Sốt rét là một trong những bệnh do véc tơ truyền qua muỗi Anopheles đe dọa tính mạng con người và gây ra những hậu quả nghiêm trọng về kinh tế-xã hội, tuy nhiên với sự nỗ lực của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) cùng với các tổ chức quốc tế, các chính phủ và các vùng lãnh thổ trên toàn cầu; những năm gần đây bệnh sốt rét đang bị đẩy lùi và cuộc chiến chống lại căn bệnh này đã đem lại nhiều thành quả đáng khích lệ.
Tháng 3/2014. WHO. 10 sự kiện về sốt rét (10 facts on malaria) - Khoảng 3,4 tỷ người-một nửa dân số thế giới có nguy cơ mắc bệnh sốt rét, trong năm 2012 có khoảng 207 triệu ca sốt rét (với một giới hạn không chắc chắn từ 135 triệu ca đến 287triệu ca) và khoảng 627.000 trường hợp tử vong sốt rét (với một giới hạn không chắc chắn từ 473 000 ca đến 789.000 ca). Gia tăng các biện pháp phòng chống đã dẫn đến việc giảm tỷ lệ tử vong sốt rét 42% trên toàn cầu kể từnăm 2000 và 49% ở khu vực châu Phi của WHO. Người dân sống ở các nước nghèo nhất là dễ bị tổn thương nhất đối với bệnh sốt rét, 90% các ca tử vong sốt rét xảy ra ở khu vực châu Phi của WHO, chủ yếu là ở trẻ em dưới 5 tuổi trong năm 2012.
 |
| WHO/S. Hollyman |
1.Bệnh sốt rét gây ra bởi ký sinh trùng được truyền cho con người thông qua các vết đốt của muỗi bị nhiễm bệnh
Bệnh sốt rét gây ra bởi ký sinh trùng Plasmodium được lan truyền cho người qua vết cắn của muỗi Anopheles bị nhiễm bệnh, trong 5 chủng ký sinh trùng gây bệnh sốt rét ở người, thì Plasmodium falciparum là chủng nguy hiểm nhất.
2.Một nửa dân số thế giới có nguy cơ mắc bệnh sốt rét
Hàng năm, 3,4 tỷ người có nguy cơ mắc bệnh sốt rét. Điều này dẫn đến khoảng 207 triệu ca sốt rét (với một giới hạn không chắc chắn từ135 triệu ca đến 287triệu ca) và khoảng 627.000 trường hợp tử vong sốt rét (với một giới hạn không chắc chắn từ 473 000 đến 789 000 ca), người dân sống ở các nước nghèo nhất là dễ bị tổn thương nhất (people living in the poorest countries are the most vulnerable).
3. Cứ mỗi phút có một trẻ em chết vì bệnh sốt rét
Trong năm 2012, 90% các ca tử vong sốt rét trên thế giới xảy ra ở châu Phi và khoảng 460.000 trẻ em châu Phi đã chết trước sinh nhật lần thứ năm.
4.Tỷ lệ tử vong sốt rét giảm
Gia tăng các biện pháp phòng chống sốt rét đang làm giảm đáng kể gánh nặng sốt rét ở nhiều nơi, tỷ lệ tử vong sốt rét đã giảm 42% trên toàn cầu kể từ năm 2000 và 49% ở khu vực châu Phi của WHO.
5. Chẩn đoán sớm và điều trị kịp thời bệnh sốt rét ngăn ngừa số ca tử vong
Chẩn đoán sớm và điều trị kịp thời (early diagnosis and prompt treatment) sốt rét làm giảm bệnh và ngăn ngừa tử vong, góp phần làm giảm lây truyền bệnh sốt rét. Tiếp cận đến các xét nghiệm chẩn đoán và điều trị nên được xem không chỉ là một thành tố của phòng chống bệnh sốt rét mà còn là một quyền cơ bản của tất cả các nhóm có nguy cơ.
6. Xuất hiện sự đề kháng tới artemisinin là một mối quan tâm lớn
Ký sinh trùng sốt rét kháng artemisinin, một hợp chất cốt lõi trong phương pháp điều trị kết hợp theo khuyến cáo của WHO cho bệnh sốt rét không biến chứng đã được phát hiện trong 4 nước Đông Nam Á: Campuchia, Myanmar, Thái Lan và Việt Nam. Tuy nhiên, điều trị phối hợp với artemisinin (artemisinin-based combination therapies) vẫn có hiệu quả cao (highly effective) trong hầu hết các nơi, miễn là các thuốc có trong thuốc kết hợp vẫn còn hiệu quả tại nơi đó.
7. Nằm ngủ trong màn tẩm hóa chất tồn lưu dài lâu có tác dụng bảo vệ chống lại bệnh sốt rét
Các màn này cung cấp sự bảo vệ cá nhân chống lại muỗi đốt, chúng có thể được sử dụng để bảo vệ cho những người có nguy cơ mắc bệnh sốt rét, chẳng hạn như trẻ nhỏ và phụ nữ mang thai ở các vùng lan truyền sốt rét cao. Các màn này có hiệu quả trong vòng từ 3 đến 5 năm, tùy thuộc vào kiểu cách và điều kiện sử dụng. Theo báo cáo sốt rét thế giới năm 2013, có 86% người tiếp cận màn sử dụng nó.
8. Phun tồn lưu trong nhà là cách hiệu quả nhất để làm giảm nhanh chóng lan truyền sốt rét
Hiệu quả đầy đủ của phun tồn lưu trong nhà (indoor residual spraying) đạt được khi có ít nhất 80% số nhà ở tại đó được phun. Phun thuốc trừ sâu trong nhà giết chết các vector sốt rét và có hiệu quả trong vòng từ 3-6 tháng, tùy thuộc vào loại thuốc trừ sâu được sử dụng và các loại bề mặt nhàđược phun. Các loại thuốc trừ sâu tồn lưu lâu dài (Longer-lasting forms of insecticides) đang được phát triển.
9. Phụ nữ mang thai là đối tượng đặc biệt có nguy cơ mắc bệnh sốt rét
Phụ nữ mang thai có nguy cơ cao tử vong do các biến chứng của sốt rét nặng. Bệnh sốt rét cũng là một nguyên nhân của sẩy thai, sinh non, thai chết lưu và thiếu máu nặng ở mẹ và chịu trách nhiệm cho khoảng một phần ba trẻ sơ sinh nhẹ cân có thể phòng ngừa. WHO khuyến cáo điều trị dự phòng cách quãng (intermittent preventive treatment) cho phụ nữ mang thai sống trong vùng lan truyền sốt rét cao.
10. Bệnh sốt rét gây thiệt hại kinh tế đáng kể ở các nước bùng phát cao
Tại các nơi bùng phát cao, sốt rét có thể làm cho các gia đình và các cộng đồng trong một vòng xoáy đi xuống của nghèo đói, ảnh hưởng không cân xứng đến nhóm người nghèo và thiệt thòi-những người không có khả năng mua thuốc điều trị hoặc những người bị hạn chế tiếp cận tới chăm sóc sức khỏe.