Hiện nay tình trạng béo phì đang có chiều hướng phát triển trong cộng đồng cùng với sự phát triển của kinh tế xã hội, trong đó có cả đối tượng trẻ em. Nguy cơ một số bệnh tật xảy ra do béo phì cũng đang đe dọa nghiêm trọng đến sức khỏe của không ít người. Vậy làm sao biết được béo phì để có biện pháp hạn chế ?
Xác định bằng máy DXA
Béo phì hiện nay là một vấn đề y tế đáng quan tâm trong các nước đang phát triển như nước ta. Đối với các nước phát triển, khi đời sống kinh tế được nâng cao, tỷ lệ béo phì cũng tăng theo. Vì vậy có thể nói béo phì là một bệnh của nước giàu và của những người giàu. Béo phì là một tình trạng cơ thể có quá nhiều lượng chất béo có thể ảnh hưởng đến sức khỏe vì chất béo là một đặc điểm chính của béo phì. Tình trạng béo phì có liên quan đến một số bệnh tật như bệnh tim mạch, ung thư, tiểu đường, cao huyết áp … Để xác định sự béo phì, cần phải căn cứ vào việc đo lường tỷ lệ chất béo có trong cơ thể. Phương pháp chuẩn hiện nay sử dụng là dùng máy X quang có tên là Dual-energy X-ray Absorptiometry, viết tắt là DXA. Dùng hai tia X quang của máy chiếu vào cơ thể và dựa vào tín hiệu ghi nhận được của hai tia X quang này để phân tích, tính toán các hệ số tương quan xác định tỷ lệ chất béo. Mặc dù đây là phương pháp chuẩn đo lường tỷ lệ chất béo trong cơ thể để xác định sự béo phì nhưng không phải cơ sở y tế nào cũng có đủ điều kiện kinh tế trang bị được phương tiện này.
một số loại thực phẩm dễ gây béo phì hoặc mất cân bằng dinh dưỡng
là đồ ăn nhanh, nước ngọt... |
Xác định chỉ số BMI
Qua nhiều nghiên cứu, các nhà khoa học đã căn cứ vào chiều cao và trọng lượng của cơ thể để tìm ra một công thức đơn giản là lấy trọng lượng chia cho chiều cao bình phương. Tỷ số này được gọi là chỉ số Body Mass Index, viết tắt là BMI. Chỉ số này thường được tạm dịch là chỉ số trọng lượng khối cơ thể, cũng có người gọi là chỉ số béo. Chỉ số BMI có sự tương quan khá cao với tỷ lệ chất béo, từ đó thay vì dùng máy DXA để đo tỷ lệ chất béo, chỉ số BMI đã được sử dụng để xác định. Mặc dù chỉ số BMI được sử dụng rất rộng rãi trước đây để xác định sự béo phì nhưng nó có nhiều nhược điểm vì không phản ảnh chính xác tình trạng béo phì. Hai người có thể có cùng chỉ số BMI nhưng tỉ lệ chất béo trong cơ thể hoàn toàn khác nhau. !important;
Căn cứ vào chỉ số BMI, tiêu chuẩn xác định trọng lượng đối với người châu Âu, châu Mỹ được chia làm 4 loại. Loại thiếu cân có chỉ số dưới 18,5; loại bình thường có chỉ số từ 18,5 – 24; loại thừa cân có chỉ số từ 25 – 30 và loại béo phì có chỉ số trên 30.Theo sự phân loại này, bất cứ một người châu Âu hay châu Mỹ nào, nam hay nữ nếu có chỉ số BMI cao hơn 30 kg/m2 sẽ được xem là béo phì.
Xác định tỷ lệ chất béo
Theo quy định hiện nay, muốn chẩn đoán chính xác sự béo phì cần phải căn cứ vào tỷ lệ chất béo được đo bằng máy DXA. Tiêu chuẩn để xác định sự béo phì khi tỷ lệ chất béo trên ngưỡng 35% đối với nữ giới và trên 25% đối với nam giới không phân biệt giống người, sắc tộc. Trong điều kiện nhiều cơ sở y tế chưa trang bị được máy DXA thì khó thực hiện được vấn đề này như đã nói ở trên.
Để khắc phục khó khăn, các nhà nghiên cứu đã mất nhiều năm thử nghiệm và đề xuất một phương pháp tính tỷ lệ chất béo khá chính xác. Phép tính này là một phương trình do Gallagher và đồng nghiệp thực hiện chỉ dựa vào 2 con số: độ tuổi và chỉ số BMI. Theo phương trình tính toán, tỷ lệ chất béo xác định cho người châu Á có thể ước tính như sau:
- Đối với phụ nữ: Tỷ lệ chất béo = 63,7 – 735/BMI + 0,029 * Age
- Đối với đàn ông: Tỷ lệ chất béo = 51,6 – 735/BMI + 0,029 * Age
(Dấu “/” có nghĩa là “chia cho”, dấu “*” có nghĩa là “nhân cho” và Age là “tuổi”).
Ví dụ một phụ nữ châu Á 50 tuổi, có chiều cao 1,50 m và cân nặng 60 kg, có chỉ số BMI = 60/2,25 = 26,7. Tỷ lệ chất béo trong cơ thể người phụ nữ này có thể ước tính như sau:
Tỷ lệ chất béo = 63,7 – 735/26,7 + 0,029 * 50 = 34,72. Như vậy, có thể nói phụ nữ này đang trong tình trạng chuẩn bị béo phì.
Cần biết rằng chẩn đoán sự béo phì khi tỷ lệ chất béo ở đàn ông cao hơn 25% và tỷ lệ chất béo ở phụ nữ cao hơn 35%.
Như vậy, có nhiều phương pháp chẩn đoán sự béo phì căn cứ vào kết quả đo được bằng máy DXA (Dual-energy X-ray Absorptiometry), chỉ số BMI (Body Mass Index) hoặc chỉ số của Gallagher. Máy DXA khó có điều kiện kinh tế để trang bị, chỉ số BMI có những nhược điểm và áp dụng phù hợp với người châu Âu, châu Mỹ. Đối với người châu Á, công thức tính toán để xác định sự béo phì đang ứng dụng hiện nay là chỉ số của Gallagher như đã trình bày ở trên.
 |
Béo phì góp phần làm tăng nguy cơ ung thư |
Những người béo mập, có chiều cao khiêm tốn, ngay từ bây giờ thử áp dụng công thức Gallagher để tính toán thử mình có bị nguy cơ béo phì hay đã béo phì để xây dựng các giải pháp khống chế nhằm chủ động phòng ngừa các bệnh tật có thể do tình trạng béo phì gây nên như bệnh tim mạch, ung thư, tiểu đường, cao huyết áp ...