Những thách thức trong cuộc chiến chống lại bệnh sốt rét trên toàn cầu
Một báo cáo mới đây của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cho biết, sau một thập niên đạt nhiều tiến bộ quan trọng trong việc kiểm soát bệnh sốt rét và cứu sống hàng triệu người trên thế giới nhưng một báo cáo mới đây cho thấy, có nhiều dấu hiệu chậm lại trong cuộc chiến chống bệnh sốt rét trên toàn cầu.
Trong thập kỷ qua, một sự nỗ lực phối hợp chặc chẽ giữa các nước lưu hành sốt rét, các nhà tài trợ và các đối tác làm việc trong lĩnh vực sốt rét trên toàn cầu đã làm cho công tác kiểm soát và phòng chống bệnh sốt rét trên toàn thế giới đạt nhiều tiến bộ quan trọng. Quy mô công tác phòng chống bệnh sốt rét và can thiệp kiểm soát đã có tác động rất hớn tại các nước có lan truyền sốt rét cao, cũng chính trong thời gian này nhờ áp dụng nhiều biện pháp kiểm soát mà đã cứu sống khoảng 638.000 người ở 10 quốc gia có gánh nặng bệnh sốt rét cao nhất.
Tuy nhiên, sau giai đoạn phát triển nhanh chóng từ năm 2004 đến 2009, thì đến giai đoạn năm 2010 – 2012, kinh phí cho công tác phòng chống và kiểm soát bệnh sốt rét toàn cầu chững lại, đặc biệt là những kết quả trong việc phòng chống bệnh sốt rét tại các quốc gia lưu hành nặng. Theo báo cáo sốt rét thế giới 2012 (World Malaria Report, 2012), những điều này là các dấu hiệu của một sự suy giảm về mọi mặt, điều này có thể đe dọa những thành tựu đã đạt được trong thập niên qua chống lại căn bệnh truyền nhiễm nguy hiểm giết người hàng đầu trên thế giới này.
Ví dụ, số lượng màn được tẩm hóa chất (LLINs) cung cấp cho các quốc gia lưu hành sốt rét ở khu vực cận sa mạc Sahara châu Phi giảm, từ đỉnh cao là 145 triệu màn tẩm hóa chất trong năm 2010, đến năm 2012 ước tính giảm xuống còn 66 triệu màn. Điều này có nghĩa là nhiều hộ gia đình sẽ không thể thay thế những màn không đảm bảo khi cần thiết, làm nhiều người phơi nhiễm hơn với căn bệnh có tiềm năng gây chết người này.
Việc mở rộng các chương trình phun hóa chất tồn lưu trong nhà cũng chững lại, ở khu vực châu Phi (WHO African Region) ở mức độ bao phủ khoảng 11% dân số có nguy cơ (77 triệu người) từ năm 2010 và 2011. Ellen Johnson Sirleaf, Tổng thống Liberia và Chủ tịch của Liên minh các nhà lãnh đạo châu Phi (African Leaders Malaria Alliance) về vấn đề sốt rét cho biết tại Monrovia, Liberia: "Trong suốt tám năm qua, quy mô kiểm soát và phòng chống sốt rét đã giúp chúng ta cứu sống hơn một triệu người chết. Chúng ta phải duy trì đà này và làm hết sức mình để ngăn chặn căn bệnh nguy hiểm này”.
Mục tiêu đến năm 2015
Theo báo cáo, hiện 50 quốc gia trên thế giới đang hướng đến mục tiêu giảm 75% tỷ lệ mắc mới bệnh sốt rét vào năm 2015 đi cùng với hay phù hợp với mục tiệu mà Hội đồng y tế thế giới và Tổ chức Đẩy lùi sốt rét (Roll Back Malaria) đã đặt ra. Tuy nhiên, 50 quốc gia này chỉ chiếm 3% với 7 triệu ca mắc đã được xảy ra vào năm 2000.
Tiến sĩ Robert Newman, Giám đốc của Chương trình sốt rét toàn cầu của WHO tại Geneva cho biết: "Sẽ không thể đạt được các mục tiêu toàn cầu về giảm bớt gánh nặng bệnh sốt rét trừ khi có những tiến độ được đẩy mạnh tại các nước gánh nặng cao nhất". "Những quốc gia này đang ở trong tình trạng mất ổn định và hầu hết trong số họ cần được hỗ trợ tài chính khẩn cấp để mua sắm và phân phối các mặt hàng để cứu lấy mạng sống".
Gánh nặng sốt rét tập trung chủ yếu tại 14 quốc gia lưu hành, đây là những quốc gia có tỷ lệ tử vong cao nhất chiếm 80% số ca tử vong sốt rét. Cộng hòa Dân chủ Congo và Nigeria là những nước bị ảnh hưởng nhiều nhất ở khu vực cận sa mạc Sahara châu Phi, trong khi Ấn Độ là quốc gia bị ảnh hưởng nhiều nhất ở khu vực Đông Nam châu Á.
