Để phân biệt một cách đơn giản, muỗi đực thường có nhiều râu, muỗi cái có ít râu. Muỗi đực chỉ hút nhựa cây để sống. Muỗi cái do phải thực hiện chức năng sinh sản nên phải hút máu người hoặc các loại động vật để tồn tại và sinh đẻ ra thế hệ giống nòi của muỗi. Vậy khi muỗi cái “có mang”, nó có tiếp tục đốt máu người và động vật để thực hiện vai trò truyền bệnh không ?
Vòng đời của muỗi
Muỗi là trung gian tuyền bệnh quan trọng của nhiều bệnh ký sinh trùng ở các nước nhiệt đới như sốt rét, giun chỉ bạch huyết và nhiều bệnh do virus như sốt xuất huyết, viêm não Nhật Bản, sốt vàng ... Ở những nước có khí hậu ôn hòa, muỗi chỉ gây mối phiền hà cho sinh hoạt của con người nhiều hơn là khả năng truyền bệnh. Ước tính trong thiên nhiên có khoảng 3.000 loài muỗi, trong đó có chừng 100 loài muỗi là trung gian truyền bệnh cho người. Các biện pháp phòng chống muỗi truyền bệnh thường chỉ chú ý đến một vài loài muỗi chủ yếu và quan trọng nhất. Biện pháp được tác động vào giai đoạn muỗi trưởng thành hay giai đoạn ấu trùng của muỗi.
 |
Vòng đời của muỗi |
Trong vòng đời, muỗi có 4 giai đoạn phát triển rõ ràng gồm trứng, bọ gậy, cung quăng và muỗi trưởng thành. Muỗi đực không đốt máu, nó tự nuôi dưỡng bằng nhựa cây. Muỗi cái cần phải đốt máu người hoặc các loại động vật để thực hiện chức năng sinh sản. Muỗi cái thường chỉ giao phối một lần nhưng đẻ trứng suốt đời theo từng đợt. Sau khi đốt máu, thời gian muỗi tìm nơi trú đậu để tiêu máu và phát triển trứng cần khoảng 2 đến 3 ngày ở vùng nhiệt đới và lâu hơn ở vùng khí hậu ôn hòa. Muỗi cái sau khi “có mang” có trứng, bay tìm nơi thích hợp để đẻ. Sau đó lại hút máu và đẻ một lứa trứng khác. Chu kỳ này cứ lặp đi lặp lại cho tới khi muỗi chết. Tùy theo loài, muỗi cái có thể đẻ từ 30 đến 300 trứng mỗi lần. Nhiều loài muỗi đẻ trứng trực tiếp trên mặt nước, có thể từng cái trứng một như loài muỗi Anopheles truyền bệnh sốt rét, giun chỉ bạch huyết; hoặc dính với nhau thành bè như loài muỗi Culex truyền bệnh giun chỉ bạch huyết, viêm não Nhật Bản. Ở vùng nhiệt đới, trứng thường nở sau 2 đến 3 ngày. Một số loài muỗi như Aedes truyền bệnh sốt xuất huyết dengue, sốt vàng, giun chỉ bạch huyết, các bệnh do virus khác ... đẻ trứng ngay tại thành mặt nước hoặc nơi bùn ướt; số trứng này chỉ nở khi bị ngập nước. Ở môi trường khô, trứng có thể sống được nhiều tuần.
Muỗi cái không đốt máu khi trứng đang phát triển
Do việc tiêu máu và phát triển trứng cần nhiều ngày, sau khi muỗi cái đã đốt và hút no máu, nó tìm nơi an toàn, tối tăm và ẩm thấp để trú đậu nghỉ. Thời gian này giúp cho trứng hình thành để muỗi chuẩn bị đẻ. Một số loài thích trú đậu ở trong nhà hoặc ở chuồng gia súc, một số loài lại thích trú đậu ở ngoài nhà, trên thực vật hoặc nơi trú ẩn tự nhiên. Thường muỗi cái không đốt máu khi trứng đang phát triển, hay nói một cách khác, muỗi cái “có mang” không đốt máu. Nó chỉ đốt hút máu trở lại sau khi đẻ trứng để chuẩn bị cho việc đẻ một lứa trứng khác, cứ thế cho đến khi muỗi cái hết tuổi thọ và chết.
Muỗi cái chỉ giao phối một lần với muỗi đực mà có khả năng sinh đẻ nhiều lần, đó là đặc điểm của loài muỗi. Muốn đẻ trứng, muỗi cái phải đốt no máu, tìm chỗ trú đậu an toàn để tiêu máu và hình thành trứng. Trong khi trứng phát triển, muỗi cái không có khả năng đốt máu.