chủng ký sinh trùng kháng thuốc này sẽ ngăn cản những thành công mới đây trong công tác kiểm soát bệnh sốt rét.
Những kết quả vượt bật trong công tác kiểm soát bệnh sốt rét trong 10 năm qua đã làm giảm gánh nặng do bệnhsốt rét gây ra, một trong những bệnh làm chết nhiều người nhất trên thế giới. Trong những năm gần đây các thuốc artemisinin phối hợp (Artemisinin-Based Combination Therapies-ACTs) đã được sử dụng có hiệu quả cao trong điều trị bệnh. Điều trị bệnh sốt rét thích hợp với ACTs đã thành công hơn 90% trường hợp. Tuy nhiên tình hình kháng thuốc của ký sinh trùng sốt rét với artemisinin đã đe doạ đến sự thành công này.
Với sự tài trợ khoảng 22,5 triệu USD từ Quỹ Bill và Melinda Gates (the Bill & Melinda Gates Foundation), WHO sẽ cố gắng để ngăn chặn tình trạng kháng thuốc artemisinin lan rộng. WHO cũng sẽ thảo luận để hợp tác với Trung tâm Quốc gia phòng chống sốt rét ký sinh trùng và côn trùng Cambodia, Cục phòng chống các bệnh do vectơ truyền - Bộ Y tế Thái Lan, Khoa Y học nhiệt đới-Đại học Mahidol Bangkok, Thái Lan, Viện Pasteur Cambodia, Đơn vị nghiên cứu y học nhiệt đới Oxford tại Bangkok và Hiệp hội sốt rét để nghiên cứu vấn đề này.
"Nếu chúng ta không ngăn chặn hiện tượng kháng thuốc này ở vùng biên giới Thái-Cambodia, tình trạng này sẽ lan nhanh sang các nước láng giềng và đe doạ đến những nổ lực kiểm soát căn bệnh chết người này”, TS. Hiroki Nakatani, Trợ lý tổng giám đốc WHO đã phát biểu.
Kháng thuốc chống sốt rét dọc biên giới Thái-Cambodia khởi đầu với chloroquine, sau đó đến sulfadoxine-pyrimethamine và mefloquine, đây là những thuốc được sử dụng cách đây vài năm.
 |
Kháng thuốc sốt rét lan rộng trên toàn thế giới. Malaria Report –WHO 2005 |
Sốt rét đã đẩy nửa dân số thế giới nằm trong nguy cơ mắc bệnh và hơn 1 triệu người chết mỗi năm. Sự lưu hành bệnh sốt rét đã giảm đáng kể trong 50 năm qua, nhưng bệnh vẫn thách thức chương trình thanh toán ở những vùng có bệnh lưu hành nặng.
 |
Lưu hành sốt rét trên thế giới năm 2006. Malaria report-WHO 2008 |
Những cản trở đối với chương trình kiểm soát bệnh sốt rét hiện nay bao gồm: ký sinh trùng sốt rét kháng thuốc chống sốt rét, muỗi sốt rét kháng hoá chất diệt, các yếu tố môi trường và trình trạng thuốc giả.
Khả năng kháng gia tăng khi sử dụng đơn hoá trị liệu (single-drug therapies) đối với bệnh sốt rét, đặc biệt khi sử dụng đơn thuần artemisinin và các dẫn suất. Đơn hoá trị liệu tạo điều kiện thuận lợi cho ký sinh trùng kháng thuốc hơn là khi sử dụng các thuốc phối hợp.
Những bằng chứng trên đã dẫn đến quyết định loại bỏ các thuốc đơn thuần ra khỏi thị trường thuốc sốt rét. Chính sách điều trị của WHO hiện nay là phải điều trị tất cả những trường hợp sốt rét P.falciparum không biến chứng với thuốc artemisinin phối hợp-ACTs.
"Chúng ta biết rằng bệnh sốt rét có thể được điều trị và dự phòng”, TS. Regina Rabinovich, Giám đốc Trung tâm nghiên cứu bệnh truyền nhiễm- Quỹ Bill & Melinda Gates phát biểu, “và nếu chúng ta mất vũ khí điều trị chính vào thời điểm này, thì chúng ta có vẻ như đang sống trong một căn nhà chỉ có nữa mái.”
Quỹ này sẽ được sử dụng để đạt được các mục tiêu sau:
- Loại bỏ ký sinh trùng sốt rét tăng sức chịu đựng với artemisinin bằng cách phát hiện tất cả các trường hợp sốt rét và bảo đảm điều trị hiệu quả;
- Giảm nguy cơ phơi nhiễm của ký sinh trùng sốt rét với artemisinin nhằm giới hạn sự gia tăng của kháng thuốc;
- Dự phòng sự lây lan của ký sinh trùng kháng artemisinin thông qua phòng chống muỗi và bảo vệ cá nhân;
- Hạn chế sự lan rộng ký sinh trùng kháng artemisinin từ các công đồng di biến động;
- Hỗ trợ năng chặn và loại bỏ ký sinh trùng kháng artemisinin thông qua việc thay đổi thái độ, truyền thông giáo dục, sự ủng hộ và hợp tác tích cực của cộng đồng;
- Thực hiện các nghiên cứu cơ bản và thực hành, đưa ra các bằng chứng thuyết phục để áp dụng trong chương trình kiểm soát bệnh;
- Cung cấp hệ thống quản lý và giám sát hiệu quả, phối hợp triển khai các chiến lược nhanh và có chất lượng cao.