Tiến sĩ Fatoumata Nafo Traore - Giám đốc điều hành của Tổ chức các đối tác trong hợp tác đẩy lùi căn bệnh sốt rét cho biết: "Chiến lược đa phương để chống lại bệnh sốt rét, đã được nêu ra trong Kế hoạch hành động sốt rét toàn cầu Global Malaria Action Plan. Tuy nhiên, để ngăn chặn bệnh sốt rét qua trở lại ở một số nước, chúng ta rất cần những ý tưởng mới về cơ chế tài chính mới và điều này sẽ đem lại nguồn lực lớn hơn cho việc chống lại căn bệnh nguy hiểm này". "Chúng ta đang nghiên cứu nhiều cơ chế lựa chọn - thuế giao dịch tài chính, thuế vé máy bay cùng với UNITAID và một “trái phiếu sốt rét”.
Nguồn tại chính thiếu hụt
Báo cáo sốt rét thế giới 2012 (World malaria report 2012) đã chỉ ra rằng tài trợ quốc tế cho việc phòng chống và kiểm soát bệnh sốt rét dường như đạt được dưới mức cần thiết để đạt được mục tiêu phát triển thiên niên kỷ liên quan đến sức khỏe và các mục tiêu quốc tế khác liên quan đến sốt rét toàn cầu.
Giai đoạn từ năm 2011 – 2020, mỗi năm ước tính cần có khoảng 5,1 tỷ USD để đạt được những cách tiếp cận để can thiệp bệnh sốt rét tại 99 quốc gia có lan truyền bệnh sốt rét đang diễn ra. Trong khi nhiều quốc gia đã tăng cường nguồn tài chính trong nước để kiểm soát bệnh sốt rét, tổng kinh phí toàn cầu sẵn có trong năm 2011 là 2,3 tỷ USD - ít hơn một nửa so với những nhu cầu cần thiết.
Điều này đồng nghĩa với việc có hàng triệu người dân đang sống trong khu vực có lưu hành sốt rét cao tiếp tục thiếu tiếp cận các biện pháp phòng chống sốt rét hiệu quả cũng như các dịch vụ y tế như xét nghiệm, chẩn đoán và điều trị. Những nỗ lực để ngăn chặn sự xuất hiện, lây lan của ký sinh trùng kháng thuốc và muỗi kháng với hóa chất diệt côn trùng trên thế giới cũng hạn chế do nguồn tài trợ không đủ để thực hiện các mục tiêu này.
Trong khi các khoảng kinh phí ảnh hưởng rất lớn đến quy mô của một số biện pháp can thiệp thì một báo cáo cho biết có một sự gia tăng lớn trong doanh số bán hàng của test xét nghiệm chẩn đoán nhanh (RDTs), từ 88 triệu USD trong 2010 lên 155 triệu USD vào năm 2011 và chất lượng các test chuẩn đoán nhanh cũng dần đảm bảo chất lượng với độ chính xác ngày càng cao. Tổ chức Y tế thế giới (WHO) cũng khuyến cáo trong việc điều trị thuốc phối hợp có gốc artemisinin (ACTs) cho bệnh nhân nhiễm sốt rét do ký sinh trùng P. falciparum, doanh thu cũng tăng lên đáng kể từ 181 triệu USD trong 2010 đến 278 triệu trong năm 2011, chủ yếu là do doanh số bán hàng của các công ty tư nhân cũng cấp thuốc ACTs.
Hệ thống giám sát yếu
Theo dõi sự tiến triển là một thách thức lớn trong việc phòng chống bệnh sốt rét. Hiện nay, hệ thống giám sát bệnh sốt rét trên toàn cầu chỉ phát hiện bằng một phần mười số ca thực tế mà bệnh sốt rét đang xảy ra trên toàn cầu. Ở 41 quốc gia trên toàn thế giới, hiện không có đủ cơ sở dữ liệu hoặc không thống nhất báo cáo theo thời gian để thực hiện một đánh giá đáng tin cậy về các xu hướng bệnh sốt rét diễn ra theo thời gian.
Các hệ thống giám sát bệnh sốt rét mạnh hơn hiệu quả hơn đang là nhu cầu khẩn trương và cần thiết để có một đáp ứng hiệu quả hơn đối với bệnh sốt rét tại những khu vực lưu hành sốt rét để ngăn chặn các vụ dịch xảy ra, sốt rét quay trở lại và để đảm bảo rằng các biện pháp can thiệp được đưa đến những khu vực cần thiết nhất. Vào tháng 4 năm 2012, WHO đưa ra cẩm nang hướng dẫn giám sát sốt rét mới, với sáng kiến chương trình sốt rét toàn cầu - T3: Test, Treat, Track (Xét nghiệm, Điều trị, Theo dõi).
Báo cáo sốt rét thế giới 2012 đã tổng hợp thông tin nhận được từ 99 quốc gia đang có lan truyền sốt sốt rét và một số soosl iệu từ nguồn khác, cập nhật phân tích từ báo cáo năm 2011. Sốt rét là căn bệnh do vector truyền có khả năng phòng và điều trị được. trong năm 2010 ước tính 219 triệu ca xảu ra trên toàn cầu, trong khi bênh đã cướp đi sinh mạng 660.000 người, hầu hết là trẻ em dưới 5 tuổi.